פּרשת בחוקותי, תּשע״ו

Weekly Torah Portion: Bechukosay, 5776

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published June 08, 2016, issue of June 25, 2016.

די הײַנטיקע סדרה הייבט זיך אָן מיט די ווערטער: „אם בחוקותי תּלכו, אויב איר וועט פֿאָלגן מײַנע חוקים — וועל איך אײַך בענטשן,‟ זאָגט דער אייבערשטער.

ווי עס ווערט דערקלערט אינעם פּירוש־רש״י און אַנדערע קלאַסישע מפֿרשים, ווערן די מיצוות אײַנגעטיילט אין דרײַ קאַטעגאָריעס: עדות, משפּטים און חוקים. צו דעם ערשטן מין געהערן די מיצוות, וואָס זענען פֿאַרבונדן מיט געוויסע היסטאָרישע געשעענישן. עס לייגט זיך אויפֿן שׂכל אָפּצומערקן יעדעס יאָר דעם טאָג, ווען דאָס ייִדישע פֿאָלק איז באַפֿרײַט געוואָרן פֿון דער מיצרישער שקלאַפֿערײַ, אָדער ווען דער באַשעפֿער האָט באַשאַפֿן די וועלט.

די משפּטים, וואָס געהערן צו דער צווייטער קאַטעגאָריע, לייגן זיך אויך אויפֿן שׂכל. מע טאָר נישט גנבֿענען, באַשווינדלען אָדער אײַנשטעלן אַ מענטש אין סכּנה. עס זענען אָבער פֿאַראַן אַ סך מיצוות, וואָס די תּורה זאָגט אָן מקיים צו זײַן אָן קיין לאָגישע חשבונות און קשיאות. למשל, פֿאַרוואָס דאַרפֿן די ייִדישע מענער לייגן תּפֿילין יעדן טאָג בײַם דאַווענען שחרית? אָדער אַ צווייטער בײַשפּיל: הגם דעם עצם־ענין פֿון שבת ווי אַ יום־מנוחה קאָן מען פֿאַרשטיין על־פּי שׂכל, פֿאַרוואָס טאָר מען נישט טאָן זייער אַ ספּעציפֿישע ליסטע פֿון 39 מלאָכות? אַ טייל מיצוות, וואָס הייסן „חוקים‟, מוז מען פּשוט פֿאָלגן, ווײַל אַזוי האָט דער אייבערשטער געהייסן.

פֿונדעסטוועגן, אויב מע נעמט אָן די תּורה־אָנזאָגן ווי מעכאַנישע באַפֿעלן, באַקומט זיך, אַז מע מוז שטיין דאָס גאַנצע לעבן אויפֿן זעלבן אָרט, אויספֿירן די זעלביקע טאָג־טעגלעכע רוטין. אין דער הײַנטיקער סדרה שטייט אָבער געשריבן פּונקט פֿאַרקערט, אַז די „חוקים‟ זענען אַ דינאַמישער וועג צום אייבערשטן; די תּורה זאָגט דווקא נישט צו שטיין אויפֿן זעלבן אָרט, נאָר צו גיין אַלעמאָל ווײַטער, „בחוקותי תּלכו‟. אויב אַפֿילו מע פֿאַרשטייט נישט דעם שׂכל, וואָס שטעקט אין געוויסע מיסטעריעזע מיצוות, מוזן זיי פֿירן דעם מענטש אויף נײַע וועגן.

לעצטנס, האָט זיך אין דער וועלט פֿאַרשפּרייט דער נײַער זשאַנער פֿון „אָפּגעפֿאָרענער‟ ליטעראַטור. אומצאָליקע אַרטיקלען און גאַנצע ביכער זענען אָנגעשריבן געוואָרן וועגן דעם, ווי אַזוי געוויסע ייִדן „גייען אַראָפּ‟ פֿונעם פֿרומען וועג און ווילן דערציילן דער וועלט, אַז זיי האָבן נישט געקאָנט בלײַבן אין די שמאָלע ראַמען פֿון זייער קהילה, וואָס האָט זיך נישט דערלאָזט צו אַנטוויקלען אַן אייגענעם קוקווינקל און מהלך.

