ידיעות פֿון וואַרשע

News from Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published March 15, 2016, issue of April 01, 2016.

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.

„באַלאַגאַן‟ — אַ בריקעלע פֿון ישׂראל־פּוילישע באַציִונגען

די פֿרײַנדשאַפֿט צווישן יונגע פּאָליאַקן און יונגע ישׂראלים וואַקסט כּסדר. נעמט, למשל, די פֿירמע „באַלאַגאַן‟ — אַ וואָרט, וואָס מיר נוצן סײַ אין פּויליש, סײַ אין ייִדיש, סײַ אין עבֿרית.

די ישׂראל־פּוילישע פֿירמע „באַלאַגאַן‟ נייט קליידער. די יונגע ישׂראלדיקע און פּוילישע מאָדעליערקעס דערקלערן, אַז זייערע קליידער זײַנען אַ סינטעז צווישן דער עלעגאַנטער וואַרשעווער מאָדע מיט דער תּל־אָבֿיבֿער שלומפּערקייט.

הייסט עס, אַז „באַלאַגאַן‟ וויל זײַן צו גאָט און צו לײַט; אי לײַכט און פּשוט, אי מאָדיש און סאָפֿיסטיצירט.

שמעון פּערעס האָט אונדז אַ מאָל צוגעזאָגט, אַז די פֿרײַנדשאַפֿט צווישן ישׂראל און פֿראַנקרײַך וועט אָנגיין אייביק. דאָס איז געווען די צײַט, ווען פֿראַנקרײַך האָט פֿאַרקויפֿט דער ייִדישער מדינה די קאַמף־עראָפּלאַנען „מיראַזש‟, און תּל־אָבֿיבֿ איז געווען פֿאַרפֿלייצט מיט פֿראַנצויזישע פֿילמען, פּליטעס וכדומה.

פּערעס, וואָס איז נישט בלויז אַ פּאָליטיקער, נאָר אויך אַ שטיקל פּאָעט, האָט דעמאָלט דערקלערט, אַז מיר בויען „אַ בריק איבערן מיטל־לענדישן ים‟.

די ליבע צווישן פֿראַנקרײַך און ישׂראל איז זינט דעמאָלט גאַנץ אָפּגעקילט געוואָרן. עס זעט אָבער אויס, אַז איצט בויען מיר אַ בריקעלע צווישן פּוילן און ישׂראל. די צוזאַמענאַרבעט צווישן די ישׂראלדיקע און פּוילישע פֿירמעס — פֿון טעקסטיל ביז מעטאַלורגיע — וואַקסט ווי אויף הייוון.

פּוילן בויט די טעג נאָוואַטאָרישע האַרמאַטן פֿאַר איר אַרמיי, די אַזוי גערופֿענע „סטאַלאָווקאַס‟. די פּאָליאַקן טוען עס אין צוזאַמענאַרבעט מיט דער גרויסער ישׂראלדיקער פֿירמע „עלביט‟.

אַגבֿ, „עלביט‟ איז די פּאָליאַקן מער געפֿעלן געוואָרן, ווי די פֿראַנצויזישע פֿירמע „נעקסטער‟.

לערנען העברעיִש דורך זינגערײַ

העברעיִש איז זייער אַ שווערע שפּראַך פֿאַר די אייראָפּעער. פֿון דעסטוועגן געפֿינען זיך אין וואַרשע בעלנים אויף עבֿרית־קורסן. נישט קיין קליינע גרופּע לערנט זיך עבֿרית אינעם צענטער פֿון ייִדישע לימודים פֿון דער „שלום‟־פֿונדאַציע.

אָבער וואָס טוט מען, כּדי דער שפּראַך־לימוד זאָל נישט זײַן צו נודנע? די סטודענטן (דעם אמת געזאָגט, זענען דאָס רובֿ סטודענטקעס) האָבן באַשלאָסן צו לערנען זיך עבֿרית זינגענדיק.

זיי האָבן צוגעגרייט אַ קורצע אָפּערע, טאַקע אין דער העברעיִשער שפּראַך, וואָס זיי שפּילן פֿאַרן עולם פּורים, אויף דער פּורים־מסיבה פֿונעם פֿאָלקס־אוניווערסיטעט בײַ דער פֿונדאַציע „שלום‟ אויף דער אַנדערס גאַס.

די אָפּערע הייסט, „די טוריסטקע‟. די העלדין איז שוין אַ פּענסיאָנירטע פֿרוי, ווי דאָס רובֿ סטודענטקעס, וואָס פֿאָרט קיין ישׂראל אויף אורלויב. דאָרט, נישט־קוקנדיק אויף איר עלטער, פֿאַרליבט זי זיך און באַווײַזט אונדז אַלעמען, אַז יונג איז דער, וואָס וויל יונג בלײַבן.

דער טעקסט, אָדער ליברעטאָ, ווי מע זאָגט עס אויפֿן אָפּערע־לשון איז, פֿאַרשטייט זיך, גאַנץ פּשוט. עס ווײַזט זיך אָבער אַרויס, אַז אַפֿילו מיט פּשוטע ווערטער, ווי „וויפֿל קאָסט די נסיעה קיין תּל־אָבֿיבֿ‟, קען מען מאַכן אַ מוזיקאַלישן צימעס.

אַ סוף פֿון דער שיל אין פּאָזנאַן (פּויזן)

די נאָזשיק־שיל אין וואַרשע איז נישט חרובֿ געוואָרן בשעת דער צווייטער וועלט־מלחמה, ווײַל די דײַטשן האָבן געמאַכט פֿון איר אַ שטאַל פֿאַר זייערע פֿערד. די שיל אין פּאָזנאַן איז געראַטעוועט געוואָרן צוליב אַן אַנדער סיבה. די דײַטשן האָבן געמאַכט פֿון איר אַ שווים־באַסיין.

די קאָמוניסטישע מדינה האָט געירשנט דעם באַסיין און ערשט ווען פּוילן איז געוואָרן צוריק אַ קאַפּיטאַליסטישע דעמאָקראַטיע, האָט די מלוכה צוריקגעגעבן דעם בנין דער ייִדישער קהילה.

וואָס טוט מען מיט אַ גרויסער שיל אין אַ שטאָט כּמעט אָן ייִדן?

מיר האָבן לעצטנס באַקומען דעם ענטפֿער. אויפֿן אָרט פֿון דער שיל וועט אַ בוי־פֿירמע אויפֿשטעלן אַ האָטעל, מיט אַ קאָנפֿערענץ־זאַל, רעסטאָראַן, און… אַ שווים־באַסיין.