קונסט און קולטור, מענטשן און געשעענישן

אַ לבֿנונערין און אַ ייִד מאַכן פֿילמען אין איינעם

A Jew and a Lebanese Making Films Together

פֿון עדי מהלאל

די ניו־יאָרקער דאָקומענטאַר־פֿילמאָגראַפֿן לינדאַ סאַפֿײַער און אַדאַם שלעזינגער האָבן במשך פֿון די פֿאַרגאַנגענע צוואַנציק יאָר צוזאַמען געאַרבעט איבער צען פּראָיעקטן, און אויב מעגלעך וואָלטן זיי געוואָלט עס טאָן נאָך צוואַנציק יאָר.

די טעג פּראָטעזשירן זיי זייער לעצטן פֿילם, Wendy Whelan: Restless Creature [ווענדי ווילען: אומרויִקע באַשעפֿעניש], וועגן דער וועלט־באַרימטער באַלערינע פֿונעם „ניו־יאָרקער שטאָט־באַלעט‟. דער פֿילם דאַרף אַרויסקומען דעם פֿרילינג.

לעצטנס האָב איך מיט זיי געכאַפּט אַ שמועס. איך בין זיך מודה אַז דאָס וואָס האָט מיך לכתּחילה צוגעצויגן צו זיי — דער פֿאַקט אַז אַדאַם איז אַן אַמעריקאַנער ייִד, וואָס זײַן באָבע־זיידע שטאַמען פֿון פּוילן און אונגאַרן, און לינדאַ איז אַ לבֿנונער אַמעריקאַנערין פֿון אַ מאַרון־קריסטלעכער משפּחה — איז אין גאַנג פֿונעם שמועס געוואָרן ווייניקער וויכטיק. זיי טענהן כּסדר, אַז ס’איז בײַ זיי קיינמאָל נישט געווען קיין גרויסער ענין.

זיי האָבן זיך געטראָפֿן, אומדירעקט, אַ דאַנק דעם רעזשיסאָר וווּדי אַלען. לינדאַ האָט געאַרבעט מיטן דאָקומענטאַריסט באַרבאַראַ קאָפּעל, וואָס האָט דעמאָלט געהאַלטן בײַם מאַכן אַ פֿילם פֿון וווּדי אַלען און זײַן דזשעז־גרופּע — Wild Man Blues [די בלוז־מוזיק פֿונעם ווילדן מענטש]. אין דער זעלבער צײַט האָט אַדאַם געאַרבעט פֿאַר דזשין דעמעניאָנען, אַלענס פּראָדוצירער. מיט אַנדערע ווערטער, ביידע זענען געווען פֿאַרמיטלערס צווישן צוויי פֿירמעס וואָס האָבן געאַרבעט מיט אַלענען.

שפּעטער האָט לינדאַ געאַרבעט איבער אַלענס פֿילם Deconstructing Harry [דאָס טיף אַנאַליזירן האַרי] פֿון 1997.

לינדאַ דערציילט ווי זי פֿלעגט אַדאַמס אָנקלינגען אַדאַמס ביוראָ און בעטן צו רעדן מיט אים. ווען זיי האָבן זי געפֿרעגט: „ווער זענט איר?‟, האָט זי געענטפֿערט „לינדאַ‟. „וואָסער לינדאַ?‟ האָבן יענע געפֿרעגט. איר ענטפֿער: „זײַן מאַמע!‟ לינדאַ האָט אַפֿילו נישט געוווּסט, אַז זײַן מאַמע הייסט אויך לינדאַ! אַזוי זענען זיי געוואָרן גוטע פֿרײַנד. אין גיכן האָבן זיי ממשיך געווען זייער צוזאַמענאַרבעט, בלײַבנדיק בײַ זייערע באַזונדערע פֿירמעס.

צו ערשט האָבן זיי געאַרבעט איבער אַ פֿילם וועגן אַ האָקי-מאַנשאַפֿט, און דערנאָך איז אַדאַם געוואָרן אַן אומאָפּהענגיקער. דער ערשטער פֿילם, וואָס זיי האָבן קאָפּראָדוצירט Smash His Camera [צעשמעטער זײַן פֿאָטאָ־אַפּאַראַט], האָט זיך באַשעפֿטיקט מיטן פּאַפּאַראַצי־פֿאָטאָגראַף ראָן גאַלעלאָ. גאַלעלאָ האָט זיך באַרימט געמאַכט מיט זײַנע פֿאָטאָגראַפֿיעס פֿון דזשאַקי אָנאַסיס און מאַרלען בראַנדאָ (בראַנדאָ האָט אים, ווי באַרימט, געגעבן אַ פּאַטש אין פּנים). נאָך דעם האָבן לינדאַ און אַדאַם לאַנצירט זייער אייגענע פֿירמע.

