אַ ייִדישער קאַרנאַוואַל פֿון די בעלי־חיים

A Yiddish Carnival of the Animals

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published February 23, 2016, issue of March 18, 2016.

אַ בילד פֿון דער פּראָיעקציע
אַ בילד פֿון דער פּראָיעקציע

„אַ ייִדישער קאַרנאַוואַל פֿון די בעל־חיים‟, אַ פּראָגראַם אָרגאַניזירט דורכן מיניאַפּאָליסער „ייִדיש־ווינקל‟, וועט צונויפֿפּאָרן די באַקאַנטע מוזיקאַלישע סוויטע „דער קאַרנאַוואַל פֿון די בעלי־חיים‟ פֿונעם פֿראַנצייזישן קאָמפּאָזיטאָר שאַרל־קאַמיל סאַן־סאָנס מיט די צוויי־שורותדיקע קופּלעטן פֿון באָריס סאַנדלערס ביכל „נישט געשטויגן נישט געפֿלויגן‟.

די פּראָגראַם וועט זײַן אַ טייל פֿון די פֿײַערונגען, וואָס דער „מיניאַפּאָליסער „ייִדיש־ווינקל‟ אָרגאַניזירט לכּבֿוד זײַן 25סטן יוביליי. „איך האָב געוואָלט שאַפֿן פּראָגראַמען, כּדי צו פֿײַערן אונדזער יובֿל, און ס׳האָט זיך מיר געדוכט, אַז סאַנדלערס בוך וואָלט געווען אויסגעצייכנט פֿאַר דעם‟, האָט דערקלערט יהודית (גיטל) אײַזנער, די איניציאַטאָרין פֿון דער אונטערנעמונג, בעת אַ טעלעפֿאָנישן שמועס מיטן „פֿאָרווערטס‟.

אײַזנער, אַ פֿידלערין בײַם פֿאַך, האָט גענוצט איר פֿאַרבינדונג מיט דער וועלט פֿון קלאַסישער מוזיק, כּדי צונויפֿצושטעלן אַ קליינעם אָרקעסטער, וואָס וועט פֿאָרשטעלן סאַן־סאָנס׳ סוויטע: צוויי פּיאַנעס, צוויי פֿידלען, אַ וויאָלע, אַ באַס, אַ קלאַרנעט, אַ פֿלייט און פֿאַרשידענע שלאָג־אינסטרומענטן. צוזאַמען מיט דער מוזיק וועט מען ווײַזן אַ קינסטלערישע פּראָיעקציע פֿון איטעלאַ מאַסבאַומס מאָלערײַען, וואָס אילוסטרירן די קופּלעטן פֿון „נישט געשטויגן נישט געפֿלויגן‟. די טעקסטן פֿונעם ביכל אַליין וועלן פֿאָרלייענען דער אַקטיאָר לבֿ מיילער אויף ייִדיש, און די אָנפֿירערין פֿון אַן אָרטיקער ראַדיאָ־פּראָגראַם וועגן דער קלאַסישער מוזיק, מידני ראַטנער, אויף ענגליש.

אויף דער פֿראַגע, פֿון וואַנען עס איז געקומען דער אײַנפֿאַל צונויפֿצופּאָרן סאַנדלערס טעקסט מיט דער באַקאַנטער סוויטע, האָט אײַזנער דערקלערט, אַז די מוזיק פּאַסט זיך גוט צו צו „נישט געשטויגן נישט געפֿלויגן‟, ווײַל „אַזוי ווי סאַן־סאָנס׳ מוזיק האָט סאַנדלער געשריבן זײַן טעקסט אין אַ טאָן, וואָס קלינגט פֿריילעך און ניט ערנסט אויפֿן ערשטן בליק. אַז מע הערט זיך אָבער בעסער צו, דערוויסט מען זיך וועגן די ערנסטע טעמעס און אָפּשפּיגלונגען פֿון די מענטשלעכער נטיות, די מענטשלעכע שוואַכקייטן, וואָס מע געפֿינט אין ביידע ווערק. ביידע זענען זיי אויף איין ניוואָ, צוגעפּאַסט פֿאַר קינדער, אָבער אין דער זעלביקער צײַט, אַנטפּלעקן זיי אויך אפֿשר מער פֿאַר די דערוואַקסענע‟, האָט אײַזנער געזאָגט.

