ידיעות פֿון בוענאָס־אײַרעס

News from Buenos Aires

פֿון אַבֿרהם ליכטענבוים

Published April 13, 2016, issue of April 29, 2016.

די ידיעות פֿון בוענאָס־אײַרעס, ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.

בעת אַ זיצונג פֿון דעם נאַציאָנאַלן סעמינאַר, „ייִדיש אין 21סטן יאָרהונדערט‟
בעת אַ זיצונג פֿון דעם נאַציאָנאַלן סעמינאַר, „ייִדיש אין 21סטן יאָרהונדערט‟

סעמינאַר אויף דער טעמע — „ייִדיש אין 21סטן יאָרהונדערט‟

פֿונעם 9טן ביזן 11טן אַפּריל האָט דער אַרגענטינער ייִװאָ דורכגעפֿירט אַ נאַציאָנאַלן סעמינאַר אַד״ט „ייִדיש אין 21סטן יאָרהונדערט‟. דער ציל איז געװען פֿאַרשפּרייטן און סטימולירן ייִדיש־לימוד און ייִדיש־פֿאָרשונג ספּעציעל פֿאַר די קהילות פֿון אינערן פֿון לאַנד. איבער 100 באַטייליקטע פֿון בוענאָס־אײַרעס, לאַ פּלאַטאַ, סאַן כואַן, טשאַקאָ, ראָזאַריאָ, מאָזעסװיל, קאָרדאָבאַ און אַפֿילו אַ פֿאָרשטייערין פֿון מאָנטעװידעאָ, אורוגװײַ, האָבן במשך פֿון 3 טעג גענאָסן פֿון די בײַטראָגן פֿון יונגן דור און זייערע לערערס.

מוצאי־שבת האָט דער פֿאָרזיצער פֿון ייִװאָ, אָסקאַר יחזקאל האַנסמאַן דערעפֿנט דעם סעמינאַר, דערמאָנענדיק די פֿאַרבינדונגען פֿון שמואל ראָזשאַנסקי און ייִװאָ סוף 20ער יאָרן, מיט דער פּראָװינץ בײַם זאַמלען אַרכיװ־מאַטעריאַלן, װאָס באַדינען ביזן הײַנטיקן טאָג פֿאָרשערס פֿון דער גאַנצער װעלט. ראָבערטאָ בראָזטאָװסקי, פֿאָרשטייער פֿון ייִדישן װעלט־קאָנגרעס האָט אונטערגעשטראָכן די שטיצע און די טעטיקייטן פֿאַר ייִדיש, װאָס דער „ייִדיש־צענטער‟ אין װילנע פֿירט דורך במשך די לעצטע צװיי יאָר.

דער דירעקטאָר פֿון ייִװאָ האָט געהאַלטן די ערשטע לעקציע װעגן „אַן אומבאַקאַנטער שלום־עליכם‟ און אַזוי דערעפֿנט דאָס שלום־עליכם־יאָר. ער האָט דערמאָנט, װי דער פֿינאַנציעלער קריזיס פֿון דער „באַרינג־באַנק‟ אין 1890 אין לאָנדאָן האָט גורם געװען, חוץ זײַנע דורכפֿאַלן אויף דער בערזע, צו זײַן באַנקראָט. אַזוי איז אין 1892 געבוירן געװאָרן זײַן „מנחם מענדל‟ און די ערשטע בריװ האָבן דעם טיטל „לאָנדאָן‟. ער האָט רעפֿערירט װעגן זײַן שטיצע צו דעם ציוניסטישן געדאַנק, זײַן קעגנערשאַפֿט צום באַראָן הירשס פּראָיעקט אין אַרגענטינע, זײַן באַגעגעניש אויפֿן ציוניסטישן קאָנגרעס אין האַג אין 1907 מיטן ערשטן עולה פֿון אַרגענטינע און דערמאָנט איינע פֿון זײַנע אײַזנבאַן געשיכטעס, „אַ מענטש פֿון בוענאָס־אײַרעס‟. אויך זײַן פּראָיעקט װעגן ייִדישע שטומפֿילמען, נאָכן האָבן געזען טשאַרלי טשאַפּלינס פֿילמען אין 1914, זײַנען דערמאָנט געװאָרן אויף דער לעקציע. דער אָװנט איז געשלאָסן געװאָרן מיט אַ לעקציע װעגן ייִדישע װיגלידער פֿון דער אַקאַדעמישער לייטערין פֿון ייִװאָ, אסתּר שװאַרץ, פּרעכטיק אילוסטרירט מיט די לידער, װאָס די קינסטלערין רות גאָלדפֿאַרב האָט פֿירגעבראַכט.

