קונסט און קולטור, ישׂראל, מיטל־מיזרח

פֿילמען וועגן די אָפּגעשטויסענע אין ישׂראל

Films About the Powerless in Israel

פֿון עדי מהלאל

אין די פֿריִערדיקע יאָרן האָט דער יערלעכער ניו־יאָרקער קינאָ־פֿעסטיוואַל, „אַן אַנדער ישׂראל‟ פֿאָרגעשטעלט פֿילמען געמאַכט אין ישׂראל, וואָס באַטאָנען די זײַטיקע באַפֿעלקערונגען, וואָס באַטרעפֿן די ישׂראלדיקע געזעלשאַפֿט, די גרופּעס „מחוץ דער העגעמאָניע‟: פּאַלסטינער־ישׂראלים, די אַפֿריקאַנער פּליטים, די פֿרעמדע אַרבעטער, די רוסישע אימיגראַנטן, וכו’.

אויך הײַיאָר וועט מען קענען זען אַן אויסקלײַב פֿילמען פֿון דעם סאָרט, וואָס זענען בעצם, כאָטש דאָס מאָל, אויך די סאַמע שטאַרק געלויבטע נײַע ישׂראלדיקע פֿילמען בכלל. די ערשטע עיקרדיקע און וויכטיקסטע פֿילמען, וואָס וועלן געוויזן ווערן זענען „קנופּ 48‟ (Junction 48) און „זאַמדשטורעם‟ (Sandstorm). ביידע פֿילמען פֿאַרנעמען זיך מיט דעם לעבן פֿון די פּאַלעסטינער־אַראַבער אין ישׂראל.

„קנופּ 48‟ האָט דער ניו־יאָרקער עולם שוין געקאָנט זען מיט אַ פּאָר חדשים צוריק, ווען ער האָט געוווּנען דעם ערשטן פּריז אויף דעם בכּבֿודיקן „טרײַבעקאַ קינאָ־פֿעסטיוואַל‟. און אויך אויפֿן בערלינער פֿילם־פֿעסטיוואַל האָט ער געקראָגן אַ פּריז. דער פֿילם דערציילט די געשיכטע פֿון אַ ראַפּזינגער מיטן נאָמען קאַרים (געשפּילט דורכן אמתדיקן ראַפּזינגער טאַמאַר נאַפֿאַר, וואָס האָט אויך מיטגעשריבן דעם סצענאַר אין איינעם מיטן ניו־יאָרקער סצענאַריסט און רעזשיסאָר אורן מאָווערמאַן), און זײַן לעבן אין דער אָרעמער שטאָט לוד לעבן תּל־אָבֿיבֿ. דער נומער 48 באַצייכנט דעם סטאַטוס פֿון די פּאַלעסטינער וואָס זענען געבליבן אין דער ישׂראלדיקער טעריטאָריע נאָך דער 1948 מלחמה, און האַלטן אַ ישׂראלדיקע בירגערשאַפֿט.

דער פֿילם, רעזשיסירט דורך אודי אַלוני, האָט אַרויסגערופֿן אַ שטיקל שטורעם אין ישׂראל, וווּ די רעכט־געשטימטע רעגירונג זאָגט בריש־גלי, און נעמט בפּועל־ממש מיטלען, כּדי אונטערצואָרדענען די קולטורעלע וועלט אונטער זײַן הערשאַפֿט. די קולטור־מיניסטערשע מירי רגבֿ פֿירט אַ פּאָליטיק, וווּ אַלע קולות מחוץ דעם רעכט־געשטימטן קאָנצענזוס זענען בבֿחינת אומלעגיטימע און אַנטי־ישׂראלדיקע. איז, פֿון דער אַנדערער זײַט, קען מען אויספֿירן, אַז אַלע קולטורעלע שאַפֿונגען, וואָס ווערן קריטיקירט דורך אָט דער רעגירונג און ברענגען זי אַרײַן אין כּעס, זענען זיכער ווערט אַן אָפּשאַץ און אַ לויב פֿון דער מער ליבעראַלער זײַט פֿון דער פּאָליטישער מאַפּע.

