מיכאַיִל גאָרבאַטשאָוו: צו זײַן 85סטן געבוירן־טאָג

Mikhail Gorbachev: Upon His 85th Birthday


פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published March 06, 2016, issue of April 01, 2016.

דעם 2טן מאַרץ איז געווען שלום־עליכמס געבוירן־טאָג. אָבער איך וועל הײַנט ניט שרײַבן וועגן אונדזער קלאַסיקער. הײַנט וויל איך דערמאָנען אַ מענטשן פֿון לחלוטין אַנדערע מאָסן און צײַטן: מיכאַיִל גאָרבאַטשאָוו, וואָס זײַן געבוירן־טאָג איז צופֿעליק אויך אויסגעפֿאַלן אויף דעם 2טן מאַרץ. ער איז געוואָרן 85 יאָר אַלט.

מיכאַיִל גאָרבאַטשאָוון האָב איך, אַזוי צו זאָגן, לעבעדיקערהייט געזען בלויז איין מאָל. געווען איז עס מיט אַריבער צוואַנציק יאָר צוריק, אין אָקספֿאָרד. דעמאָלט איז דאָרטן געווען אַקטיוו די חב”דישע אָרגאַניזאַציע „לחיים‟, בראָש מיט שמולי בוטח, וואָס איז שפּעטער געוואָרן ברייט באַקאַנט אין ייִדישע און ניט נאָר ייִדישע קרײַזן. אין אָקספֿאָרד האָט זיך אָנגעהויבן זײַן וועג „באַרג־אַרויף‟, און געטאָן האָט ער עס, בפֿרט, דורך ברענגען אַהין וועלט־באַרימטע פּערזענלעכקייטן, אַרײַנגערעכנט גאָרבאַטשאָוון, וואָס איז דעמאָלט געווען גאָר אַ שרײַענדיקער נאָמען.

גאָרבאַטשאָווס אָקספֿאָרדער רעדע האָט זיך מיר אין גאַנצן ניט פֿאַרגעדענקט. עס זײַנען פֿאַרבליבן אין זכּרון צוויי זאַכן. ערשטנס, זײַן איבערזעצער אויף ענגליש האָט אַזוי גוט „צוגעגלעט‟ די ווערטער, וועלכע האָבן זיך גאַנץ כאַאָטיש געגאָסן פֿון דעם געוועזענעם סאָוועטישן פֿירער, אַז דער ענגלישער נוסח האָט געקלונגען ניט צו פֿאַרגלײַכן בעסער פֿונעם אָריגינאַל. צווייטנס, דער קאַנצלער פֿונעם אָקספֿאָרדער אוניווערסיטעט, שוין אַן אַלטער מענטש, האָט זיך פּלוצעם פֿאַררעדט און אין עפּעס אַ מאָמענט זיך געוואָנדן צו גאָרבאַטשאָוון ווי צו דעם קעניג פֿון רומעניע.

הקיצור, קיין באמת טיפֿן שפּור האָט בײַ מיר די „פּערזענלעכע‟ באַגעגעניש מיט מיכאַיִל גאָרבאַטאָוון ניט איבערגעלאָזט; און דאָך, האַלט איך פֿון אים אַ וועלט, ווײַל ער האָט געמאַכט אַן איבערקערעניש — צום בעסטן און אויסגעטרוימטן — אין מײַן פּערזענלעכן לעבן און אין דעם לעבן פֿון מײַן משפּחה. נאָך מער: ער האָט געביטן די טראַיעקטאָריע פֿון דער ייִדישער געשיכטע בכלל.

