ישׂראל, מיטל־מיזרח, פּאָליטיק

רוסלאַנד זוכט זיך אָפּ אַ נײַע צאַצקע

Russia Has Found a New Toy

פֿון שבֿע כּהן

די קאַלטע מלחמה איז צוריקגעקומען אין מיטל-מיזרח, און די ייִדן האָבן גוטע סיבות צו זײַן פֿאַרזאָרגט. פֿון איין זײַט, גאַרטלען זיך אײַן רוסלאַנד, סיריע, איראַק און איראַן; פֿון דער צווייטער — שטעלט זיך די אָפּגעשוואַכטע פֿאַראייניקטע שטאַטן, די סוניטישע מדינות און אין אַ געוויסן זין אויך — מדינת-ישׂראל.

אין יענע נאָך גאָר נישט ווײַטע יאָרן פֿלעגט מען רופֿן דעם אָנגייענדיקן קאָנפֿליקט צווישן אַמעריקע און ראַטן-פֿאַרבאַנד „די קאַלטע מלחמה‟; נאָר רופֿן די קאַלטע מלחמה „קאַלט‟, איז געווען מער אַ וויץ. ס׳איז טאַקע אמת, אַז אַמעריקע און ראַטן-פֿאַרבאַנד האָבן זיך נישט געטראָפֿן מיט פֿלייש און ביין אויפֿן שלאַכטפֿעלד, אָבער די צוויי גרויסע מאַכטן האָבן זיך נישט געשעמט אָפֿן זיך אַרײַנצומישן אין קריגערײַען אַרום דער וועלט. דאַכט זיך, קליינטשיקע, זײַטיקע קאָנפֿליקטן אין מיטעלן מיזרח זײַנען איבערגעוואַקסן געוואָרן אין בלוטיקע מלחמות, צווישן זיי — די זעקס-טאָגיקע־מלחמה און די יום-כּיפּור־מלחמה. און ווי וואָלטן די קליינע מדינות געקענט זיך אָפּזאָגן פֿון העלפֿן זיי, מצד די גרויסע מאַכטן? גענוג געווען, אַז סאָוועטן־פֿאַרבאַנד זאָל שטיצן אײַערס אַ שׂונא, האָט מען געמוזט זיך דערנענטערן צו אַמעריקע.

אין דער הײַנטיקער „קאַלטער מלחמה‟ געפֿינט זיך מדינת-ישׂראל, אין דער זעלבער צײַט, סײַ אין אַ שוואַכערער און סײַ אין אַ שטאַרקערער פּאָזיציע, ווי אין דער פֿריִערדיקער „קאַלטער מלחמה‟. איר מיליטער איז געוואָרן ווייניקער אָפּהענגיק פֿון דער מערבֿ-וועלט; זי האָט דאָס מאָדערנסטע געווער, און נייטיקט זיך נישט אינעם קויפֿן די „אַלטע שקראַבעס‟ פֿון אַנדערע מדינות. אָבער חוץ דעם, איז אַלץ געוואָרן ערגער: רוסלאַנד איז נאָך אַ מאָל אַרײַנגעמישט געוואָרן אויף דער זײַט פֿון ישׂראלס שׂונאים, אָבער אַמעריקע נעמט זיך נישט אָן פֿאַר קיינעם נישט. די דראָונג קומט נישט אַרויס פֿון די נעבעכדיקע אומפּראָפֿעסיאָנעלע אַראַבישע אַרמייען, נאָר פֿון דער סאָפֿיסטיצירטער און דאָך, קאָנווענציאָנעלער טעכנאָלאָגיע פֿון איראַן, אַ ווײַטע מדינה. פֿריִער האָט ישׂראל געקענט קאָלאַבאָרירן מיט טערקײַ און איראַן קעגן די אַראַבער. הײַנט זײַנען טערקײַ און איראַן אירע בלוט-שׂונאים, און די אַראַבער ווילן בשום־אופֿן נישט קאָאָפּערירן אָפֿן מיט די ציוניסטן.

