ליטעראַטור

אַז מע זעצט איבער סוצקעווער

Translating Sutzkever

פֿון „פֿאָרווערטס‟־רעדאַקציע

אַבֿרהם סוצקעווער (1913—2010) איז געווען איינער פֿון די גרעסטע ייִדישע פּאָעטן. די צײַטונג „ניו־יאָרק טײַמס‟ האָט אין זײַן נעקראָלאָג אים באַצייכנט ווי „דעם גרעסטן דיכטער פֿונעם חורבן‟. זײַענדיק אַ ייִד פֿון דער שארית־הפּליטה, וועלכער האָט געקעפֿמט קעגן די נאַציס מיט די פּאַרטיזאַנער, איז אָבער סוצקעווער געווען אַ פֿיגור פֿון אַ ברייטן גלאָבאַלן מאַסשטאַב. צום באַדויערן, אַזוי ווי דער שטייגער איז מיט די גרעסטע פּאָעטן, איז שווער איבערצוזעצן זײַנע ווערק אויף אַנדערע שפּראַכן, דערפֿאַר בלײַבט ער אומבאַקאַנט דעם ענגלישן לייענער.

מיט אַ פּאָר וואָכן צוריק זענען אויף דער ייִדיש־וועבזײַט „אין געוועב‟ אַרויס זעקס ענגלישע איבערזעצונגען פֿון סוצקעווערס לידער־זאַמלונג „אָאַזיס‟, באַגלייט מיטן ייִדישן אָריגינאַל. דער איבערזעצער, דזשיימס נאַדעל, האָט נישט לאַנג צוריק פֿאַרענדיקט דעם אוניווערסיטעט פֿון מישיגען און אַרבעט איצט אויף זײַן דאָקטאָראַט אין שאַנכײַ, כינע. אין זײַן קורצער הקדמה, באַמערקט נאַדעל, אַז סוצקעווערס פּאָעזיע איז פֿול מיט לעבעדיקע אימאַזשן פֿון דער ווילדער נאַטור.

די אויסגעקליבענע לידער זענען אָנגעשריבן אין אַ רעלאַטיוו פֿרײַען סטיל, בלויז מיט אַ קליינער צאָל גראַמען, דערפֿאַר לאָזן זיי זיך איבערזעצן רעלאַטיוו גרינג און אַדעקוואַט. ווי דער שטייגער איז מיט די פּאָעטישע איבערזעצונגען אויף ענגליש, האָט נאַדעל פּשוט איבערגעטײַטש דעם אָריגינאַל וואָרט נאָך וואָרט, נישט פּרוּוונדיק אָפּצוהיטן דעם ריטעם פֿונעם אָריגינעלן טעקסט. צוליב דעם פּאַראַלעלן אָריגינאַל, קאָנען די איבערזעצונגען קומען צו נוץ די אָנהייבער־תּלמידים, וואָס לערנען זיך די ייִדישע שפּראַך, אָבער אָן אַ הילף קאָנען נישט פֿאַרשטיין סוצקעווערס קאָמפּליצירט לשון. נישט קענענדיק ייִדיש, קאָנען די ענגלישע לייענער אָפּשאַצן בלויז דעם באַדײַט, און נישט די פֿאָרעם.

אַן אַנדער ענגלישער איבערזעצער פֿון סוצקעווערס ווערק, ריטשאַרד פֿײַן, פֿאָלגט דעם זעלבן מוסטער. אין סעפּטעמבער 2015 האָט ער פֿאַרעפֿנטלעכט אַ גאַנצע ריי איבערזעצונגען פֿון סוצקעווערס לידער־זאַמלונג „סיביר‟.

נישט לאַנג צוריק איז אין פּעטערבורג אַרויס אַ רוסישע איבערזעצונג פֿון אַלע סוצקעווערס פּראָזאַיִשע ווערק, איבערגעזעצט פֿונעם אָרטיקן ייִדישן פּאָעט און שפּראַך־קענער ישׂראל נעקראַסאָוו. ווי דער איבערזעצער האָט דעמאָלט איבערגעגעבן דעם „פֿאָרווערטס‟, אַז אַפֿילו די פּראָזע פֿונעם גרויסן דיכטער איז נישט גרינג איבערצוזעצן. סוצקעווערס פּראָזאַיִשע ווערק שטעלן מיט זיך פֿאָר אָפֿט אַ פֿאָרעם פֿון פֿרײַער פּאָעזיע, פֿול מיט טיפֿע רמזים און אַסאָציאַציעס, וואָס אויף אַן אַנדער שפּראַך גיט זיך נישט אַלעמאָל אײַן איבערצוגעבן.

לויט דער רוסישער ליטעראַרישער טראַדיציע, שטרעבן די פּאָעטישע איבערזעצער אָפּצוהיטן דעם אָריגינאַל מיט אַלע פּיטשעווקעס, אַרײַנגערעכנט דעם ריטעם, גראַמען און אַפֿילו אַליטעראַציעס, ווען ס׳איז מעגלעך. אינעם יאָר 2010, ווי אַ מין פּאָעטישער נעקראָלאָג נאָך סוצקעווערס טויט, האָט וואַלערי דימשיץ, אַן אַנדער פּעטערבורגער ייִדישיסט, פֿאַרעפֿנטלעכט אינעם מאָסקווער זשורנאַל „לחיים‟, וואָס האָט אַ שײַכות צו די ליובאַוויטשער חסידים, אַ ריי איבערזעצונגען פֿון סוצקעווערס פּאָעזיע. אַחוץ דימשיצן, האָבן אַ טייל לידער איבערגעזעצט איגאָר בולאַטאָווקסי און וואַלערי שובינסקי. פֿאָלגנדיק די דערמאָנטע טראַדיציע, האָבן די איבערזעצער אָפּגעהיט אַלע גראַמען; די לידער קלינגען אויף רוסיש נאַטירלעך.

ווען דער פּאָעט האָט נאָך נאָך געלעבט, האָבן באַרבאַראַ און בנימין הרשבֿ, אַליין אַ באַקאַנטער ייִדישער און העברעיִשער פּאָעט, אַרויסגעגעבן אַן ענגלישע זאַמלונג פֿון סוצקעווערס ווערק, וווּ די ריטמישע סטרוקטור פֿונעם אָריגינאַל ווערט מער אָדער ווייניקער יאָ אָפּגעהיט. בנימין הרשבֿ איז ניפֿטר געוואָרן אין אַפּריל 2015.

צי וועלן זיך נאָך ווײַזן אַזעלכע באַגאַבטע פּערזענלעכקייטן? עס ווילט זיך האָפֿן אַזוי. די באַגאַבטע פּאָעטעסע און איבערזעצערין מאַיאַ עבֿרונה און דער הײַנטצײַטיקער ייִדישער אַמעריקאַנער פּאָעט שלום בערגער שטרעבן יאָ אָפּצוהיטן סוצקעווערס גראַמען־גאַנג ווי געהעריק. אַזוי צי אַזוי, איז גוט, אַז אויף דער אינטערנעץ באַווײַזן זיך ענטוזיאַסטן, וואָס פּרוּוון צו באַקענען דעם ברייטן ענגליש־רעדנדיקן עולם מיט די ווערק פֿון אַזעלכע גרויסע מײַסטער, ווי אַבֿרהם סוצקעווער.