מע קאָן זאָגן, אַז די „אָפּגעפֿאָרענע‟ היטן אָפּ גאַנץ ערלעך דאָס וואָרט „תּלכו‟ אינעם ערשטן פּסוק פֿון דער הײַנטיקער סדרה, פֿאַרגעסנדיק אָבער דאָס וואָרט „בחוקותי‟. זייער נשמה רופֿט זיי צו גיין ערגעץ ווײַטער און צו זוכן די פֿינקלען פֿון געטלעכקייט אין אומדערוואַרטע מקומות.

פֿון דער צווייטער זײַט, זענען אַ סך פֿרומע ייִדן מקיים גאַנץ ערלעך דאָס וואָרט „בחוקותי‟, פֿאַרגעסנדיק דעם „תּלכו‟. זיי שטרעבן אָפּצוהיטן אַלע מיצוות כּהלכה, בלײַבנדיק אָבער אויף איין אָרט און האָבנדיק מורא פֿאַרן דינאַמישן צוגאַנג צו עבֿודת־השם. אַדרבה, מע קאָן זאָגן, אַז דאָס „אָפּפֿאָרן פֿון וועג‟ איז נישט אַ געראָטענער באַגריף, ווײַל אָפֿט מאָל זענען די, וואָס פֿאַרלאָזן די טראַדיציאָנעלע חסידישע ייִדישקייט קיינמאָל נישט געגאַנגען אויף קיין דרך און נישט געלערנט דעם דרך פֿונעם הייליקן בעל־שם־טובֿ, וועלכער האָט גערופֿן זיך צו באַציִען צו עבֿודה־רוחנית דווקא פּערזענלעך און דינאַמיש. דווקא ווען אַזעלכע מענטשן פֿאַרלאָזן די אָנגענומענע קהילה־נאָרמעס, קומען זיי צו צום ענין פֿון „תּלכו‟.

גאַנץ סימבאָליש, מיט אַ וואָך פֿאַרן חג־השׂבֿועות, ווען אונדזערע נשמות וועלן מקבל זײַן די תּורה פֿון ס׳נײַ אויפֿן אינערלעכן באַרג סיני, וואָרנט אונדז די הײַנטיקע סדרה, אַז מיר מוזן זיך אויסלערנען צו קאָמבינירן „בחוקותי‟ מיטן „תּלכו‟ אויף אַ געזונטן אופֿן. צוליב דעם וואָס די „חוקים‟ זענען גובֿר די גרענעצן פֿונעם מענטשלעכן ראַציאָנעלן שׂכל, גייט מען יעדעס מאָל אַראָפּ, ווען מע איז זיי מקיים, פֿונעם שׂכלדיקן אַלגעמיינעם וועג אין דער וועלט פֿון פּערזענלעכע זוכענישן פֿון צעוואָרפֿענע ניצוצות־הקדושה. מע מוז עס אָבער טאָן פֿאָרזיכטיק און לשם־שמים; דורכטרעטנדיק דעם פּערזענלעכן וועג און פֿאָלגנדיק די אייגענע אינטויִציע, מוז מען זיך היטן פֿונעם אַרײַנפֿאַלן אין דער בלאָטע פֿון הפֿקר.