דער פֿילם „זאַמדשטורעם‟ איז אַ דראַמע, וואָס באַשעפֿטיקט זיך מיט דעם סטאַטוס פֿון פֿרויען אין דער בעדויִנער געזעלשאַפֿט אין נגבֿ. די דאָזיקע דראַמע האָט שוין געוווּנען כּמעט אַלע מעגלעכע פּריזן אין ישׂראל פֿאַר דער פֿילם־קונסט, און זי איז אויסגעקליבן געוואָרן צו רעפּרעזענטירן ישׂראל אין דעם קומענדיקן „אָסקאַר‟־געלויף. די מדינה האָט מן־הסתּם בעסער ליב די פֿילמען וועלכע פֿאָקוסירן זיך אויף דעם אינערלעכן סאָרט קריטיק קעגן דער קאָנסערוואַטיווער אַראַבישער געזעלשאַפֿט, ווי פֿילמען וואָס קריטיקירן זייער אונטערדריקונג מצד דער מדינה גופֿא. („קנופּ 48‟ איז כּולל אין זיך ביידע סאָרטן קריטיק).

דער פֿילם איז געשאַפֿן געוואָרן דורך אַ פֿרוי, עילית זעקצער, וואָס האָט סײַ אָנגעשריבן דעם סצענאַר, סײַ רעזשיסירט. ער האָט געוווּנען פּריזן און איז געלויבט געוואָרן נישט נאָר אין ישׂראל, נאָר האָט דערצו צונויפֿגעזאַמלט טראָפֿעעס אינעם „סאַנדאַנס־קינאָ־פֿעסטיוואַל‟ ווי אויך אין לוקערנאָ, בערלין, שענכײַ, און נאָך.

אַנדערע פֿילמען, וואָס זענען ווערט אַ דערמאָנונג, זענען „דאָס לאַנד פֿון די קליינע מענטשעלעך” (Land of the Little People) וועגן דעם גוואַלד און דער מיליטעריזירונג פֿון דער ישׂראל־געזעלשאַפֿט; סאַיעד קאַשועס נײַע אָטאָביאָגראַפֿישע סעריע „דער שרײַבער‟ (The Writer); אייל כאַלפֿאָנס קאָמישע דאָקודראַמע (בלע״ז רופֿט מען דאָס אַ mockudrama) „די 90 מינוטיקע מלחמה‟ (The 90-Minute War); דאָקומענטאַרן וועגן אַ זאָאָ־גאָרטן אין ירושלים, און וועגן אַ פֿרוי אין נצרת וואָס קעמפֿט צו פֿאַרלייגן דעם ערשטן אַראַבישן סינמאַטעק אין ישׂראל.

דער פֿעסטיוואַל אָרגאַניזירט אויך ספּעציעלע אָוונטן און פּאַנעלן אין שײַכות מיט די פֿילם־טעמעס. איין אַזעלכער אָוונט, וואָס אויף אים איז בפֿרט כּדאַי אַ קוק צו געבן, איז טאַמאַר נאַפֿאַרס ראַפּ־אויפֿטרעטונג, דעם פֿינפֿטן דעצעמבער. ער וועט אויף אַראַביש, העברעיִש און ענגליש מיטזינגען אויף דער בינע מיטן אָרטיקן ראַפּזינגער מאַרקוס מאַמפֿאָרד, און מע זאָגט צו נאָך געסט־זינגערס.

דער פֿעסטיוואַל וועט פֿאָרקומען דעם ערשטן ביזן אַכטן דעצעמבער אין אַ פּאָר קינאָ־זאַלן אין דער שטאָט. מער פּרטים וועגן דעם „אַנדער ישׂראל‟ קינאָ־פֿעסטיוואַל פֿון 2016 געפֿינען זיך דאָ: https://www.otherisrael.org