ליד וועגן „דאָס בינטעל בריעף‟ — אויף דער אינטערנעץ

Song About "Dos Bintel Brief" Now Online


פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published February 11, 2016, issue of March 04, 2016.

אַן אַלט ליד, וואָס דערציילט דעם אינהאַלט פֿון עטלעכע בריוו אין דער באַרימטער „פֿאָרווערטס‟־רובריק „אַ בינטעל בריעף‟, איז די וואָך אַרויפֿגעשטעלט געוואָרן אויף „יו־טוב‟.

דאָס ליד, וואָס איז אָנגעשריבן פֿון לויִ גילראָד און רעקאָרדירט געוואָרן אינעם יאָר 1908, האָט דזשיין פּעפּלער, אַ ספּעציאַליסט פֿון אַלטע ייִדישע לידער, געפֿונען ווי אַ 78־פּלאַטע, אויף eBay. באָב פֿרידמאַן, דער קוראַטאָר פֿונעם „ייִדישן קלאַנג־אַרכיוו‟ אינעם פּענסילווייניער אוניווערסיטעט, און זײַנע אַסיסטענטן, האָבן עס דיגיטאַליזירט.

דעם טעקסט פֿונעם ליד האָט פּעפּלער נאָך געפֿונען מיט עטלעכע יאָרן צוריק אין אַ זאַמלונג געזאַנגבלעטער, „אַמעריקאַנער ייִדישע פּעני־לידער פֿון מאָריס ראָנד און אַנדערע‟, וואָס געפֿינט זיך אין דער ביבליאָטעק פֿונעם רעפֿאָרמער ראַבינער־סעמינאַר „היברו יוניאָן קאָלעדזש‟.

לויט דער פּלאַטע, האָט דאָס ליד געזונגען מאָריס גאָלדשטיין — אַ נאָמען, וואָס איז פּעפּלער נישט באַקאַנט. „איך האָב גאָרנישט געפֿונען וועגן אים אויף דער אינטערנעץ,‟ האָט זי געזאָגט דעם „פֿאָרווערטס‟.

דער זינגער פֿונעם ליד לייענט פֿאָר צוויי בריוו, וואָס די לייענער האָבן געהאַט געשיקט צום אַמאָליקן רעדאַקטאָר אַב. קאַהאַן, בעטנדיק בײַ אים אַן עצה. אין איינעם, באַקלאָגט זיך דער מחבר, אַז ער איז, נעבעך, פֿאַרליבט אין זײַן ווײַבס שוועסטער. אינעם צווייטן בריוו, שרײַבט אַ 40־יאָריקע מויד, אַז זי שפּילט טעאַטער און האָט זיך פֿאַרליבט אין אַ צווייטן אַקטיאָר, וואָס לויבט איר טאַלאַנט און רופֿט זי „דאַרלינג שאַץ‟, אָבער ווי עס זעט אויס, איז ער נישט אַזוי גרייט ווי זי חתונה צו האָבן.

דאָס אַמאָליקע לשון, וואָס מע הערט אויף דער פּלאַטע, איז אויך אינטערעסאַנט. אינעם ערשטן בריוו, למשל, שרײַבט דער אומגליקלעכער „פֿאָרווערטס‟־לייענער:

„כאָטש מײַן ווײַב איז שוין אַ געלע און איר שוועסטער איז נאָך גרין,
דאָך, האָב איך ליב איר שוועסטער און איך ווייס נישט וואָס צו טאָן [טין].‟
די ענגלישע אונטערקעפּלעך טײַטשן אויס די ערשטע שורה אַזוי:

Though my wife is a redhead, and her sister is green…

— אָבער דאָס לייגט זיך פּשוט נישט אויפֿן שׂכל. גיכער מיינט דאָס וואָרט „געלע‟ דאָ אַן אימיגראַנטקע, וואָס האָט זיך שוין אַ ביסל אַמעריקאַניזירט; מיט אַנדערע ווערטער — פֿון „אַ גרינער‟ איז זי שוין געוואָרן אַ „געלע‟. כאָטש דער טערמען „אַ גרינע‟ איז געבליבן אין באַניץ ביזן הײַנטיקן טאָג, איז די פֿראַזע „אַ געלע‟ לחלוטין פֿאַרגעסן געוואָרן.

וועגן דעם וואָרט „דאַמנע‟, אינעם צווייטן בריוו, איז אויך טשיקאַווע. די מויד זאָגט: „כ׳וועל זײַן דעם פּורים אַ דאַמנע, און ער — דער אינטריגאַנט‟, אָבער קיין וואָרט „דאַמנע‟ געפֿינט מען נישט אין די ייִדישע ווערטערביכער. אַ פּנים, איז דאָס אַ פֿאַרייִדישונג פֿונעם וואָרט „דאַמע‟.

די תּשובֿות פֿון אַב. קאַהאַן הערט מען בכלל נישט אינעם ליד, אָבער די צוויי בריוו שילדערן פֿאָרט, אויף אַ חנעוודיקן אופֿן, דעם סאָרט פּראָבלעמען, וואָס האָבן דעמאָלט געמוטשעט די ייִדישע אימיגראַנטן.

איר קענט הערן דאָס ליד דאָ: