נײַעס פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published November 17, 2015, issue of December 11, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

בירגערמײַסטער פֿון דזשיאַלאָשיץ באַשטעטיקט וויכטיקע ראָלע פֿון ייִדן אין איר געשיכטע

דזשיאַלאָשיץ, לעבן קראָקע, איז געווען אַ ייִדיש שטעטל. פֿאַר דער צווייטער וועלט־מלחמה האָבן דאָרט געלעבט אַן ערך 6,000 ייִדן, 80 פּראָצענט פֿון דער גאַנצער באַפֿעלקערונג. דאָס שטעטל איז געווען אַ וויכטיקער צענטער פֿאַר דער גאַנצער געגנט. לאָמיר דערמאָנען בלויז דעם פֿאַקט, אַז נישט איינס, נישט צוויי, נאָר גאַנצע דרײַ ייִדישע פֿאַבריקן האָבן דאָרט פּראָדוצירט ציגל פֿאַר די אַרומיקע דערפֿער.

אָפֿטמאָל ווערט באַטאָנט אין פּוילן, אַז נישט די פּאָליאַקן, נאָר פֿרעמדע — אוקראַיִנער, ליטווינער און אַנדערע, האָבן געהאָלפֿן די דײַטשן מיטן אומברענגען די פּוילישע ייִדן. אין דזשיאַלאָשיץ אין יאָר 1942 האָבן דווקא די יונגע פּאָליאַקן געהאָלפֿן אומצוברענגען די אָרטיקער ייִדישע באַפֿעלקערונג. די וואָס האָבן נישט געקאָנט אַרבעטן — קינדער און עלטערע מענטשן — האָבן די פּאָליאַקן געהאָלפֿן צונויפֿטרײַבן אויפֿן ייִדישן בית־עולם, וווּ מען האָט שוין געהאַט פֿון פֿריִער צוגעגרייט מאַסן-גריבער. די ייִדן האָט מען אַרײַנגעשטופּט אין די פֿרישע גריבער און שוין דאָרטן זיי דערשאָסן.

הײַנט האָט דאָס שטעטל דזשיאַלאָשיץ בלויז אַ טויזנט אײַנוווינער. די גרויסע שיל שטייט נאָך אַלץ, אָבער אָן אַ דאַך. דער בירגערמײַסטער פֿון דזשיאַלאָשיץ, דזישסלאַוו לעקס, האָט דערמאָנט דעם 6סטן נאָוועמבער אויף אַ טרויער־אַקאַדעמיע, אין אָנדענק פֿון די דאָרטיקע ייִדן, אַז זיי, די ייִדן, האָבן אויפֿגעבויט דאָס שטעטל. אַן אָנדענק־טאָוול אויף דער וואַנט פֿון דער שיל דערציילט איצט וועגן דעם ייִדישן דזשאַילאָוויץ פֿון אַמאָל.