פּרשת וירא, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Vayeyro, 5777

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published November 17, 2016, issue of November 23, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

פֿאַרוואָס האָט אָבער אַבֿרהם אָבֿינו מסכּים געווען צו פֿאַרשיקן זײַן ערשטן זון, ישמעאל, און צו ברענגען זײַן צווייטן זון פֿאַר אַ קרבן? אויב יעדער מענטש איז אַ מאַניפֿעסטאַציע פֿון געטלעכקייט, אַרײַנגערעכנט די פֿאַרדאָרבענע תּושבֿים פֿון סדום און עמורה, ווי אַזוי קאָן מען זיך אַזוי באַציִען צו די אייגענע קינדער?

וואָס שייך יצחקן, באַטאָנען אַ צאָל חסידישע צדיקים, אַז אַבֿרהם האָט געוווּסט, אַז צום סוף וועט זײַן זון בלײַבן לעבן. דער נסיון איז באַשטאַנען אינעם שפּילן ערנסט די עקידה ביזן לעצטן מאָמענט. על־פּי קבלה, האָט יצחק נישט געקאָנט האָבן קיין קינדער. דווקא צוליב זײַן גרייטקייט צו שטאַרבן אויף קידוש־השם פֿון זײַן אייגענעם טאַטנס הענט, האָט ער באַקומען אַ נײַע נשמה און אַ באַנײַטן גוף, וואָס האָט אים דערמעגלעכט צו ווערן דער אורפֿאָטער פֿונעם ייִדישן פֿאָלק.

וואָס שייך ישמעאל, האָט אַבֿרהם אויך געוווּסט, אַז זײַן זון וועט נישט פֿאַרלוירן ווערן אינעם מידבר. אַדרבה, ווייסן מיר דאָך, אַז ישמעאל האָט צום סוף תּשובֿה געטאָן און געוואָרן דער ערשטער פּראָטאָטיפּ פֿון בעל־תּשובֿות אין דער גאַנצער תּורה.

ווי ס׳איז באַקאַנט, ווערן די מוסולמענער באַטראַכט אין דער ייִדישער טראַדיציע ווי „בני־ישמעאל‟. אין אַ געוויסן זין, קאָן מען זאָגן, אַז איסלאַם איז בעצם אַ „בעל־תּשובֿישע‟ רעליגיע. אין דער ייִדישער וועלט, קאָמבינירן די בעל־תּשובֿות אָפֿט אייגנאַרטיקע פֿרײַע געדאַנקען מיט אַ באַזונדער עקסטרעמער פֿרומקייט. דער רמב״ם שרײַבט, אַז די מוסולמענער גרייטן צו די וועלט מיט זייער אמונת־השם צו די משיחישע צײַטן, הגם צומאָל פֿירן זיי זיך אויף ווי פֿאַנאַטישע בעל־תּשובֿות און טרײַבן איבער דערמיט די מאָס.

ווען אַבֿרהם אָבֿינו האָט מסכּים געווען צו פֿאַרשיקן ישמעאל אינעם מידבר, האָט ער אָנגעהויבן אַ היסטאָרישן פּראָצעס, וואָס גייט אָן ביזן הײַנטיקן טאָג. במשך פֿון הונדערטער יאָרן, האָבן ייִדן פֿרידלעך געוווינט אין פֿאַרשיידענע איסלאַמישע לענדער, רעפּרעזענטירנדיק אַ „היימישע‟ רעליגיע פֿון יצחק אין דער „בעל־תּשובֿישער‟ מידבר־וועלט פֿון בני־ישמעאל.

על־פּי קבלה, באַשטייט דער גאַנצער אוניווערס פֿון אותיות. הגם דאָס קלינגט ווי אַ מיסטישע קאָנצעפּציע, איז עס גאַנץ גרינג צו פֿאַרשטיין. יעדע זאַך אַרום אונדז איז אַן אַנטפּלעקונג פֿונעם אייבערשטנס הייליקן נאָמען. די חסידישע צדיקים דערקלערן, אַז ווען מיר בעטן דעם רבונו־של־עולם אין די ימים־נוראָים צו פֿאַרשרײַבן אונדז אין „ספֿר־החיים‟, מיינט עס, אַז מיר זענען אַליין פּערסאָנאַזשן אינעם בוך פֿון אונדזער לעבן. מיט אונדזערע מחשבֿות, דיבורים און מעשׂים שרײַבן מיר יעדן טאָג ווײַטער אונדזער „לעבנס־ראָמאַן‟.

אַבֿרהם אָבֿינו האָט געטראָפֿן די דרײַ מלאָכים, ווען ער איז געזעסן אין דער היים. אַ מלאך, ווי עס ווערט דערקלערט אין די חסידישע ספֿרים, איז אַ „שטייענדיקע‟ באַשעפֿעניש, און אַ מענטש איז אַ „מהלך‟, אַן אייביקער גייער. אין דער הײַנטיקער פּרשה טרעפֿן מיר אַן אינווערסיע פֿונעם דאָזיקן פּרינציפּ. די מלאָכים, וואָס זענען געגאַנגען אַרום דער וועלט, ווי מענטשן, זענען געקומען צו אַבֿרהמען, וועלכער איז געזעסן אויף איין אָרט ווי אַ מלאך. ווי רבי נחמן בראַצלעווער האָט זיך אַמאָל אויסגעדריקט, ווערט אַ מענטש צומאָל אַ מלאך, און אַ מלאך ווערט אַ מענטש, ווײַל די גאַנצע וועלט האַלט זיך אין איין דרייען.

אין די הײַנטיקע חסידישע קרײַזן איז פֿאַרשפּרייט דער באַגריף פֿון „היימישקייט‟, וואָס האָט טאַקע אַ געוויסע מעלה. מע טאָר נישט אָבער פֿאַרגעסן, אַז אין ישמעאלס מידבר־וואַנדערונג שטעקט אויך אַ גרויסע מעלה. ווי דער רמב״ם זאָגט, איז בעסער צו וווינען לשם־שמים אין אַ מידבר, איידער צווישן „היימישע‟ פּוסטע מענטשן. אינעם גלאָבאַלן זין, איז אויך וויכטיק צו געדענקען, אַז הגם מיר מעגן זיך פֿילן באַקוועם אין אונדזערע היימישע ערטער, מוזן מיר פֿאָרט שטיצן און באַגריסן די, וואָס וואַנדערן אַרום דער וועלט, ווי ישמעאל, אין זייערע בעל־תּשובֿישע זוכענישן.