פּובליציסטיק

ניט קיין חלה אויף שבת — אַן אונטערבאַן־געשיכטע

Hungry Children

פֿון דזשאָרדין קוציק

ס׳איז אַ מאָדנע צײַט דאָ אין אַמעריקע בכלל, און אין ניו־יאָרק בפֿרט. עס דאַכט זיך מיר שוין אַ פּאָר חדשים, אַז אַלצדינג הענגט פֿאַרגליווערט אין עפּעס אַ קווענקלעניש צוזאַמענגעמישט מיט אַן אימה.

די קעפּלעך פֿון די צײַטונגען שרײַען וועגן די לעצטע חוצפּהדיקע אַרויסזאָגונגען פֿון די פּרעזידענט־קאַנדידאַטן, וואָס דאָס פֿאָלק קען פֿון זיי, אַ פּנים, קיינעם ניט אויסקלײַבן. מײַנע חבֿרים שרעקן זיך פֿאַר דאָנאַלד טראָמפּ און טעד קרוז און רעדן אַרום דעם, ווי אַזוי זיי וואָלטן געקענט קריגן אַ שטעלע אין אויסלאַנד, טאָמער עס ווערט דערוויילט אַ רעפּובליקאַנער. אויף דער גאַס הער איך ווי מע שושקעט זיך צווישן זיך, מיט אַ משונהדיקער פֿאַרגאַפֿטקייט, אַז די פֿעדעראַלע רעגירונג האַלט אין בויען אַ נאַפֿט־רער אונטער אַ נוקלעאַרער סטאַנציע, וואָס וועט קענען, חלילה, אויפֿרײַסן און פֿאַרסמען ניו־יאָרק מיט ראַדיאַציע. אַ חבֿר האָט מיך לעצטנס געפֿרעגט, וויפֿל צײַט מע וואָלט געהאַט צו מאַכן פּליטה, טאָמער דער רעאַקטאָר „אינדיאַן־פּוינט‟, וואָס געפֿינט זיך 20 מײַל אויסער דער שטאָט, ווערט קאַליע. די היגע פּאָליטיקער וועלן אָבער וועגן דעם גאָרניט טאָן, ווײַל זיי זענען אַזוי אַרײַנגעטאָן אינעם אַראָפּרײַסן בנינים, כּדי אויפֿצובויען נײַע, אַז זיי האַלטן, אַ פּנים, ניט קיין אויג אויף דער ריזיקער געפֿאַר אויף צפֿון.

כאָטש די זעלביקע פּאָליטיקער טענהן, אַז מע וועט בויען אַ סך דירות, וואָס די ניט־רײַכע אײַנוווינער וועלן זיך קענען פֿאַרגינען צו דינגען, ווערן ס׳רובֿ פֿון די געוועזענע תּושבֿים, וואָס האָבן געוווינט אין אָט די אַראָפּגעריסענע געבײַדעס, פֿאַקטיש פֿאַרטריבן אין ביליקערע געגנטן. געוויסע פֿון זיי ווערן היימלאָז און מע באַגעגנט זיך מיט זיי אַ מאָל אויף דער באַן. די אומבאַשלאָסנקייט, דאָס געזעלשאַפֿטלעכע קווענקלעניש, אין וועלכן מיר געפֿינען זיך איצט, שפּיגלט זיך אָפּ אויף די פּנימער פֿון די דאָזיקע היימלאָזע, וואָס ווייסן ניט, וווּהין צו גיין און צו וועמען זיך צו ווענדן.

אַז מע גייט אויף דער גאַס, הערט מען הײַנט אומעטום: „קענסט מיר געבן אַ ביסל געלט?‟, „קענסט מיר דערלאַנגען עסן?‟ אָדער „איך האָב ניט געגעסן שוין צוויי טעג‟. איך קען באמת ניט קוקן די מענטשן אין פּנים אַרײַן, ווײַל ווען איך וואָלט יאָ גוט געקוקט אויף זיי, וואָלט איך זיך געפֿילט בחובֿ זיי כאָטש צו געבן אַ דאָלאַר, און ס׳זענען דאָ אַזוי פֿיל בעטלער אין ניו־יאָרק, אַז איך וואָלט אַליין אין גיכן ניט געהאַט אויף וואָס צו עסן.

