קאָן אַנאַליז פֿון מײַן „די־ען־איי‟ באַשטעטיקן „טערקיש‟־טעאָריע?

Could Analyzing My DNA Verify the "Turkish Theory"?

דער גענעטיקער ערן אלחייק
דער גענעטיקער ערן אלחייק

פֿון דוד־יודל וואַלעצקי

Published August 19, 2016, issue of August 29, 2016.

דאָס יונגע פֿעלד פֿון גענעטישע גענעאָלאָגיע, װאָס נעמט אַרײַן ביאָלאָגיע, מאַטעמאַטיק און אַנטראָפּאָלאָגיע, עפֿנט נײַע דרכים אין דער דיסקוסיע פֿון אָפּשטאַם פֿון אַשכּנזישע ייִדן.

אין מאַרץ 2016, האָט דער אָקספֿאָרדער זשורנאַל Genome Biology and Evolution אַרױסגעגעבן אַ נאָטאָרישע אַרבעט װאָס שטעלט אַרױס געוויסע גענעטישע באַװײַזן, אַז ייִדיש שטאַמט פֿון צפֿון־מיזרח טערקײַ. דער גענעטיקער עראַן עלהאַיִק און לינגװיסט פּאָל װעקסלער, צװײ פֿון די מיטאַרבעטער אין דער שטודיע, פּרוּװן באַװײַזן די „כאַזאַרע טעזע‟, װאָס האַלט אַז אַשכּנזים שטאַמען פֿון די לעבנס־געבליבענע פֿון דער לעגענדאַרישער טערקיש־כאַזאַרישער אימפּעריע אױפֿן ברעג קאַספּישן ים, װאָס האָבן איבערגעװאַנדערט אױף צפֿון־מערבֿ. דערבײַ, װילן װעקסלער און עלהאַיִק פּסלען די „רײַנלענדישע טעזע‟, װאָס האַלט אַז די אַשכּנזישע ייִדן און ייִדיש שטאַמען פֿון דײַטש־רעדנדיקע ייִדן װעלכע האָבן מיגרירט אױף מיזרח.

די טענה איז אַ גילגול פֿון װעקסלערס אַרבעט פֿון 1991, „ייִדיש: די פֿופֿצנטע סלאַװישע שפּראַך‟. װעקסלערס אידעען האָבן לינגװיסטן שױן לאַנג אָפּגעװאָרפֿן. לעצטנס האָבן אַ גרופּע טשעכישע, רוסישע, און ענגלישע גענעטיקערס (אין אַן אַרטיקל װאָס איז אַרױס אין דעם זעלבן אָקספאָרדער זשורנאַל, יולי דעם 7טן) געװיזן אַז עלהאַיִקס אַלגאָריטעם — װאָס ער רופֿט אָן „גענעטישע באַפֿעלקערונג סטרוקטור‟ — אָדער, אױף ענגליש: GPS — איז נישט בכּוח אַרױסצוגעבן אַ גילטיקן אױספֿיר מכּוח מערסטע הײַנטיקע יחידים.

עלהאַיִקס GPS איז דער באַזיס פֿון זײַן און װעקסלערס אַרבעט. אָבער שטעקט פֿאָרט אַ קערנדל אמת אין דער דורכגעלעכערטער אַרבעט?

װי אַ ייִדיש־רעדער, אַ קינד פֿון צװײ ייִדישע לינגװיסטן, און אַליין אַ גענעטישער גענעאָלאָג, בין איך צוגעצױגן צו דעם מחלוקת. װען עלהאַיִק האָט צוערשט פּובליקירט זײַן GPS־אַלגאָריטעם, האָב איך אים באַצאָלט 49$ צו אַנאַליזירן מײַן „די־ען־אײ‟. דער אַנאַליז האָט דערקלערט, אַז די הײם פֿון מײַנע אָבֿות געפֿינט זיך לעבן דעם שטעטל פֿון קפֿאַרוע אין לבֿנון. קפֿאַרוע ליגט טױזנט קילאָמעטער אױף דרום־מערבֿ פֿון דעם טערקישן ראַיאָן, װוּ עלהאַיִק לאָקירט די ערשטע הײם פֿון ייִדיש־רעדערס.

עלהאַיִקס אָקערשטיקע קריטיקערס באַמערקן אַז דער GPS־אַנאַליז לאָקירט לבֿנונער יחידים לענג־אױס אַן אַקס װאָס ציט זיך פֿון מצרים ביז רוסלאַנד. אױב מע צײכנט די ליניע פֿון קפֿאַרוע ביז די דורכשניטלעכע קאָאָרדינאַטן פֿון עלהאַיִקס ייִדיש־רעדערס, און מע פֿאַרלענגערט די ליניע נאָך טױזנט קילאָמעטער אױף צפֿון־מיזרח, געפֿינט מען זיך בײַם ברעג פֿון װאָלגע. אױב מע פֿאַרלענגערט די ליניע נאָך טױזנט קילאָמעטער אױף דרום־מערבֿ פֿון קפֿאַרוע, קומט מען אָן צום ברעג ניל.