רוחניות

פּרשת פּנחס, תּשע״ו

Weekly Torah Portion: Pinchas, 5776

פֿון יואל מאַטוועיעוו

אין דער פֿריִערדיקער פּרשה האָבן מיר געלייענט, ווי אַזוי דער מואָבֿישער מלך בלק, בשותּפֿות מיטן בייזן כּישוף־מאַכער בלעם, האָט אַרײַנגעשיקט פֿרעמדע פֿרויען צו די ייִדן, כּדי זיי צו פֿאַרפֿירן צו דינען עבֿודה־זרה.

אַהרנס אייניקל פּינחס האָט דערזען, אַז זמרי, דער נשׂיא פֿונעם שבֿט־שמעון האָט אָנגעהויבן אָפֿענערהייט אַן אינטימע באַציִונג מיט אַ געוויסער נישט־ייִדישער פֿרוי, כּזבי. די חז״ל דערקלערן, אַז דאָס איז געווען בלקס טאָכטער. פּנחס האָט אַרויסגעכאַפּט אַ שווערד און דערהרגעט דאָס פּאָרל; די מגפֿה צווישן ייִדן האָט זיך אָפּגעשטעלט. הגם פּנחס איז לכתּחילה נישט געווען אַ כּהן, האָט אים דער אייבערשטער פֿאַר זײַן קנאָות געגעבן די כּהונה.

אַן אַנדער וויכטיקער פּערסאָנאַזש, וואָס ווערט שפּעטער באַטראַכט אין דער הײַנטיקער סדרה, איז יהושע בן נון. בײַם סוף פֿון די פֿערציק־יאָריקע וואַנדערונגען אין מידבר, האָט דער אייבערשטער געהייסן משה רבינו פֿאַר זײַן טויט אָנצושטעלן יהושע בן נון ווי דעם קומענדיקן מנהיג פֿונעם גאַנצן כּלל־ישׂראל.

פֿון דער הײַנטצײַטיקער פּערספּעקטיוו, זענען פּנחס און יהושע זייער צווייפֿלהאַפֿטיקע פּערסאָנאַזשן. אין הלכה איז פֿאַראַן אַ באַקאַנטע דעה, לויט וועלכער דער תּורה־איסור חתונה צו האָבן מיט אַ נישט־ייִדישער פֿרוי איז חל בלויז אויף די „שבֿע עממין‟, די זיבן אוראַלטע פֿעלקער פֿון ארץ־כּנען. כּזבי איז געווען פֿון בנות־מדין, אַן אַנדער פֿאָלק. אויב זמרי וואָלט מיט איר חתונה געהאַט, וואָלט עס לויט אַ גאַנצער ריי ראשונים און אַחרונים געווען בלויז אַן איסור מדרבנן. דווקא פֿון דער מעשׂה מיט פּנחסן לערנען מיר אָפּ, אַז אין אַ זעלטענער סיטואַציע קומט פֿאַר אַזאַ אינטימער באַציִונג אַ חיובֿ־מיתה. זמרי האָט פֿאַרבראַכט מיט דער מדינישער פּרינצעסין אָפֿענערהייט, פֿאַר די אויגן פֿון אַ גאַנצן מנין ייִדן, דערפֿאַר האָט פּנחס געהאַט דאָס רעכט זיי צו דערהרגענען בשעת־מעשׂה. ווען כּזבי וואָלט נישט געדינט עבֿודה־זרה, וואָלט פּנחס אויך נישט געטאָרט עס טאָן אַפֿילו אין אַזאַ אויסטערלישער סיטואַציע.

מע קאָן זאָגן, אַז פּנחס איז אַ גאַנצער „אַנטיפּאָד‟ פֿון קורח. קורח האָט געגלייבט, אַז ער מעג אויך דינען ווי אַ כּהן און האָט אָרגאַניזירט אַן אויפֿשטאַנד קעגן משה רבינו. אין אַ געוויסער מאָס, האָט ער געהאַט ריכטיקע משיחישע כּוונות, אָבער אויסגעמישט מיט גאווה. פּנחס האָט דווקא נישט געהאַט קיין ספּעציעלן פּלאַן. כּדי צו פֿאַרטיידיקן די תּורה האָט ער זיך באַנוצט מיט אַ שווערד, און צוליב דעם געוואָרן אַ כּהן. על־פּי קבלה ווערן די כּהנים אַסאָציִיִרט מיט דער מידת־חסד; הגם פּנחס האָט אָנגעווענדט אַ בלוטיקן מעטאָד פֿון זײַן מעשׂה־קנאָות, האָט ער דערמיט געטאָן אַ גרויסן חסד דעם גאַנצן ייִדישן פֿאָלק.

פֿונדעסטוועגן, קלינגט די מעשׂה שרעקלעך פֿאַר אַ הײַנטצײַטיקן לייענער. מע מעג דרשענען וועגן דער סאָציאַלער סכּנה פֿון געמישטע חתונות, אָבער קיין רבֿ וועט נישט פּראָפּאַגאַנדירן די מעשׂה־קנאָות ווי אַ פּראַקטישן מעטאָד. אין דער הײַנטיקער וועלט וועט אַ נאָרמאַלער מענטש נישט פֿאָרלייגן צו לייזן סאָציאַל־דעמאָגראַפֿישע פּראָבלעמען מיט אַ שווערד.

די מקובלים און חסידישע צדיקים דערקלערן די אינערלעכע דינאַמיק פֿון דער הײַנטיקער פּרשה. זמרי איז געווען אַן עכטער תּלמיד־חכם. ער האָט געוווּסט, אַז כּזבי האָט אַ ייִדישע נשמה און געוואָלט אויף אַן אויסטערלישן ווילדן אופֿן ווײַזן די אַנדערע ייִדן, אַז צוליב זײַנע פּערזענלעכע השׂגות מעג ער זיך מיט איר מזווג זײַן בפֿרהסיא. פּנחס וואָלט עס געקאָנט פֿאַרשטיין און דן צו זײַן זמרי לכף־ּזכות. דווקא צוליב דעם, וואָס ער האָט אויסגענוצט אַן אומגעוויינטלעכן קנאָות־מעטאָד, האָט דער באַשעפֿער אויף אַ חידושדיקן אופֿן געביטן זײַן כּהונה־סטאַטוס.