לעצטנס בין איך געווען אויף דער באַן, פֿאָרנדיק „אָפּטאַון‟ ערבֿ־שבת. דער וואַגאָן איז געווען אָנגעפּאַקט און ס׳האָט געשטונקען פֿון שווייס, אַלקאָהאָל, מאַריכואַנע און ווער ווייסט מיט וואָס נאָר. ווי תּמיד, איז אין וואַגאָן געווען אַ געפּילדער, סײַ פֿון די פּאַסאַזשירן, סײַ פֿון די כּסדרדיקע אַנאָנסן פֿונעם קאָנדוקטאָר, אַז מע וועט באַלד אין ערגעץ ניט פֿאָרן, ווײַל די פּאָליציי פֿאָרשט אויס אַן „אינצידענט‟ אויף אַ קומענדיקער סטאַנציע. די מענטשן אין וואַגאָן האָבן זיך איבערגעשושקעט, אַז מסתּמא איז „נאָך עמעצער‟ באַגאַנגען זעלבסטמאָרד. איך האָב געעפֿנט אַ צײַטונג, טראַכטנדיק, אַז אפֿשר דורכן לייענען וועל איך קענען בלאָקירן די אַלע רייד.

איבער די רעשנדיקע קלאַנגען און שושקערײַ דערהער איך ווי עס עפֿענען זיך די הינטערשע טירן פֿונעם וואַגאָן. עס קומט אַרײַן אַ נעבעכדיקע פֿרוי מיט צוויי קינדער. די פֿרוי זעט אויס ווי זי וואָלט געווען דורכגעווייקט פֿון די אייגענע טרערן; אין גאַנצן אַ נאַסע, האַלט זי אין איין וויינען און כליפּען. איר טאָכטער, אַ מיידל פֿון אַרום 8 יאָר מיט קורצע צעפּ, שטייט אַ פּאָר טריט הינטער דער מאַמען און שטעלט אַ בראַווע מינע, ווי עס וואָלט איר בכלל ניט אָנגעגאַנגען וואָס עס קומט דאָ פֿאָר. זי קוקט ניט אויף דער מאַמען, ווי אויך ניט אויף איר קליין ברודערל, וואָס שלאָפֿט אין אַ צעשלאָגענעם וועגעלע. די פֿרוי גיט אַ שטופּ דאָס וועגעלע און די משה־קאַפּויערדיקע רעדלעך דרייען זיך אין פֿאַרקערטע ריכטונגען. נאָך אַ פּאָר שטאַרקע שטופּן שטייט זי שוין מיט איר זון אין סאַמע מיט פֿונעם וואַגאָן.

„מײַנע ליבע דאַמען און הערן‟, זאָגט זי הויך אויף אַ קול. „מײַן מאַן איז טויט‟.

דער מאָדנער אויסדרוק כאַפּט מײַן אויפֿמערק. אויף ענגליש זאָגט מען ניט געוויינטלעך, אַז עמעצער „איז טויט‟, שוין גיכער „געשטאָרבן‟ אָדער „לעבט ניט מער‟. אַז עמעצער „איז טויט‟ הייסט, געוויינטלעך, אַז ס׳איז אַ פֿרישע נײַעס און דער מענטש איז, ניט פֿאַר אונדז געדאַכט, נאָר וואָס געהאַט געשטאָרבן. איך האָב זיך פֿאָרגעשטעלט, ווי די קינדער האָבן געוויינט ערגעץ אין אַ מאָרג אויף סטאַטען־אײַלאַנד אָדער אין די בראָנקס.

„מײַן מאַן איז טויט‟, האָט זי ווידער געכליפּעט. „מע האָט אונדז אַרויסגעוואָרפֿן פֿון אונדזער דירה, ווײַל איך האָב ניט געקענט באַצאָלן סײַ דאָס דירה־געלט, סײַ די הוצאות פֿאַר זײַנע מעדיקאַמענטן. איך האָב ניט קיין אַרבעט, ווײַל איך דאַרף האַלטן אַן אויג אויף מײַנע קינדער. מיר שטייען אײַן אין אַ מיקלט פֿאַר היימלאָזע, אָבער זיי גיבן אונדז ניט גענוג וואָס צו עסן. מײַנע קינדער גייען אויס פֿון הונגער. גיט, ביטע, אַ דאָלאַר, אַ קוואָדער, אַ ביסל עסן, וואָס נאָר איר קענט‟.

איך האָב געקוקט אויפֿן מיידל, ווי זי פּרובירט צו מאַכן דעם אָנשטעל, אַז זי הערט זיך ניט צו צו דעם, וואָס איר מאַמע זאָגט, ניט געקוקט אויף דעם, וואָס אַלע קענען זען, ווי עס גיסן זיך פֿון אירע אויגן הייסע טרערן. איך לייג אַוועק די צײַטונג און עס פֿאַלט אַראָפּ פֿון מײַן שויס אַ זעקעלע מיט דער חלה, וואָס איך האָב געקויפֿט אויף שבת. די חלה, אַרומגעוויקלט אין פּלאַסטיק, פֿאַלט אַרויס פֿונעם זעקל אויפֿן דיל פֿון וואַגאָן. דאָס מיידל קוקט אויף איר מיט נאַסע הונגעריקע אויגן.

