פּאָליטיק

אַ צעטיילונג

A Divide

פֿון גענאַדי עסטרײַך

מײַן גורל האָט מיט אַ פֿערטל יאָרהונדערט צוריק זיך אַזוי אַ דריי געטאָן, אַז איך האָב זיך באַזעצט אין ענגלאַנד און אין אַ געוויסער צײַט אַרום געוואָרן אַ בירגער פֿונעם לאַנד. אויף וויפֿל איך ווייס, איז הײַנט די פּראָצעדור פֿון ווערן אַ בריטישער בירגער געוואָרן קאָמפּליצירטער ווי אין „מײַנע‟ יאָרן. איך, ווי אויך מײַן ווײַב, האָבן געמוזט געבן אַ שבֿועה דער מלכּה, אָבער געמיינט האָט עס פּראַקטיש, אַז מיר זײַנען אַוועק אין דער ערשטער בעסטער אַדוואָקאַטישער קאָנטאָר, וווּ דער סאַמע ייִנגסטער אַדוואָקאַט האָט פֿאַר פֿינף פֿונט מזומן אויסגעהערט ווי מיר האָבן איבערגעלייענט דעם טעקסט פֿון דער שבֿועה. דאָס איז געווען דער גאַנצער ריטואַל.

די שבֿועה מיינט ניט נאָר צו זײַן געטרײַ דער מלכּה, נאָר — אין תּוך אַרײַן — אויך אָננעמען די טראַדיציע, וואָס הערשט אין גרויס־בריטאַניע, דהײַנו: צו האַלטן אַן אויג אויף דער סאַמע פּאָפּולערער זייף־אָפּערע — די געשעענישן אין דער קיניגלעכער משפּחה. עס מאַכט זיך דאָרטן צו מאָל אַ סקאַנדאַלעכל און צו מאָל אַ ריכטיקער סקאַנדאַל. עמעצער האָט חתונה און עמעצער האָט אַ קינד. מע פֿאַרפּוצט זיך, ווײַל דער עולם וואַרט זשעדנע אויף נײַע פֿאָטאָ־ און קינאָ־אימאַזשן פֿון דער משפּחה; און אַזוי גייט עס — טאָג־אײַן טאָג־אויס, יאָר־אײַן יאָר־אויס.

ס’איז וויכטיק, אָבער, אַז די קיניגלעכע זייף־אָפּערע פֿאַרשטעלט ניט קיין אַנדערע געשעענישן. די טעלעוויזיע הערט ניט אויף צו ווײַזן אויך, וואָס עס קומט פֿאָר אין דעם רעאַלן לעבן. דאָס רעאַלע לעבן גייט אָן ווײַטער אויך בשעת די כּלערליי וואַלן, ווײַל די וואָלט אַליין זײַנען טאַקע וואַלן און ניט קיין זייף־אָפּערעס. בעת די וואַלן גייט די רייד, דער עיקר, ניט וועגן די פּערזענלעכקייטן פֿון די קאַנדידאַטן און די ווײַבער צי מענער זייערע; מע שאַצט זיי אָפּ, קודם־כּל, ווי מענטשן, וואָס שטייען בראָש די קאָנקורירנדיקע פּאַרטייען און האָבן פֿאַרשיידענע פּראָגראַמען לגבי עקאָנאָמישע, סאָציאַלע און אַנדערע פּראָבלעמען.

אין אַמעריקע זעט אויס די גאַנצע זאַך אין גאַנצן אַנדערש, בפֿרט אויף דער טעלעוויזיע. עס שאַפֿט זיך אַן אײַנדרוק, אַז אין דער וועלט קומט פֿאָר בלויז איין זאַך: מע רעדט וועגן די לײַט, וועלכע עס גלוסט זיך צו פֿאַרברענגען פֿיר צי אפֿשר אַפֿילו אַכט יאָר אין „ווײַסן הויז‟. דערצו האָט דער באַגריף פֿון „פּאַרטיי‟ ווייניק, צי אַפֿילו גאָרנישט, צו טאָן מיט „פּאַרטיי‟, ווי מע פֿאַרשטייט עס אין אייראָפּע.

