מײַן רומענישע באָבע גייט שטימען

My Romanian Grandma Goes to the Polls


פֿון עמיל קאַלין

Published February 14, 2016, issue of March 04, 2016.

„אָט, נאַ, נעם דאָס צעטעלע און שרײַב אָן פֿאַר וועמען זאָל איך שטימען. שרײַב נישט אַזוי קליין, מאַך די אותיות גרעסער; גיי זיי איבער מיט דער פֿעדער נאָך אַ מאָל, איך זאָל נישט דאַרפֿן אַרײַנשטעקן די נאָז אין צעטעלע, און נישט שטימען, חלילה, פֿאַר גאָר אַן אַנדער פּאַרטיי.‟

די באָבע טוט אָן אַ פּאָר אַלטע ברילן מיט אַ דיק, שוואַרץ רעמל, נאָכאַמאָל צו באַטראַכטן דאָס צעטעלע. אירע אויגן זעען אויס דרײַ מאָל אַזוי גרויס הינטער די רונדיקע גלעזלעך.

„וואָס האָסטו דאָרט אָנגעשריבן? ע… כע… נע… ס’נישט קיין ׳נון׳? ס’אַ ׳למד׳? גיב צוריק אַהער די פֿעדער, וועל איך מאַכן פֿון דײַן ׳למד׳ מײַן ׳למד׳, עס זאָל זיך לייענען ווי סע דאַרף צו זײַן.‟

זי נעמט די פֿעדער אין אירע ציטערנדיקע פֿינגער און בייגט זיך אָן איבערן צעטעלע.

מײַן „למד‟ ווערט מיט אַ קאָפּ גרעסער.

זי קוקט איבער די אותיות צו פֿאַרזיכערן, אַז זי קען זיי לייענען.

„אָט אַזוי, איצט איז קלאָר,‟ — זאָגט זי אַ צופֿרידענע.

זי גייט צו צום שפּיגל, וואָס הענגט אויף אַ טיר פֿון איר שאַפֿע, קוקט אויף זיך און רעדט צו מיר:

„וואָס איז די פּאַרטיי? האַ? דו גלייבסט, וואָס זיי זאָגן? מילא, ווי דו ווילסט, מיר איז אַלץ איינס. איך וועל שטימען פֿאַר וועמען דו זאָגסט מיר, זאָל ער זײַן דער רוח אַליין מיט פֿלייש־און־ביין. איך בין שוין אַלט. נישט פֿאַר מיר גיי איך שטימען, נאָר פֿאַר דיר. איך פֿאַרשטיי זיך נישט גוט אײַן אין דער היגער פּאָליטיק. אַז מע זאָגט עפּעס פֿון ישׂראל אויף דער רומענישער טעלעוויזיע, שפּיץ איך אָן די אויערן, נאָר עס קלעפּט זיך נישט צו. דער עיקר, רעדן זיי פֿון אייגענע פּאָליטיקער. זייער לאַנד גייט אונטער; עס פֿירט זיי אַ באַנדע גנבֿים און שאַרלאַטאַנען. די קאָרופּציע וועלטיקט בײַ זיי. אָן באַקשיש קען מען גאָרנישט אויפֿטאָן. צוריק גערעדט, איז כאַבאַר גאָר נישט אַזאַ שלעכטער געדאַנק, ווײַל אַז מע ווייסט וועמען און וויפֿל צו געבן אין האַנט אַרײַן, קען מען אַשאָזען* זאַכן, זיך אײַנאָרדענען אין לעבן, און דאָ? ווי גיט מען זיך אַן עצה דאָ? דאָ גייסטו אין ׳קופּת־חולים׳ און עס נעמט דיך אויף אַ דאָקטער, אַבי ווער. דו ווייסט נישט ווער ער איז, און ער באַהאַנדלט דיך שנעל, אויף איין פֿוס. קוים וואָס איך, מיט מײַן צעבראָכענעם עבֿרית קען מיך אײַנפֿאַרשטיין מיט אים. אין רומעניע איז געווען גאָר אַנדערש. אַז איך פֿלעג גיין צו אַ ספּעציאַליסט, האָב איך תּמיד געגרייט אַ פֿעטן קאָנווערט אין פֿאָרויס, און אים אַרײַנגעלייגט צווישן מײַנע פּאַפּירן. איך געדענק פּינקטלעך דעם מאָמענט, ווען דער דאָקטער פֿלעג זען דעם קאָנווערט; זײַן אייביקע זויערע צורה איז פֿאַרשוווּנדן געוואָרן אויף אַ סעקונדע, און די אויגן האָבן געגלאַנצט. דערנאָך האָט זיך די זויערקייט צוריקגעלייגט אויף זײַן פּנים, נאָר איך האָב שוין געוווּסט, אַז איך בין אין גוטע הענט.‟

די באָבע קעמט אויס אירע לאַנגע שניייִקע האָר און נעמט זיי צונויף אין אַ „גרעק‟. זי שלעפּט אַרויס פֿון אַ פּושקע, באַדעקט מיט רויטן פּליוש, איר העל־ראָזעווע פּאָמאַדע, און גיט פֿלינק אַ פֿיר מיט איר איבער דער אייבערשטער ליפּ. דערנאָך פֿעסטיקט זי צו די אייבערשטע ליפּ צו דער אונטערשטער און רירט זיי, ווי זי וואָלט געוואָלט עפּעס זאָגן, נאָר זיך געכאַפּט, אַז בעסער צו שווײַגן. זי קוקט זיך אײַן אין איר אָפּשפּיגלונג מיט אירע גרויסע קײַלעכדיקע אויגן, פֿאַרצווייפֿלט, צי דאָס איז טאַקע זי, די אייגענע, וואָס מיט אַ מינוט צוריק.