צו דער צײַט, ווען גאָרבאַטשאָוו האָט, אין אַפּריל 1985, פֿאַרנומען דעם סאָוועטישן כּיסא־המלכות, זײַנען מיר, מײַן ווײַב און איך, שוין אין משך פֿון עטלעכע יאָר געווען „רעפֿוזניקעס‟. מיר האָבן אין 1979 אָנגעגעבן אויף אַרויסצופֿאָרן פֿון סאָוועטן־פֿאַרבאַנד, און מע האָט אונדז צוויי מאָל אָפּגעזאָגט. צום דריטן מאָל האָבן מיר דערווײַל אַפֿילו ניט געפּרוּווט ווידער צו פֿאַרפֿירן די ממש משוגע־מאַכנדיקע מעשׂה מיט אָנגעבן דאָקומענטן און וואַרטן אויף אַ נײַעם „ניין‟, ווײַל דאָס האָט אויסגעזען ווי אַ פּוסטע טירחה. מיר האָבן געזען אַרום זיך ניט ווייניק מענטשן, וואָס זײַנען אויך געבליבן שטעקן אין אָט דעם מצבֿ — פֿון פֿאַרדעכטיקטע בירגער, מיט וועלכע די מלוכה וויל זיך ניט, פֿון דעסטוועגן צעשיידן.

און דאָ באַווײַזט זיך פּלוצעם דער דאָזיקער גאָרבאַטשאָוו מיט זײַן „פּערעסטרויקע‟, וואָס רעדט זייער, זייער אַ סך אויף זײַן מאָדנעם דרום־רוסישן רוסיש, אָבער ווי אַ פּועל־יוצא פֿון זײַנען אויפֿטוען, בײַטן זיך דאָס לעבט אַזוי, אַז ס’איז שווער צו גלייבן. איך, וואָס טראָג אויף זיך דעם שטעמפּל פֿון אַ „רעפֿוזניק‟, דאָס הייסט, אַז ס’רובֿ וועגן אין דער סאָוועטישער געזעלשאַפֿט זײַנען פֿאַר מיר פֿאַרמאַכט, באַקום די מעגלעכקייט צו אַרבעטן אין דעם ייִדישן זשורנאַל „סאָוועטיש היימלאַנד‟, וואָס איז אין משך פֿון לאַנגע יאָרן געווען איינער פֿון די פֿאָרפּאָסטן פֿון דער סאָוועטישער פּראָפּאַגאַנדע. נאָך מער: מע דערלויבן מיר, זינט אָנהייב 1990, אַרויספֿאָרן פֿון לאַנד, און ניט נאָר קיין פּוילן, אָבער אויך אין אַזעלכע שוין גאָר „געפֿערלעכע‟ לענדער ווי ישׂראל און אַמעריקע.

אַזוי אַז איך וועל תּמיד טראָגן אין זיך טיפֿע דאַנקבאַרקייט צו מיכאַיִל גאָרבאַטאָוון. זײַן „פּערעסטרויקע‟, וואָס מיינט אויף רוסיש „איבערבויונג‟, האָט טאַקע איבערגעבויט מײַן לעבן און דאָס לעבן פֿון מיליאָנען מענטשן. איך ווייס, אַז גאָרבאַטשאָוו איז געוואַלדיק ניט פּאָפּולער צווישן מיליאָנען רוסן, און — איך בין זיכער — צווישן אַ היפּש ביסל ייִדן אויך. ס’איז טאַקע אַזוי — די „פּערעסטרויקע‟ איז געוואָרן אַ שווערער עקזאַמען, און גאָר ניט אַלע זײַנען מסוגל געווען אים אויסצוהאַלטן. אַפֿילו די עמיגראַציע, וועגן וועלכער מע האָט געחלומט, האָט אויך גאָר ניט אַלעמען געמאַכט גליקלעכער.

מע קען, אין אַ געוויסן זין, פֿאַרשטיין די שׂינאה, וועלכע אַ סך רוסן פֿילן צו גאָרבאַטשאָוון. מע האַלט אים שולדיק פֿאַר צעוואַלגערן דעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד און צו לייגן אַ יסוד פֿאַרן הײַנטיקן רוסלאַנד, וואָס האָט דערווײַל אַ פּנים פֿון עפּעס אַ פֿאַרזעעניש. אָבער פֿאַר מיר ווערט גאָרבאַטשאָוו אַסאָציִיִרט מיט אַנדערע — ליכטיקע געשעענישן, און איך פּערזענלעך וויטשן אים האַרציק אונדזערע ייִדישע 120 יאָר.