עס פֿרעגט זיך, צי דאַרף ישׂראל טאַקע מורא האָבן פֿאַר רוסלאַנד? מען זעט לויט די לעצטע זיצונגען צווישן נתניהו און פּוטין, און צווישן די העכסטע אָפֿיצירן פֿון ביידע מיליטערן, אַז רוסלאַנד וויל נישט פֿירן קיין מלחמה קעגן ישׂראל. נישט געקוקט אויף דעם, בלײַבט דער פֿאַקט, אַז רוסלאַנד שטיצט ישׂראַלס גרעסטע שׂונאים צוליב אירע אייגענע אינטערעסן.

וואָס זשע זענען די דאָזיקע אינטערעסן פֿון רוסלאַנד? א) רוסלאַנד וויל הערשן איבער אַ שטיקל ברעג פֿונעם מיטלענדישן ים, ב) האָבן אַ תּירוץ צו שיקן דעם מיליטער אינעם קאַספּישן ים, ג) מאַכן מענטשן צו פֿאַרגעסן וועגן קרים, און ד) באַווײַזן דער וועלט ווי שטאַרק איז רוסלאַנד און ווי שוואַך איז אַמעריקע.

איראַן און סיריע האָבן נישט קיין ברירה, חוץ פֿון קריגן הילף פֿון רוסלאַנד. איידער פּוטין האָט געשיקט טאַנקען, עראָפּלאַנען און טויזנטער סאָלדאַטן קיין סיריע, איז באַשאַר אַל-אַסאַד געווען אין אַ געפֿערלעכן מצבֿ. ער האָט נישט געהאַט קיין שליטה איבער דער מערהייט פֿון זײַן לאַנד און מען האָט גערעכנט אין צה”ל, אַז עס וואָלט גענומען 50 יאָר, די סירישער אַרמיי זאָל צוריקקומען צו אירע פֿריִערדיקע כּוחות, וואָס זײַנען, אַגבֿ, געווען נישט אַזוי פֿויגלדיק. די עקספּערטן האָבן געגלייבט, אַז דאָס סירישע מיליטער איז אַזוי אָפּגעשוואַכט פֿון דער מלחמה, אַז למעשׂה פֿירט דאָרט „כעזבאָלאַ‟ אָן דעם קאַמף.

אַסאַד האָט נישט געקענט ממש זיך פֿאַרלאָזן אויף איראַן, וואָס איז געווען גרייט צו העלפֿן אַ ביסל מיט געווער, אָבער נישט ממש מיט דעם, אין וואָס אַסאַד האָט זיך טאַקע גענייטיקט: סאָלדאַטן. דאָס איז נישט קיין חידוש. די איראַנישע יבשה־אַרמיי איז כּמעט פּונקט אַזוי שוואַך, ווי די אַמאָליקע אַראַבישע אַרמייען, וואָס „שיידן נישט אונטער דאָס רעכטס פֿונעם לינקס‟.

דער אַיאַטאָלאַ האַלט זײַן מאַכט אונטער צוליב דער ברוטאַלקייט פֿון דעם „באַסידזש‟, אָבער אַז עס קומט צו אמתע מיליטערישע צילן, איז ער אָפּהענגיק פֿון די באַליסטישע ראַקעטן, וואָס ער האָט מורא אַרויסצושיסן. און די אַליאַנץ מיט רוסלאַנד איז אַ געלעגנהײט צו בויען אַן אמתן מיליטער אין אַ וועלט, וואָס איז קעגן דער „איסלאַמישער מדינה‟.

נאָך דעם תּוהו-ובֿוהו פֿונעם אַראַבישן פֿרילינג איז רוסלאַנד געקומען אָנצושטעלן אַן אָרדענונג אין דעם כאַאָס. קיינער דערוואַרט נישט, אַז אַמעריקע אָדער אייראָפּע וועט זײַן פֿאַראינטערעסירט זיך אַרײַנמישן אין מיטל-מיזרח, נאָר כּדי אַרײַנצושטעלן אַ שטעקן אין רוסלאַנדס רעדער. אפֿשר וועלן ישׂראל און די סוניטישע מדינות עס נישט זאָגן אויף אַ קול, אָבער זיי וועלן זיך פֿירן לויט דער דערוואַרטונג. דאַנקען גאָט, וואָס מדינת-ישׂראל איז געוואָרן אַזוי שטאַרק, אַז איר פּרעמיער דאַרף זיך נישט „שפּרייטן‟ פֿאַר פּוטינען, כּדי צו בעטן אים ער זאָל נישט מאַכן קיין צרות פֿאַר ישׂראל.