זיי זאָגן אַז זיי אַרבעטן גוט צוזאַמען, רעספּעקטירן די מיינונגען איינעם פֿונעם אַנדערן, „אַזוי ווי אַ טאַנץ‟, זאָגט זי. אַדאַם גיט צו אַז זיי האָבן סײַ ענלעכע פֿעיִקייטן, סײַ באַזונדערע וועלכע דערגאַנצן איינע די אַנדערע. און הײַנט רעזשיסירן זיי אַ סך מער ווי זיי פּראָדוצירן, וואָס אָט דאָס איז אין תּוך זייער ציל.

ווען איך פֿרעג זיי צי זייער פֿאַרשידענער אָפּשטאַם איז אַמאָל געווען אַן ענין צווישן זיי ווי מיטאַרבעטער (ביידע האָבן זיי זייערע אייגענע משפּחות), אָדער צי זיי האָבן אַמאָל געפֿירט אַ וויכּוח אָדער זיך צעקריגט איבער מיטל־מיזרחדיקער פּאָליטיק , האָבן זיי, לאַכנדיק, אין איינעם געענטפֿערט: „נישט באמת.‟

זיי זעען זיך פּשוט ווי אַמעריקאַנער. זיי שמועסן וועגן כּלערליי זאַכן, אָבער זיי פֿירן נישט קיין וויכּוחים. דאָס איינציקע מאָל וואָס זיי האָבן באַקומען מאָדנע רעאַקציעס פֿון מענטשן איז געווען בשעת זיי האָבן געמאַכט אַ פֿילם פֿאַר „אַל־דזשאַזיראַ אַמעריקע‟, אָבער דאָס איז געשען מחמת דעם קאַנאַל, נישט צוליב זיי פּערזענלעך.

לינדאַ דערציילט אַז זי האָט נאָך משפּחה אין ביירוט, פֿון איר טאַטנס צד. ווען ישׂראל איז באַפֿאַלן לבֿנון אין 2006, האָט זי זיך בלויז געזאָרגט אַז אַלע קרובֿים זאָלן אַרויס פֿון דאָרטן וואָס גיכער. „אוי, שוין ווידער אַ מאָל?‟ האָט זי געקלערט.

אַדאַם זעט אויס אַ ביסל אומבאַקוועם רעדנדיק וועגן פּאָליטיק, און זאָגט, אַז זיי רעדן פּשוט נישט וועגן די זאַכן. ס’איז אָבער מעגלעך אַז זיי וועלן אַמאָל יאָ שאַפֿן אַ פֿילם וועגן אינטערעסאַנטע געשטאַלטן פֿון ביידע זײַטן גרענעץ, האָבן זיי געזאָגט, און זיי האָבן שוין אַפֿילו עטלעכע אײַנפֿאַלן וועגן דעם.

זייער איצטיקער פֿילם־פּראָיעקט איז וועגן דער באַלערינע, ווענדי ווילען, וועגן איר לעבן, און וועגן דער אוניווערסאַלער פֿראַגע, וואָס טוט מען ווען אַ מענטש אַרבעט אַזוי פֿיל כּדי צו דערגרייכן אַ געוויסן סטאַטוס, אָבער קען מער נישט טאָן די אַרבעט? ווענדי דערקלערט ווי זי ספּראַוועט זיך דערמיט.

דער פֿילם איז אינספּירירנדיק, זאָגט אַדאַם, ווײַל ס’איז וועגן מחדש זײַן זיך אַליין, וועגן דעם ווײַטער אָנגיין מיט דײַן מלאָכה, דײַן קונסט. צוליב ווענדיס עלטער, 46 יאָר, האָט זי אַליין באַשלאָסן אַריבערצוגיין פֿון באַלעט צו מאָדערנע טענץ, וואָס וועט מסתּמא ווייניקער אָנשטרענגען איר גוף. דרײַ יאָר לאַנג האָבן אַדאַם און לינאַ זי באַגלייט אין משך פֿון איר קאָמפּליצירטער איבערגאַנג־תּקופֿה.

וועגן זייער אַרבעט מיט וווּדי אַלען האָבן זיי דערציילט עטלעכע קאָמישע מאָמענטן. ווען זיי האָבן אָנגענומען דעם פּראָיעקט צו העלפֿן פּראָדוצירן Deconstructing Harry, למשל, זענען זיי נאָך געווען ממש אָנהייבערס אין דער קינאָ־אינדוסטריע און האָבן אַזוי געציטערט אַז אַלץ זאָל גיין גלאַטיק, אַז לינדאַ איז ספּעציעל געפֿאָרן קיין אייראָפּע מיטן איינציקן פֿילם־שניט פֿון דער גיהנום־סצענע, בלויז כּדי צו פֿרעגן בײַ וווּדי אַלען, צי די פֿאַרבן זענען געראָטענע.

הײַנט, ווי אָנערקענטע פֿילם־מאַכערס, גייט עס זיי אַ סך גלאַטיקער…

מער וועגן זייער אַרבעט געפֿינט זיך אויף זייער וועבזײַט: //www.gottheshotfilms.com/