פּובליציסטיק

אונדזער מאָדנע פֿאָלק

Our Odd Nation

פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

איך געדענק ניט, װען און װי אַזױ בין איך, אַ ליבעראַלער ייִד, געקומען צו מײַן איצטיקער טאָג־אָרדענונג, נאָר יאָרן לאַנג, צװײ מאָל אַ טאָג זאָג איך „שמע ישׂראל‟. און דאָס קריאת־שמע־זאָגן איז פֿאַר מיר דאָס מינימאַלע מיטל, װאָס דערלױבט מיר צו פֿילן זיך װי אַ טײל פֿון מײַן פֿאָלק. דאָס דאָזיקע „שמע ישׂראל‟ איז מײַן פּערזענלעכע מעלדונג, אַז איך בין אַ מאָנאָטעיִסט, פּונקט אַזױ װי די קריסטן און מוסולמענער, נאָר אין אונטערשײד פֿון די קריסטן און מוסולמענער, נייטיק איך, אַ פּשוטער ייִד, זיך ניט אין אַ מעקלער אין מײַנע פּריװאַטע באַציִונגען מיט גאָט.

אַפֿילו בײַ משה־רבינו װעל איך ניט בעטן, אַז ער זאָל זיך אַרײַנמישן אין מײַנע באַציִונגען מיט גאָט; און ס׳איז שױן גאָר איבעריק צו זאָגן, אַז נאָך יעדן קריאת־שמע־זאָגן װעל איך זיך ניט כאַפּן צום פּיסטױל אָדער אַ מעסער, און כ’װעל ניט לױפֿן איבער די גאַסן און ממיתן יעדן אײנעם, װאָס גלײבט, להבֿדיל, אין יויזלס אָדער מוכאַמדס באַזונדערער נבֿיאות.

שױן גאַנץ װילד, לכל־הפּחות אין מײַנע אױגן, זעט אױס דאָס רעאַלע בילד, װען די מוסולמענער פֿון פֿאַרשײדענע איסלאַם־צװײַגן — סוניטן, שיִיִטן, װאַהאַביטן אָדער אַלאַװיטן — שטײען אײנער אַנטקעגן דעם צװײטן, שרײַען דעם זעלבן „אַלאַהו אַקבאַר‟, און מאַסנװײַז הרגענען אױס גאַנצע שטעט און קאַנטן. איר קענט מיך טױזנט מאָל שיסן, נאָר איך װעל קײן מאָל ניט פֿאַרשטײן, מיט װאָס איז דער סוניטישער „אַלאַהו אַקבאַר‟ בעסער אָדער אַנדערש פֿונעם שיִיִטישן. ס׳איז ממש אַ קשיא. און קײן אײן ענטפֿער אױף דער קשיא קען ניט באַרעכטיקן אַ װעלכן ניט איז מאָרד, און באַזונדערס, אַ מאָרד אין גאָטס נאָמען, באַהיט זאָל מען װערן.

אָט מיט אַזעלכע שװערע געדאַנקען בין איך אַהײם געפֿאָרן נאָך דער פֿאַרשטערטער טרעפֿונג מיט מײַן פֿרײַנד אימאַט ע׳. כ׳בין געקומען אַהײם און גלײַך באַקומען אַ נײַע פּאָרציע פֿון שאָק, דהײַנו, אַן אינטערװיו מיט אַ ייִדישער אַדװאָקאַטין, װעלכע האָט זיך אונטערגענומען צו פֿאַרטײדיקן אַ צװעלף־יאָריק פּאַלעסטינער ייִנגל, װעלכער איז באַפֿאַלן און האָט געשטאָכן מיט אַ מעסער אַ ייִדיש בר־מיצװה־קינד. די ייִדישע אַדװאָקאַטין האָט שטאָלץ געמאָלדן: „איך קען פֿאַרשטײן דאָס פּאַלעסטינער קינד. ער איז ניט קײן טעראָריסט, ער קעמפֿט קעגן די ישׂראלדיקע אײַנזידלער־טעראָריסטן!‟

אַ מאָדנע פֿאָלק זײַנען מיר, ייִדן. און אַזאַ שײנעם מזל האָבן מיר, אַז אױב ס׳קומט שױן יאָ אַ ייִד זיך באַזעצן אױף שטענדיק אין ארץ־ישׂראל, טאָ אױך דעמאָלט קען ער ניט אײַנזיצן אױף אײן אָרט װי אַ מענטש. דער גלות שטעכט אים װי אַ שפּילקע און קלאַפּט אים אַרײַן אין מוח — אַ ייִד איז שטענדיק שולדיק! יאָ, מײַנע דאַמען און הערן, מע בענקט. מע בענקט נאָך די פּרעכטיקע אוקראַיִנישע נעכט, מע בענקט נאָך די װוּנדערלעכע סיבירער לאַגערן, מע בענקט נאָך דער מאַמאַליגע, מע בענקט נאָך אַ קלײנעם פּאָגראָמטשיק אין באַגדאַד… בקיצור, מע בענקט נאָך דער רוח װײסט װאָס. אָבער װאָס קען מען טאָן? מע דאַרף מכבד זײַן אַלע מענטאַליטעטן. נאָר אײן שאלה האָב איך צו אײַך, מײַנע ליבע דאַמען און הערן, אפֿשר װײסט איר, װוּ ס’ליגט די גרענעץ צװישן מאַזאָכיסטישן מענטאַליטעט און משוגעת?…

ס׳איז שװער צו זײַן אַ קלײן פֿאָלק אין אַ קלײן לאַנד מיט גרױסע אַמביציעס, באַזונדערס, װען די אַמביציעס באַשטײען פֿון אײן און אײנציקער פּראָלעטאַרישער בקשה: אידיאָטן פֿון גאָר דער װעלט, לאָזט אונדז צו רו!