ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published November 24, 2015, issue of December 11, 2015.

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.

טענות צו איסלאַמיסטן דורך אַ ייִדישער סטראַשידלע

נאָך די לעצטע איסלאַמישע אָנפֿאַלן אין פּאַריז האָבן די פּוילישע נאַציאָנאַליסטן זיך פֿאַרזאַמלט אויף אַ דעמאָנסטראַציע אין ווראָצלאַוו. NIE ISLAMSKA, NIE LAICKA, TYLKO POLSKA KATOLICKA — האָבן זיי געשריגן מיט איין קול. פּוילן, מיינט עס, טאָר נישט זײַן איסלאַמיש, טאָר נישט זײַן וועלטלעך; פּוילן מוז פֿאַרבלײַבן קאַטויליש.

איז פֿאַרוואָס באַריכטן מיר וועגן דער דאָזיקע לעצטער דעמאָנסטראַציע אין ווראָצלאַוו? — וועט איר פֿרעגן. כאַפּט נישט. מיר וועלן אײַך באַלד געבן צו פֿאַרשטיין. דער קולמינאַציע־פּונקט פֿון דער גאַנצער דעמאָנסטראַציע איז געווען דאָס פֿאַרברענען אַ גרויסע סטראַשידלע פֿון אַ ייִדן.

הייסט עס, אַז אַלטע געוווינהײטן איז שווער צו ענדערן. וואָס פֿאַר אַ שײַכות האָבן די ייִדן מיט דער גיגאַנטישער כוואַליע פֿון די מוסולמענישע אימיגראַנטן? קיין שום שײַכות. נאָר וואָס זשע? ס׳איז שווער משנה זײַן די מענטאַליטעט פֿון די מענטשן. ס׳איז שווער אויפֿצוהערן רייכערן, ס׳איז שווער אויפֿצוהערן טרינקען, און ס׳איז נאָך שווערער אויפֿצוהערן פֿײַנט צו האָבן ייִדן. וויבאַלד מען האָט שוין טענות צו עמעצן, דאַרף מען זיך טשעפּען צו די ייִדן אויך.

פּוילישער זשורנאַל פֿײַערט פֿאָטאָגראַפֿיע־פֿאַרמעסט אין ייִדישן מוזיי

קינד און קייט ווייסן, אַז מיר האָבן אַ סך געבאָרגט פֿון דער פּוילישער שפּראַך (און פֿאַרקערט). „פּופּיק‟, „שמאַטע‟ און „פּלאָטקעס‟ זענען, ווי איר ווייסט, אויך פּוילישע ווערטער.

VIVA PLOTKI איז אַ פּוילישער זשורנאַל, וואָס דערקלערט אַליין, אַז ער גיט זיך אָפּ מיט די לעצטע פּלאָטקעס. וואָסערע פּלאָטקעס? פּלאָטקעס וועגן פּוילנס פּאָפּולערע אַקטיאָרן און אַקטריסעס, זינגערס און זינגערינס, מאָדעלקעס וכדומה.

„וויוואַ‟ האָט אויך אַ יערלעכן פֿאָטאָ־פֿאַרמעסט, וווּ איר קענט געווינען גאַנצע פֿינעף און צוואָנציק טויזנט זלאָטעס פֿאַר געלונגענע בילדער אין פֿאַרשיידענע קאַטעגאָריעס.

איז וואָס האָט דאָס אַלץ צו טאָן מיטן ייִדישן לעבן אין וואַרשע? דער ענטפֿער איז: דער ייִדישער מוזיי. אַהין האָט „וויוואַ‟ אײַנגעלאַדן די וואַרשעווער HIGH SOCIETY אויף א גרויסער מסיבה לכּבֿוד דעם פֿאָטאָגראַפֿיע־פֿאַרמעסט.

ווער האָט געמאַכט דעם גרעסטן אײַנדרוק צווישן די קינסטלערס, וואָס זענען געקומען אויף דער מסיבה?

די יונגע שיינע זינגערין דאָדאַ. מיר ווייסן נישט, צי דאָדאַ (קורץ פֿאַר דאָראָטעאַ) ווייסט, וואָס „דאָדאַ‟ מיינט אויף העברעיִש — אַ מומע. ווי סע זאָל נישט זײַן, האָט די שיינע דאָדאַ טאַטויִרט מיט העברעיִשע אותיות אויף איר שיינעם קערפּער: „איך האָב ליב דאַרעק‟, אָדער עפּעס אַזוינס. דאָדאַ איז געקומען צו דער „וויוואַ‟־מסיבה אָנגעטאָן אין אַ קלייד, וואָס האָט אַנטפּלעקט כּמעט אַלץ, וואָס זי פֿאַרמאָגט. אירע שיינע ציצן, וואָס זי האָט געהאַט באַשמירט מיט בוימל, האָבן געשײַנט מיט אַ הערלעכן גלאַנץ.

ווער ס׳איז געווען אינעם וואַרשעווער ייִדישן מוזיי ווייסט, אַז די ערשטע גאַלעריע איז געווידמעט שמואל־יוסף עגנונען. „פּולין‟, שרײַבט עגנון, קלינגט ווי „פּה־לין‟, דהײַנו, שלאָף דאָ. פּוילן איז טאַקע געווען במשך פֿון הונדערטער יאָרן אַ מקום־מיקלט פֿאַר די ייִדן אין אייראָפּע. די וואַרשעווער לצים טענהען, אַז עגנון איז טאַקע געווען גערעכט. מיט דער שיינער דאָדאַן איז כּדאַי צו פֿאַרברענגען גאַנצע נעכט אינעם ייִדישן מוזיי.

אויף ישׂראל זעט מען

KA DE WE אָדער KAUFHOF DES WESTENS — איז דער גרעסטער אײַנקויף־צענטער אויפֿן אייראָפּעיִשן קאָנטינענט. מיר אין פּוילן דאַרפֿן נישט פֿאָרן קיין בערלין, אַ מהלך פֿון פֿינעף שעה מיט דער באַן, כּדי צו קויפֿן דאָרטן די בעסטע מאכלים און דעם בעסטן ווײַן. מיר קענען עס באַשטעלן אויף דער אינטערנעץ.

לעצטנס, האָט אָבער „קאַ דע ווע‟ דערקלערט, אַז זי וועט אַרײַנלייגן אין חרם די ישׂראלדיקע פּראָדוקטן פֿון די באַזעצטע געביטן. „קא דע ווע‟ האָט אַראָפּגענומען פֿון די פּאָליצעס אַכט מינים ווײַן, ווײַל זיי ווערן אימפּאָרטירט פֿון די גולן־בערג, אַן אַמאָליקע סירישע טעריטאָריע. „קא דע ווע‟ האָט עס געטאָן, פֿאַרשטייט זיך, צוליב מאָראַלישע סיבות. די בעלי־בתים פֿון דער גרויסער דײַטשישער פֿירמע האָבן אָבער פֿאַרגעסן צו דערמאָנען, אַז „קא דע ווע‟ איז געווען אַ ייִדישע פֿירמע, וואָס די דײַטשן האָבן באַגנבֿעט, אַ דאַנק די אַנטיסעמיטישע געזעצן פֿון די נאַציס. אָבער מילא. „קא דע ווע‟ האָט זיך בסוף אַ ביסל דערשראָקן פֿונעם רעש, וואָס דער דאָזיקער בויקאָט האָט געמאַכט און צוריקגעשטעלט די ישׂראלדיקע ווײַנען אויף די פּאָליצעס.