פּובליציסטיק

וווּ איז די צונג אַהינגעקומען?

Where Did Our Tongues Go?

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

אַז איר וועט זיך גוט אַרומקוקן, וועט איר באַמערקן, אַז אײַער צונג ליגט אין קימפּעט; אַ וווּנדער — זי האָט נאָך נישט אָפּגעדאַרט אינגאַנצן, צוליב דער קנאַפּער באַוועגונג. לאָמיר האָפֿן, אַז זי דינט אײַך גוט בײַם פֿאַרצוקן דאָס עסן, בײַם גריזשען די ביינער, בײַם לעקן די ליפּן, אָבער ווען ס׳קומט צו רייד, וואַרט זי אויף אַ קונה, און דעם קונהס צונג ליגט אויך אין דר׳ערד און באַקט בייגל.

איך שטעל זיך פֿאָר, אַז איך באַלעמוטשע אײַך מיט נײַן מאָס רייד, נישט געשטויגן נישט געפֿלויגן, האָב איך בדעה אײַך צו באַקענען מיט דער פֿירמע „חסר דיבורים‟. זײַט וויסן, זינט דער טעלעפֿאָן איז אויפֿגעקומען האָט ער אונדז דערווײַטערט, אָפּגעשניטן דעם פֿאַרגעניגן צו זען איינס ס׳אַנדערע פּנים־אל־פּנים. געווען אַ צײַט, ווען מ׳האָט זיך פֿאָרט געקענט פֿאַרשטענדיקן דורכן גערעדטן וואָרט, דער טעלעפֿאָן איז טאַקע געווען אַן אײַנפֿאַל און אַן אויפֿטו, אָבער ער האָט אונדז דערווײַטערט.

איז אָבער אויפֿגעקומען די טעלעוויזיע, אַ פֿאַרווײַל־מיטל; האָט מען זיך אַלע געלאָזט זעצן אויף דער סאָפֿקע און זיך גענומען אויסהערן די נײַן מאָס רייד פֿונעם דום־קעסטעלע. און אויב דאָס איז נישט געווען גענוג, האָט מען לגמרי דערווײַטערט די קינדער פֿון זיך, אײַנגעפֿונדעוועט זיי מיט זייערע אייגענע טעלעפֿאָנען און טעלעוויזאָרן. בין איך פֿאַרבליבן בײַ זיך אין שטוב, אויס קאַפּעליוש־מאַכער. דאָס קעסטעלע האָט איבערגענומען די ווירטשאַפֿט. אַלץ וואָס מ׳הערט פֿון דער יונגער חבֿרה, איז — „ווען עסט מען?‟

העלפֿט גאָט און ס׳באַווײַזן זיך די קאָמפּיוטערס, אויף דעם זעט איר האָב איך זיך נישט געריכט. זיצט מען בײַם קאָמפּיוטער און מ׳גוגלט אויף וואָס די וועלט שטייט — אויס רייד, אויס פּלאַפּל, אויס חבֿרשאַפֿט — איזאָלירט, אַליין, צו וואָס נאָענטע, צו וואָס צײַטונגען, צו וואָס ביבליאָטעקן, צו וואָס ביכער, אַז די גאַנצע וועלט האָט זיך געעפֿנט פֿאַר אײַך מיט איין קוועטש אויף אַ קנעפּל. אַפֿילו בײַם דאָקטער, אַנשטאָט ער זאָל רעדן צו אײַך, קוקט ער אַרײַן אין זײַן קאָמפּיוטער און ווייסט גענוי, וווּ איר האַלט מיטן געזונט. צום סוף, זאָגט ער:

„מאַכט אַ באַשטעלונג אין דרײַ חדשים אַרום!‟
וואָס? ווער? וווּ ס׳טוט אײַך וויי? ווער זײַט איר? צו אַלדע רוחות!
דער דאָקטער וויל עס אַפֿילו נישט וויסן. אַמאָל זאָגט דער פּאַציענט דעם דאָקטער:
„איך בין נעכטן געשטאָרבן, ווי געפֿעלט אײַך אַזאַ זאַך?‟
מאַכט ער:
„זייער פֿײַן, איך בין צופֿרידן!‟
זאָג איך אים:
„די צונג האָט מיר אָפּגעדאַרט, וואָס זאָל איך טאָן?‟
מאַכט ער:
„כ׳וועל אײַך אויסשרײַבן אַ רעצעפּט פֿאַר מערידן.‟

דאַכט זיך, שוין גענוג מיט די מאַשינקעלעך, אָבער ניין! אַ נײַ חריפֿותל, דער „אײַ־פֿאָון‟ און „סמאַרט פֿאָון‟ — אַ גאַנצע פּלעיאַדע מיט טעלעפֿאָנדעלעך. דאָ זעט מען קינד און קייט אין „סאַבוויי‟, אין אויטאָבוס, אין גאַס, אין רעסטאָראַן, אין קינאָ, אַרײַנגעטאָן אינעם טאַשן־טעלעפֿאָנדל, ווי פֿון דאָרט וואָלט אויפֿגעקומען דער נעכטיקער טאָג, אין דער מאָבילקע, ווי מען רופֿט עס בײַ אונדז אויף ייִדיש. יונג און אַלט איז אַרײַנגעטאָן דערין מיט לײַב־און־לעבן, „טעקסטינג‟־שמעקסטינג, און „מעסעדזשינג‟־שמעקעדזשינג. דערויף קען מען אַפֿילו לייענען די לעצטע וועלט־נײַעס, באַשטעלן בילעטן אין טעאַטער, רעזערווירן אַ טיש אין רעסטאָראַן, רופֿן אַ טעקסי, אַ דאָקטער, און אַלץ מיט שטום־לשון. מענטשן גייען אַריבער די גאַס ווען דאָס ליכט איז רויט, ווערן זיי פֿאַרוווּנדעט, רופֿט מען דעם אַמבולאַנץ, מ׳שטאַרבט אויפֿן וועג, נישט אויסרעדנדיק קיין וואָרט.

אין דער צוקונפֿט, זעט אויס, וועלן קינדער געבוירן ווערן אָן צונגען, אָן הענט, בלויז מיט פֿינגער, זיי זאָלן קענען זיך פֿאַרשטענדיקן מיטן אַרום. איין זאַך דאָקוטשעט מיך, וואָס וועט זײַן, אַז אַמאָל וועט אויסגיין די עלעקטריע, מ׳וועט נישט קענען צאַפּן פֿון דער וואַנט די גאָלדענע ענערגיע, אָנצופֿילן די קוואַלן פֿון קאָמפּיוטער, שוין אָפּגערעדט פֿון „אײַ־פּעד‟, דעם אינטערנעט, „סקײַפּ‟. דער „סמאַרט־פֿאָון‟ וועט שוין נישט זײַן אַזוי קלוג…

דעמאָלט וועלן די כירורגן ווערן שטאַרק פֿאַרנומען מיטן אײַנפֿלאַנצן צוריק די צונג, די דענטיסטן — די צײן. מ׳וועט צוריק צוטשעפּען די פֿינגער צו דער האַנט, דעם שׂכל צום מוח; אויסגלײַכן די שיקלדיקע אויגן זיי זאָלן זען, וואָס ס׳טוט זיך אַרום. זיי און מיר וועלן ווידעראַמאָל באַנײַען אונדזער מויל־מלאָכה. ס’וועט ווידער זײַן שׂמחה־ושׂשׂון אויף טיש און אויף בענק און ד’איבעריקע אין די שענק. מײַנע שׂונאים זאָלן אַזוי לעבן!