איך נעם די חלה און גיב זי דעם מיידל. עס לויפֿט צו אונדז די מאַמע אַ דערשטוינטע. „פֿרעג איידער דו נעמסט‟, זאָגט זי איר טאָכטער. און דערנאָך צו מיר: „איך מיין, אַז מיר קענען דאָס ניט נעמען‟.

„פֿאַר וואָס?‟ האָב איך געפֿרעגט.

„ווײַל איר דאַרפֿט עס דאָך פֿאַר Sabbath (שבת). ס׳איז דאָך אַ הייליק ברויט‟.

„בעסער איר זאָלט עס האָבן‟, האָב איך זי פֿאַרזיכערט, ניט ווילדנדיק אויך דערקלערן, אַז קיין פֿרומער בין איך ניט און מע קען, סײַ ווי סײַ, מאַכן שבת אָן חלה.

פֿאַר דעם, וואָס די פֿרוי האָט געקענט זאָגן נאָך אַ וואָרט, האָט דאָס מיידל זיך צוגעכאַפּט צו דער חלה; דורכגעריסן דעם פּלאַסטיק און אָנגעהויבן צו עסן. זעענדיק מיט וואָס פֿאַר אַ הונגער זי עסט אויף דאָס ברויט, זענען געקומען נאָך מענטשן זיי געבן געלט און צוקערלעך.

דער וואַגאָן האָט זיך אַ טרייסל געטאָן און די רעדער האָבן אָנגעהויבן זיך צו דרייען איבער די רעלסן מיט אַ סקריפּעניש. די פֿרוי האָט אויפֿגעוועקט איר זון און אים דערלאַנגט אַ שטיקל חלה.

איך בין אַרויסגעגאַנגען פֿון דער באַן־סטאַציע אויפֿן „אָפּער־וועסט־סײַד‟, וווּ איך האָב זיך לעצטנס אַרײַנגעצויגן אין אַ נײַער דירה. איך האָב געקוקט אויף די גרויסע לוקסוסדיקע דירות־הײַזער פֿון צענדליקער שטאָק און איבער זיי דעם פֿאַרוואָלקנטן הימל, וואָס האָט אויסגעזען, ווי עס קען ניט באַשליסן, צי עס זאָל גיין אַ רעגן, צי עס זאָל שײַנען די זון. איך האָב זיך געפֿילט אין גאַנצן פֿאַרייִאושט. ניט געקוקט אויף דעם, וואָס איך וווין אויך אין אַ שיינער דירה און האָב מער ווי גענוג וואָס צו עסן, איז עס מיר אַפֿילו ניט אײַנגעפֿאַלן צו געבן דער משפּחה מײַן חלה, ביז דער קוילעטש איז פֿון זיך אַליין אַרויסגעפֿאַלן פֿונעם זעקל. אַמאָל וואָלט איך זיי גלײַך געגעבן די חלה, אָבער נאָך צוויי יאָר אין ניו־יאָרק בין איך, לײדער, אַן אַנדער סאָרט מענטש געוואָרן.

איך קום אַהיים און צינד אָן דעם טעלעוויזאָר. איך הער ווי איין קאַנדידאַט אויף פּרעזידענט באַשולדיקט די מעקסיקאַנער אין אַמעריקעס פּראָבלעמען, און אַ צווייטער — די גרויסקייט פֿון דער פֿעדעראַלער רעגירונג, און אַ דריטער — די גיריקייט פֿון די רײַכע, און אַ פֿערטער — די „דיסינטעגראַציע פֿון דער אַמעריקאַנער משפּחה‟. איך ווער אײַנגעשלאָפֿן און ס׳חלומט זיך מיר, אַז אַ נאַפֿט־רער אונטערן נוקלעאַרן־רעאַקטאָר רײַסט זיך אויף, און די ראַדיאַציע מאַכט אַ תּל פֿון די מענטשן אין דער שטאָט — אָרעם און רײַך צוזאַמען, איבערלאָזנדיק בלויז פּוסטע בנינים, וואָס ווערן, סוף־כּל־סוף, במשך פֿון לאַנגע יאָרן צעשמעטערט דורך די כּסדר־העכערע כוואַליעס פֿון ים.

מײַן חבֿרטע קומט אַהיים און איך זאָג איר, אין אַ האַלבן שלאָף: „ס׳וועט ניט זײַן קיין חלה אויף שבת‟.