אַ זײַטל פֿון „נישט געשטויגן נישט געפֿלויגן‟
אַ זײַטל פֿון „נישט געשטויגן נישט געפֿלויגן‟

אײַזנער האָט דערקלערט, אַז זי האָט צום ערשטן מאָל געלייענט „נישט געשטויגן נישט געפֿלויגן‟ מיט פֿיר אָדער פֿינף יאָר צוריק, ווען די זינגערין און ביבליאָטעקאַרשע מרים־חיה סגל האָט איר געשאָנקען אַן עקזעמפּלאַר. דאָס בוך איז איר שטאַרק געפֿעלן געוואָרן און זי האָט אַ סך באַטראַכט די קופּלעטן, ווײַל זי האָט אויסגענוצט דעם טעקסט צו פֿאַרשטאַרקן איר ייִדיש נאָך דעם, וואָס זי האָט פֿאַרענדיקט די זומער־פּראָגראַם בײַם „ייִוואָ‟. „ס׳איז מיר געווען אַ חידוש, וואָס מע האָט פֿריִער ניט צוזאַמענגעשטעלט די סוויטע ’דער קאַרנאַוואַל פֿון די בעלי־חיים‘ מיט ’ניט געשטויגן ניט געפֿלויגן‘, ווײַל ס׳זעט מיר אויס ווי אַ באַשערטע זאַך‟, האָט אײַזנער צוגעגעבן.

ניט געקוקט אויף דער דאָזיקער באַשערטקייט, האָט מען געדאַרפֿט אַ ביסל צוגעבן צו סאַנדלערס טעקסט, כּדי עס זאָל שטימען מיט דער מוזיק. יעדער טייל פֿון דער סוויטע איז געווידמעט אַן אַנדער חיה און זעקס פֿון די באַשעפֿענישן, וואָס ווערן דערמאָנט אין דער מוזיקאַלישער קאָמפּאָזיציע, געפֿינען זיך ניט אין סאַנדלערס בוך. די מיטגלידער פֿונעם שמועס־קרײַז בײַם „ייִדיש־ווינקל‟ האָבן דערפֿאַר געדאַרפֿט אַליין אויסטראַכטן נאָך זעקס קופּלעטן, וואָס וועלן באַגלייטן די מוזיקאַלישע טיילן וועגן יענע חיות, וואָס געפֿינען זיך ניט אינעם אָריגינעלן טעקסט. „מיר האַלטן אַוודאי ניט, אַז אונדזערע קופּלעטן זענען אַזוי געלונגען ווי סאַנדלערס, אָבער מיר האָבן צוזאַמענגעאַרבעט אויף זיי, און איך האַלט, אַז זיי געבן צו צו דער פּראָגראַם‟, האָט אײַזנער דערקלערט.

נאָכן „קאַרנאַוואַל‟ אַליין פּלאַנירט אײַזנער נאָך עפֿנטלעכע פּראָגראַמען לכּבֿוד דעם ייִדיש־ווינקלס 25סטן יוביליי. אין איין פּראָגראַם, למשל, וועט מען פֿאָרשטעלן די אָריגינעלע מוזיקאַלישע קאָמפּאָזיציעס פֿון פֿרויען־קאָמפּאָזיטאָרינס, וואָס זיי שאַפֿן איצט ספּעציעל צו באַגלייטן די לידער פֿון אַנאַ מאַרגאָלין. מע וועט פֿאָרליינען מאַרגאָלינס לידער אויף ייִדיש, ווי אויך אין דער ענגלישער איבערזעצונג פֿון ד״ר בערל זומאָף.

„ניט געקוקט אויף דעם, וואָס מיר זענען אַ ’ייִדיש־ווינקל‘, וויל איך בפֿירוש פֿאָרשטעלן פּראָגראַמען, וואָס וועלן אַרויסנעמען ייִדיש פֿון איר ווינקל און אים ברענגען צו אַ גרעסערן עולם‟, האָט אײַזנער צוגעגעבן. „מיר ווילן ווײַזן, אַז די קולטור און שפּראַך בלײַבן לעבעדיק און שעפֿעריש‟.

דער „קאַרנאַוואַל פֿון די בעלי־חיים‟ וועט פֿאָרקומען זונטיק, דעם 13טן מאַרץ, בײַם מיניאַפּאָליסער ייִדישער קהילה־צענטער אין „סיינט־לויִס־פּאַרק‟, מינעסאָטאַ. די פּראָגראַם הייבט זיך אָן דרײַ אַזייגער נאָכמיטאָג).