איז די ציוויליזירטע וועלט אין געפֿאַר?

Is the Civilized World in Danger?

Yehuda Blum

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published November 20, 2015, issue of December 11, 2015.

איך פּאַק זיך נאָך אַלץ אויס פֿון מײַנע קעסטלעך מיט ביכער און פּאַפּירן זינט פֿאַראַיאָרן, ווען איך האָב זיך איבערגעצויגן קיין פֿלאָרידע אויף סטאַביל. מײַנע זין מיט זייערע משפּחות וווינען לעבן מיר, אַזוי אַז „מיר איז גוט איך בין אַ יתום‟.

פּאַק איך זיך אויס און געפֿין אוצרות, וואָס איך האָב פֿאַרפּאַסט אָדער פֿאַרגעסן, אויסשניטן פֿון צײַטונגען, בריוו, אָדער פֿאַרגעסענע בליץ־פּאָסט, ממש אַ גאַנצער פּאַק פֿון לייען־שטאָף.

צווישן די פּאַפּירן האָב איך דערזען דאָס אַרטיקעלע פֿון אַ שפּאַנישער צײַטונג, וואָס עס האָט אָנגעשריבן דער קאַטוילישער זשורנאַליסט סעבאַסטיאַן ווילאַר ראָדריגעז אין 2006.

ער הייבט אָן זײַן שריפֿט מיט די דאָזיקע ווערטער:

„דאָס גאַנצע אייראָפּעיִשע לעבן איז אומגעקומען אין אוישוויץ…‟ וואָס מער איך הער וועגן דער מוסולמענישער אימיגראַנטישער כוואַליע, וואָס האָט פֿאַרפֿלייצט כּמעט גאַנץ אייראָפּע, אַלץ מער קומט מיר אויפֿן זינען, אַז צווישן די סירישע, איראַקישע, אַפֿגאַניסטאַנער פּליטים מוזן זיך מסתּמא געפֿינען אַ שלל מיט מיטגלידער פֿון די איסלאַמישע טעראָריסטישע באַנדעס. אַגבֿ, האָט מען שוין אויפֿגעהערט צו ציטערן אָנצורופֿן זיי בײַ זייער יום־טובֿדיקן נאָמען „איסלאַמישע טעראָריסטן‟, וואָס מ’קען זיי הײַנט צו טאָג געפֿינען כּמעט איבער דער גאַנצער וועלט.

איך טראַכט זיך אַרײַן אין דער זעלביקער אייראָפּע, וואָס האָט אָנטייל גענומען אין אונדזער ייִדישן אומגליק, כאָטש ס’רובֿ פֿון מײַנע נאָענטע פֿרײַנט רעדן אין מיר אַרײַן, אַז גאָט טוט זיך נוקם זײַן אין אונדזערע שׂונאים אין אייראָפּע, פֿעלקער, וואָס האָבן מיטגעהאָלפֿן אונדז צו פֿאַרטיליקן.

דערווײַל וועל איך ווײַטער ציטירן פֿונעם אויספֿיר, צו וועלכן דער שפּאַנישער זשורנאַליסט סיניאָר ראַדריגעז האָט זיך דערצו דערטראַכט, ווען ער שרײַבט:

„איך שפּאַציר איבער די גאַסן פֿון באַרצעלאָנאַ און מיטאַמאָל האָב איך אַנטדעקט אַ שרעקלעכן אמת: אייראָפּע איז אומגעבראַכט געוואָרן אין אוישוויץ. מיר האָבן פֿאַרטיליקט זעקס מיליאָן ייִדן און אויסגעביטן זיי אויף צוואַנציק מיליאָן מוסולמענער. אין אוישוויץ האָבן מיר פֿאַרברענט אַ קולטור, שעפֿערישקייט, געדאַנק און טאַלאַנט. מיר האָבן אומגעברענגט די אמתע אַתּה־בחרתּנו־טרעגער, ווײַל פֿון זיי זײַנען געקומען די גרויסע און וווּנדערלעכע מענטשן, וועלכע האָבן געביטן די וועלט. דער ייִדישער בײַשטײַער שפּירט מען אין אַלע געביטן פֿון לעבן: וויסנשאַפֿט, קונסט, אינטערנאַציאָנאַלן מיסחר, און הויפּטזעכלעך, דאָס געוויסן פֿון דער וועלט, דאָס זײַנען די מענטשן וואָס מיר האָבן פֿאַרברענט.‟

איך לייען די שורות פֿון אַ קאַטאָליק און שטוין. דער וואַטיקאַן האָט געשוויגן, די וועלט האָט נישט קיין פּינטל געטאָן מיט קיין אויג; די גרויסע וועלט־רעזשימען איז עס אָנגעגאַנגען ווי דער פֿאַראַיאָריקער שניי, און הײַנט, ווען אייראָפּע גייט אונטער, לויפֿט מען אַרום ווי די פֿאַרסמטע מײַז און קענען נישט קומען צו זיך. און מיר, אַבֿרהם אַבֿינוס אייניקלעך, קוקן זיך צו ווי אייראָפּע ראַנגלט זיך און מיר טראַכטן, זאָל די וועלט פֿאַרזוכן דעם טעם פֿון לײַדן און פּײַן.

און ווײַטער קוק איך אַרײַן אינעם אַרטיקעלע פֿונעם שפּאַנישן זשורנאַליסט, וווּ עס הערן זיך פֿון אים די קלאָג־ווערטער פֿון ירמיהוס איכה־ווייגעשרײען, אין דעם פֿאַל, וועגן דעם גרויסן אומגליק אין ירושלים און דעם חורבן בית־המקדש; און איך טראַכט ווידעראַמאָל, אַז אייראָפּע האָט אונדז צוגעשטעלט דעם דריטן חורבן, פֿאַרברענט אונדזער דריטן בית־המקדש און אויסגעליידיקט אייראָפּע פֿון זייער „ריינעם געוויסן‟, פֿון זייער מענטשלעכקייט און אָנשטענדיקייט, צוריק צום אַלטן סטאַטוס־קוואָ.