זי טוט אָן די אויעררינגלעך — פֿאַלשע פּערל, וואָס הענגען אַראָפּ פֿון אַ קייטעלע און הוידען זיך אויף אַ גילדערנעם רינגל. זי באַטראַכט ווידער איר פּנים, און זעט אויס נאָך אַלץ אומצופֿרידן — די ברעמען זענען צעשויבערט, זאָגט זי צו זיך. זי באַנעצט אַ שפּיץ־פֿינגער און קלעפּט צו די ווידערשפּעניקע הערעלעך פֿון די ברעמען איינס צום צווייטן.

איך קוק אויף איר: טיפֿע קנייטשן, אָנגעשוואָלענע טאָרבעלעך אונטער די אויגן… איך דערמאָן זיך אין דעם בוקאַרעשטער האַרבסט — די הויכע ביימער, וואָס שטייען הויל־און־נאַקעט הינטער די טריבע הימלען, מיט אויסגעשפּרייטע קרומע צווײַגן, די דיקע, פֿאַרקאָרטשטע קאָרע פֿאַלט מיט אַ זיפֿץ; די פּוסטע אַלעען אין פּאַרק, די ברוינלעך־געלע בלעטער וואַלגערן זיך אויף זיי, טוען זיך אַ הייב אויף אין דער לופֿט און לאָזן זיך טראָגן וווּהין דער ווינט וויל. די טעג ווערן קורצער און ציִען זיך אָן חשק. אַ שווער פֿאָרגעפֿיל לייגט זיך אויפֿן האַרצן. עס דאַכט זיך, אַז אַלץ אַרום גרייט זיך אויף שווערע טעג, אויף קעלט, עלנטקייט, פֿיצטערניש…

איך קוק אויף דער באָבעס אָפּשפּיגלונג: נאָר אירע גרויסע, העל־בלויע אויגן — אַ שטיקל הימל, וואָס טוט אַ שנײַדט דורך די אָנגעלאָדענע גרויקייט. אירע אויגן פֿרעגן שטומערהייט: „נו, וואָס זאָגסטו? איך בין גרייט אַרויסצוגיין?‟

איך טו אַ שמייכל: „באָבע, דו גייסט דאָך צוויי גאַסן ווײַטער, צו דעם ליציי, דאַרפֿסט נישט זײַן די שיינהייט־קעניגין.‟

זי טוט צו מיר אַ וווּנק: „גיי ווייס, אפֿשר וועל איך דאָרטן געפֿינען מײַן באַשערטן, מײַן דריטן באַשערטן, אַן עלעגאַנטן אַלטיטשקן, וואָס וואַרט, פּונקט ווי איך, אין דער ריי צו שטימען?‟

איך לאַך, אָבער טיף אינעווייניק גריזשעט אַ מורא; די מורא, וואָס באַגלייט מיך פֿון קינדווײַז אָן: איך האָב מורא, אַז די באָבע וועט פּלוצעם פֿאַרשוווּנדן, פֿאַרפֿאַלן ווערן, נישט צוריקקומען. דעמאָלט, צוריק מיט יאָרן, נאָך אַ קליין קינד, האָב איך געוויינט אין איר פֿאַרטעך, זיך אײַנגעקלאַמערט אין אים מיט די נעגל, און זיך געבעטן, זי זאָל נישט אַרויסגיין אין שטאָט, געציטערט פֿאַר מורא, אַז „עפּעס וועט מיט איר געשען‟.

„וואָס וועט מיט מיר געשען, נאַרעלע?‟ — האָט זי געזאָגט און געגלעט מײַנע האָר. איך האָב נישט געוווּסט וואָס צו ענטפֿערן. איך האָב נאָר געוווּסט, אַז איך האָב מורא.

הײַנט, שוין אַ דערוואַקסענער, אַליין אַ טאַטע פֿון אַ קינד, האָב איך סײַ־ווי פֿאַר איר מורא. די באָבע נעמט איר שטעקן, לייגט פֿאָרזיכטיק אַרײַן אין איר מאַנטל־קעשענע דאָס צעטעלע מיט די אותיות פֿון דער פּאַרטיי, וואָס זי „דאַרף‟ שטימען פֿאַר איר, און לאָזט זיך אין וועג אַרײַן.

די טיר פֿאַרמאַכט זיך, און איך זאָג אַ תּפֿילה, אָן אַ קול; איך בעט, זי זאָל צוריקקומען בשלום.

אַשאָזען* (רומ׳) — אײַנאָרדענען

תּל־אָבֿיבֿ, פֿעברואַר 2016