גלײַך נאָכן אָנזאָג צו גיין אויפֿן וועג פֿון די „חוקים‟, זאָגט דער אייבערשטער צו צו געבן די רעגנס אין זייער צײַט: „ונתתּי גשמיכם בעתּם‟. ווען עס זאָל נישט רעגענען, אַפֿילו שפּעט בײַנאַכט, וועלן זיך טרעפֿן מענטשן, וואָס געפֿינען זיך אויף דער גאַס אָדער פּלאַנירן עפּעס צו טאָן אין דרויסן. הגם אין אַלגעמיין זענען פֿאַראַן געוויסע צײַטן, ווען דער רעגן איז גוט פֿאַר דער אַגריקולטור אָדער נאַטור־פּראָצעסן, איז קלאָר, אַז די דאָזיקע ברכה האָט אַן אינדיווידועלן כאַראַקטער. אויב די נשמה פֿונעם יחיד „רעזאָנירט‟ מיט דער אַרומיקער נאַטור, וועט זי אַפֿילו אויפֿנעמען דאָס נאַס ווערן אויף דער גאַס ווי אַ גליקלעך טשיקאַווע געשעעניש.

כּדי די דאָזיקע ברכה זאָל מקוים ווערן, מוזן די מיצוות שטימען מיט דער אינטערלעכער נאַטור פֿונעם מענטשן. יעדעס מאָל, ווען מע טוט עפּעס אַ מיצווה, דאַרף מען שטרעבן עס אויפֿצונעמען ווי אַ פּערזענלעכע רוחניותדיקע דערפֿאַרונג און נישט בלויז אַ מעכאַנישן אַקט, וואָס מע טוט בלויז אַבי יוצא צו זײַן. נישט אַלעמאָל איז די דערפֿאַרונג אַ באַקוועמע. למשל, ווען מע זיצט אין דער סוכּה, ווערט מען צומאָל טאַקע נאַס פֿון אַ פּלוצעמדיקן אומגעוווּנטשענעם רעגן. ווען מע שטרעבט צו דערפֿילן דעם רוחניותדיקן תּוכן פֿון דער מיצווה, קאָן אָבער אַזאַ דערפֿאַרונג גופֿא פֿאַרוואַנדלט ווערן אין אַ קוואַל פֿון התבודדות — מעדיטאַציע — און פּערזענלעכע אַנטפּלעקונגען פֿון רוחניות.

דער איזשביצער רבי דערקלערט אין זײַן ספֿר „מי השלוח‟, אין שײַכות צו דער הײַנטיקער פּרשה, אַז ווען די מיצוות ווערן אײַנגעקריצט — „נחקק‟ — אינעם האַרצן, פֿילט זיך דער מענטש אַלץ מער אומאָפּהענגיק און פֿרײַער. פּאַראַדאָקסיש, הגם זײַן נשמה דערגרייט אַלץ טיפֿערע מדרגות פֿון דבֿקות, ווערט זײַן דרך צום באַשעפֿער אַלץ אייגנאַרטיקער, קומענדיק צו מאָל אין סתּירה צו די אָנגענומענע נאָרמעס פֿון די, וואָס היטן די מיצוות בלויז ווי אַ מעכאַנישע סיסטעם פֿון באַפֿעלן. אַ סך גרויסע חסידישע צדיקים האָבן געליטן פֿון רדיפֿות, ווײַל פֿונעם מתנגדישן קוקווינקל האָבן זיי אויסגעזען ווי „אָפּגעפֿאָרענע‟ און ווילדע.

ווען מע פֿאָקוסירט זיך אויף די פּסיכאָלאָגיש־גײַסטיקע מיטלען פֿון אינערלעכע אַנטפּלעקונגען, וואָס פּועלן דורך אומבאַוווּסטזיניקע אַספּעקטן פֿון דער נשמה, גייט מען אַלץ ווײַטער אויף אַן אוניקאַלן אייגענעם דרך, מחוץ די עקסטרעמע היפּוכים פֿון „אַראָפּגיין פֿון וועג‟ און שטיין פֿאַרגליווערט אויפֿן זעלבן אָרט. דווקא אין די מיצוות, וואָס האָבן נישט קיין פּשוטע ראַציאָנעלע סיבות, שטעקט דער שליסל צו אינערלעכע נשמה־כּוחות פֿון שעפֿערישע אַסאָציאַציעס און פּערזענלעכע גײַסטיקע דרכים.