זונטיק האָבן יונגע פֿאָרשער און סטודענטן פּרעזענטירט זייערע אַרבעטן. די אַרכיװ־דירעקטאָרין פֿון ייִװאָ, סילװיאַ האַנסמאַן, האָט אַרײַנגעפֿירט די טעמע און די פּראָפֿעסאָרין פֿון בוענאָס־אײַרעסער אוניװערסיטעט שושנה סקוראַ האָט רעפֿערירט װעגן די פֿאָרשונגען אין אוניװערסיטעט. לוקאַס פֿישמאַן, אַ תּלמיד פֿון ייִװאָ, װאָס האָט געשריבן זײַן אַרבעט װעגן „מאַקס פּערעלמאַן און ייִדיש טעאַטער אין אַרגענטינע‟, האָט גערעדט װעגן דער ייִדישער לינגװיסטיק און די דיסקוסיע, צי ייִדיש איז אַ גערמאַנישע אָדער אַ סלאַװישע שפּראַך. שׂרה פּאָקראַסאַ האָט דערציילט װעגן איר דערפֿאַרונג װי אַ ייִדיש־לערערין אין אַרגענטינער חב״ד, מיט די טעקסטן, װאָס ס‘האָט צוגעגרייט נחמה האַנסמאַן און דער ייִװאָ האָט אַרויסגעגעבן. הערמאַן שװאַרצבאַרד האָט דערציילט, װי אַזוי ער איז צוריקגעקומען צו דער ייִדישער שפּראַך בײַם צוגרייטן זײַנע פֿילמען װעגן ייִדישן לעבן אין אַרגענטינע און די פֿאָרשערין גבריאלה שערליס האָט דערציילט װעגן איר אַנקעטע „װער זײַנען די באַניצערס פֿון דער ייִװאָ־ביבליאָטעק און אַרכיװן פֿון אַרגענטינער ייִװאָ”. דער עולם האָט פּשוט געשטוינט פֿון דעם אינטערעס פֿון יונגן דור.

ד״ר פּערלאַ סנה, שׂמחה סנהס טאָכטער, פֿון אוניװערסיטעט „טרעס דע פֿעברעראָ‟ האָט רעפֿערירט װעגן ייִדיש בעתן חורבן, און װי אַזוי די ייִדישע שפּראַך איז פֿאַרװאַנדלט געװאָרן אין אַן אינסטרומענט פֿון װידערשטאַנד.

פֿאַרנאַכט האָט מען געװיזן דעם פֿילם „די יוגנטלעכע װאָס האָבן אָפּגעראַטעװעט דעם זכּרון‟, װאָס ראָדאָלפֿאָ קאָמטע האָט פּראָדוצירט, און װאָס װײַזט װי אַזוי איבער 800 יוגנטלעכע האָבן אָפּגעראַטעװעט די אוצרות פֿון ייִװאָ נאָכן אַטענטאַט אויפֿן קהילה־בנין אין 1994. אסתּר שװאַרץ, װאָס האָט קאָאָרדינירט די עפּאָפּעע און דער רעזשיסאָר פֿון פֿילם האָבן געשמועסט מיטן עולם און קאָמענטירט זייער דערפֿאַרונג.

מאָנטיק האָבן זיך די סעסיעס אָנגעהויבן מיט אַ באַערונג פֿאַר אליהו טאָקער, אַן איבערזעצער פֿון ייִדישע פּאָעטן אויף שפּאַניש, אַ ליבהאָבער פֿון דער ייִדישער שפּראַך און פֿון ייִװאָ, װאָס איז ניפֿטר געװאָרן אין 2010. דער דאָקומענטאַרער פֿילם „לחיים‟, װאָס דערציילט װעגן זײַן לעבן און שאַפֿן איז קאָמענטירט געװאָרן פֿון אַניטאַ װײַנשטיין, דירעקאָרין פֿון אַרגענטינער ועד הקהילות. דרײַ װאַרשטאַטן האָבן געשלאָסן דעם סעמינאַר. די ייִדיש־לערערין נחמה באַראַד האָט געאַרבעט אַד״ט „תּנאים, חתונות און ליבע אין דעם ייִדישן פֿאָלקלאָר‟, די יונגע דאָקטאָראַנטין מאַלענאַ טשינסקי האָט געאַרבעט אויף „ייִדישע שפּריכװערטער, אויסדרוקן און רעדנסאַרטן‟ אין 21סטן יאָרהונדערט; און דער קלעזמער יאָסל װאַקשטיין האָט געענטפֿערט אויף דער פֿראַגע „צי װייסט איר, װאָס איז באמת קלעזמער־מוזיק? לאָזט זיך אָפּ פֿון שװינדל…‟, און אילוסטרירט מיט זײַן קלאַרינעט די געשיכטע פֿון פֿאַרשיידענע שטיקעלעך.

אין אָװנט האָט מען געשלאָסן דעם סעמינאַר מיט אַ פּרעכטיקן קאָנצערט פֿון ייִדישע פֿאָלקסלידער, דורכגעפֿירט פֿון סולעמאַ בענװעניסטע, רות גאָלדפֿאַרב און מרים נאָװאַ, וווּ דער עולם האָט געהאַט די מעגלעכקייט מיטצוזינגען מיט זיי. פֿאַרן קאָנצערט האָט מען באַערט דעם װעטעראַן פֿון ייִדישן טעאַטער אין אַרגענטינע, מאַקס בערלינער, װאָס איז אַלט געװאָרן 97 יאָר. אַנשטאָט אַ דאַנקװאָרט האָט ער נישט גערעדט, נאָר אינטערפּרעטירט אַ פֿראַגמענט פֿון זײַן ספּעקטאַקל „שלום־עליכם, מנחם־מענדל‟.

דער סעמינאַר איז געשלאָסן געװאָרן מיטן צוזאָג צו באַנײַען דעם קאָנטאַקט מיטן ייִשובֿ פֿון אינערן פֿון לאַנד און דורכפֿירן אין די נאָענטע חדשים ייִװאָ־אַרבעט אין דער פּראָװינץ.