(די 2 טע זײַט פֿון 2)
אָבער די דאָזיקע פּאַראַלעל אין דער עפֿענונג פֿון בײדע ראָמאַנען איז ניט די אײנציקע, װײַט ניט די עיקרדיקע. שמואל אַש האַלט אין אײן פֿאָרשן די געשטאַלט פֿון ישו הנוצרי אין דער ייִדישער טראַדיציע. זײַן אַרבעט גײט שװערלעך, אָבער בהדרגה פֿאַלט אים אײַן, אַז די צענטראַלע פֿיגור אין דער גאַנצער געשיכטע פֿון ישוס לעבן און טױט איז ניט ער אַלײן נאָר זײַן תּלמיד יהודה איש קריות, װאָס האָט אים פֿאַרראַטן. דװקא יהודה, האַלט שמואל אַש, איז „שולדיק” אין דעם, װאָס ישו איז געװאָרן דער גרינדער פֿון דער נײַער קריסטלעכער רעליגיע, כאָטש קײן ייִשר־כּוח האָט ער פֿאַר דעם ניט באַקומען.
אַפּנים איז שמואל אַש ניט באַקאַנט מיטן ראָמאַן פֿון שלום אַש. „דער מאַן פֿון נצרת” פֿאַרמאָגט אַ גאַנצן גרױסן טײל מיטן נאָמען „די רײד פֿון יהודה איש קריות”, װאָס איז כּלומרשט אָנגעשריבן פֿון יהודה אַלײן. נאַטירלעך, איז דער דאָזיקער טעקסט, פּונקט װי דער גאַנצער ראָמאַן, אין גאַנצן אױסגעטראַכט פֿונעם מחבר, אָבער דער געדאַנק איבערצודערצײלן די באַקאַנטע מעשׂה פֿון ישו הנוצרי פֿון יהודהס שטאַנדפּונקט איז טאַקע די המצאה פֿון אַש, אָבער שלום און ניט שמואל! בנאמנות, איז שלום אַש געװען גערעכט װען ער האָט אָנגעשריבן, אין דער סאַמע ערשטער שורה פֿון „דער מאַן פֿון נצרת”׃ „נישט דאָס געדענקען, נאָר דווקא דאָס פֿאַרגעסן איז אַ תּנאי פֿאַר אונדזער עקזיסטענץ”.
עוז איז פֿאַראינטערעסירט אין יהודה איש קריות װי אַ פֿיגור פֿון פֿאַררעטער, װאָס איז געװאָרן סימבאָליש אין דער מערבֿדיקער קולטור. די אַנדערע געשטאַלט פֿון דעם אײגענעם שניט אינעם ראָמאַן איז עתליהס פֿאָטער שאלתיאל אברבנאל, אַ ירושלמער ספֿרדישער יחסן. ער האָט זיך געסטאַרעט צו מאַכן שלום צװישן ייִדן און אַראַבער אין דער צײַט פֿונעם בריטאַנישן מאַנדאַט. װי אַ מיטגליד פֿון דער ציוניסטישער פֿירערשאַפֿט איז ער געװען קעגן דעם פּלאַן פֿון צעשפּאַלטן פּאַלעסטינע אױף צװײ מלוכות, װאָרן ער האָט פֿאָרױסגעזען, אַז דאָס װעט פֿירן צו אַ לאַנגער און בלוטיקער מלחמה. די ציוניסטן האָבן אים דערקלערט פֿאַר אַ פֿאַררעטער און מער האָט מען פֿון אים ניט געהערט. זײַן אײדעם איז געפֿאַלן אין דער אומאָפּהענגיקײט־מלחמה, און זינט דעם װױנט זײַן טאָכטער ביחידות מיט אירע עלטערן און קראַנקן שװער אין אברבנאלס אַלטן הױז.
אַזױ אַרום שטעלט עוז אַ האַרבע קשיא װעגן דעם עצם פֿון פֿאַרראַט. דער פֿאַררעטער װערט פֿאַרהאַסט פֿון זײַנע מיטצײַטלער, און זײן זכר װערט פֿאַרשװאַרצט אין די קומעדיקע דורות, אָבער דװקא זײַן פֿאַרראַט קאָן צומאָל פֿאַרלײגן דעם יסוד פֿאַר דער צוקונפֿט. איז קערט מען זיך צוריק צו שלום אַשס סבֿרה׃ „אױב די לערע װעגן גלגולים איז װאָר, מוזן אונדזערע נשמות, אײדער זײ טױשן די גופֿים, אַדורכגײן דעם ים פֿון פֿאַרגעסן.” די ייִדישע קולטור איז אַדורך אַ סך גילגולים און געטױשט אַ סך גופֿים, און ערגעץ אױפֿן װעג האָט זי איבערגעלאָזט שלום אַש אינעם „ים פֿון פֿאַרגעסן”. מען געדענקט װי מען האָט אים באַשולדיקט פֿאַר פֿאַרראַטן דאָס ייִדנטום, אָבער דעם ראָמאַן גופֿא געדענקט מען מער ניט.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.