פֿרעגט זיך טאַקע: וואָס פֿאַר אַ פּאַרטיייִשן שותּפֿות האָבן אַזעלכע לײַט ווי דאָנאַלד טראָמפּ, טעד קרוז און דזשאָן קייסיק? עס פֿאַראייניקט זיי, און זייערע אָנהענגער, דאַכט זיך, נאָר איין זאַך: אַז זיי זײַנען ניט קיין דעמאָקראַטן, כאָטש דער באַגריף „דעמאָקראַטן‟ איז אויך אַזוי ברייט, אַז אין אַן אַנדער לאַנד וואָלט ער אַרומגעכאַפּט ניט ווייניקער פֿון צוויי פּאַרטייען. מע זעט טאַקע בולט הײַנט־צו־טאָג צוויי דעמאָקראַטישע פּאַרטייען — איין פּאַרטיי, וואָס שרעקט זיך ניט פֿאַרן וואָרט „סאָציאַליזם‟, און די צווייטע, וועלכע האָט מורא, אַז „סאָציאַליזם‟, לכל־הפּחות אַזאַ „סאָציאַליזם‟, איז פֿרעמד דער אַמעריקאַנער פּסיכאָלאָגיע און נאָך פֿרעמדער — דער אַמעריקאַנער עקאָנאָמיע.

און דאָך איז דאָ עפּעס, וואָס איך — אַן אויסלענדער (נעבעך) — פֿאַרשטיי ניט. איך מיין, אַז איך פֿיל ניט די גרענעץ צווישן די רעפּובליקאַנער און די דעמאָקראַטן, בעת אַן עכטער אַמעריקאַנער דערשפּירט צי דערשמעקט עס גלײַך. איך האָב זיך ניט געפֿוילט, און מאָנטיק געקוקט אויף „סי־ען־ען‟ דעם עפּיזאָד פֿון דער זייף־אָפּערע, אין וועלכער אויף דער בינע האָט מען אַוועקגעזעצט די משפּחה פֿון קייסיקן. דינסטיק האָב איך יאַקאָס אויסגעהאַלטן אַן ענלעכן עפּיזאָד מיט די טראָמפּס. (אינטערעסאַנט, אַז דווקא די שענסטע און, אַ פּנים, די קליגסטע צווישן זײַנע דערוואַקסענע קינדער איז געוואָרן אַ ייִדישע.) מיטוואָך האָב איך שוין ניט געקענט זיך אײַנרעדן צו קוקן דעם „טעד קרוז‟־עפּיזאָד, בפֿרט נאָך, אַז דער דאָזיקער מענטש שרעקט מיך ממש מיט זײַן פֿאַנאַטישקייט.

וועגן דזשאָן קייסיקן האָב איך די גאַנצע צײַט געטראַכט, אַז ער איז אַ ניכטערער, נאָרמאַלער מענטש. אמת, קיין פֿעפֿער און קיין זאַלץ איז אין אים ניטאָ. אַ סקוטשנער פּראָווינציעלער בוכהאַלטער, אָבער אַ לײַטישער, אַן אָנשטענדיקער פּאַרשוין. און אַזוי איז עס טאַקע געגאַנגען בעת דעם עפּיזאָד אויף „סי־ען־ען‟ — טאַקע אַ גוטער — מאַן, און אַזוי ווײַטער. אָבער פּלוצעם גיט ער אַ זאָג, ווילנדיק ווײַזן ווי טאָלעראַנט ער איז צו אַנדערע פּאָליטישע מיינונג: ער האָט זיך באַרימט מיט דעם, וואָס צווישן זייערע געסט זײַנען עטלעכע מאָל געווען אויך דעמאָקראַטן.

איז עס שוין אַ העלדישקייט — צו פֿאַרבעטן צו גאַסט אַ דעמאָקראַט, אויב דו ביסט אַ רעפּובליקאַנער? און פֿאַרקערט — אַ רעפּובליקאַנער זאָל עסן צוזאַמען מיט אַ דעמאָקראַט? אויב אַזוי, איז עס שוין טאַקע ניט קיין פּאַרטיייִשקייט, ווי איך פֿאַרשטיי דאָס וואָרט „פּאַרטיי‟. דאָס איז שוין עפּעס אַזוינס, וואָס איך וויל ניט אַפֿילו אונטערקלײַבן פֿאַר דעם קיין וואָרט. דאָס הייסט, אַז הינטער דער זייף־אָפּערע, מיט די ווײַבער און די קינדער אויף דער בינע, קומט פֿאָר — און איז שוין פֿאָרגעקומען — אַ געפֿערלעכע צעטיילונג אין דער געזעלשאַפֿט.