לעצטנס, איז אויסגעפֿאַלן 77 יאָר זינט די „קרישטאָלנאַכט‟־פּאָגראָמען אין דײַטשלאַנד, וואָס זענען געווען דער אָנהייב פֿונעם חורבן. לזכר יענעם טראַגישן יאָרטאָג האָט דער חזן יעקבֿ לעמער, צוזאַמען מיטן מוזיקער נחמן ראָזען אַרויסגעלאָזט אַ נײַעם נוסח פֿון מרדכי געבירטיגס „עס ברענט‟, ווי אַ ווידעאָ אויף „יו־טוב‟. זייער נוסח, אויף ייִדיש און ענגליש, ווערט באַגלייט מיט אונטערקעפּלעך אויף ביידע שפּראַכן און אַרכיוואַלע נײַעס־פֿילמען פֿון די „קרישטאָלנאַכט‟־פּאָגראָמען.
דער אויסגעצייכנטער נוסח פֿונעם ליד איז אַ שיינער בײַטראָג, וואָס וועט גרייכן די מענטשן פֿון פֿאַרשידענע געזעלשאַפֿטלעכע סעקטאָרן, וואָס זענען אפֿשר ניט באַקאַנט מיטן ליד. פֿון איין זײַט — די חסידישע צוקוקער, וואָס בדרך־כּלל האָבן ניט געהערט געבירטיגס לידער, און פֿון דער אַנדערער זײַט — די צוקוקער, וואָס קענען ניט קיין ייִדיש און נייטיקן זיך אינעם ענגלישן נוסח פֿונעם ליד.
ס׳איז כּדאַי צו באַמערקן, אַז כאָטש מע באַטראַכט הײַנט „עס ברענט‟ ווי אַ חורבן־ליד, איז עס לכתּחילה ניט געווען וועגן דעם חורבן, צי אַפֿילו וועגן „קרישטאָלנאַכט‟ ווי עס מיינען הײַנט ס׳רובֿ צוהערער, נאָר וועגן אַ פּאָגראָם, וואָס איז פֿאָרגעקומען אינעם שטעטל פּשיטיק אין 1936. ס׳איז אָבער יאָ קלאָר פֿון די ווערטער, אַז געבירטיג האָט געהאַט אַ נבֿיאיש פֿאָרגעפֿיל, אַז דאָס ייִדישע פֿאָלק שטייט פֿאַר אַ קאָלאָסאַלער טראַגעדיע. נאָך „קרישטאָלנאַכט‟ איז געבירטיגס נבֿיאות־זאָגן לײדער מקיום געוואָרן.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.