רוחניות

פּרשת שמיני, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Shmini, 5777

פֿון יואל מאַטוועיעוו

נאָך זיבן טעג ספּעציעלע צוגרייטונגען, האָט משה רבינו אויפֿגעשטעלט דעם משכּן און אָנגעזאָגט אַהרן מיט זײַנע קינדער צו ברענגען דאָרטן די ערשטע קרבנות. דער אַכטער טאָג, צוליב וועלכן די הײַנטיקע פּרשה טראָגט דעם נאָמען „שמיני‟, איז געווען ראָש־חודש ניסן – דער ערשטער טאָג פֿונעם ערשטן חודש פֿונעם יאָר.

ס׳איז מערקווירדיק, אַז הגם די פּסחדיקע טעג האָבן זיך שוין פֿאַרענדיקט און שבת בענטשן מיר שוין דעם קומענדיקן חודש אייר, בלײַבט דער תּוכן פֿון אונדזער סדרה נאָך אַלץ פֿאַרבונדן מיט ניסן.

אהרן־הכּהנס זין נדבֿ און אַבֿיהוא האָבן געבראַכט אַן אייגענעם קטורת און זענען פֿאַרברענט געוואָרן אין אַ הימליש פֿײַער. ווען אַ כּהן פֿאַרלירט אַ קינד אָדער אַ ברודער, טאָר ער נישט אינעם טאָג פֿון דער פּטירה עסן די קרבנות. נאָך נדבֿ און אַבֿיהואס טויט, האָבן אַהרן און זײַנע איבעריקע זין פֿאַרברענט דעם ראָש־חודשדיקן חטאת, אָבער אַנשטאָט צו עסן האָבן זיי עס פֿאַרברענט. משה רבינו האָט לכתּחילה געמיינט, אַז אַפֿילו אין אַזאַ טראַגישן פֿאַל האָבן די כּהנים געדאַרפֿט אויפֿעסן דעם קרבן, ווי אַ טייל פֿון חנוכּת־המשכּן. אַהרן האָט אָבער דערקלערט זײַן דעה, און משה האָט מסכּים געווען דערמיט.

משה האָט זיך אַרײַנגעטראַכט אין דער שאלה – „דרש דרש‟, די דאָזיקע ווערטער שטייען פּונקט אינמיטן דעם גאַנצן חומש, לויטן חשבון פֿון די ווערטער. מע קאָן זאָגן, אַז די דאָזיקע ווערטער זענען מרמז אויפֿן טיפֿן באַדײַט פֿון די חילוקי־דעות צווישן די ברידער, משה און אַהרן. ביידע זענען געווען גרויסע נבֿיאים, אָבער צוליב זייער באַזונדערן צוגאַנג צו עבֿודת־השם איז די גאַנצע תּורה, כּבֿיכול, צעטיילט געוואָרן אויף צווייען.

ס׳איז אויך מערקווירדיק, אַז אונדזער פּרשה, וואָס געפֿינט זיך אין סאַמע מיטן פֿונעם חומש, טראָגט אַן אוניקאַלן נאָמען, אַסאָציִיִרט מיט דער צאָל אַכט. אַלע אַנדערע סדרות ווערן אָנגערופֿן לכּבֿוד פֿאַרשיידענע שליסל־פּערזענלעכקייטן אָדער וויכטיקע געשעענישן. אויפֿן ערשטן בליק, זענען די עיקר־געשעענישן אין דער הײַנטיקער פּרשה די אויפֿשטעלונג פֿונעם משכּן, באַגלייט מיטן טראַגישן אומקום פֿון אַהרנס זין. דער טאָג, ווען די דאָזיקע געשעענישן האָבן פּאַסירט, קלינגט ווי אַ זײַטיקער פּרט.

אין דער אמתן, שטעקט אין דער צאָל אַכט אַ באַזונדערס טיפֿער סימבאָלישער באַדײַט. וואָס וואָלט איר געענטפֿערט אויף דער פֿראַגע: וואָס איז דער אַכטער טאָג פֿון דער וואָך? פֿון איין זײַט, קאָן מען זאָגן, אַז ס׳איז נישטאָ אַזאַ זאַך, ווײַל די וואָך באַשטייט דאָך בלויז פֿון זיבן טעג; מע קאָן אויך זאָגן, אַז אויפֿן אַכטן טאָג נאָך שבת קומט אַן אַנדער שבת. להיפּוך צו די זיבן טעג פֿון דער וואָך, סימבאָליזירט דער „אַכטער טאָג‟ דעם ציקלישן פּרינציפּ פֿון דער צײַט, לויט וועלכן די וואָכן־טעג חזרן זיך כּסדר איבער. פֿונדעסטוועגן, שיידט זיך יעדער נײַער שבת אונטער פֿונעם פֿריִערדיקן. הגם אין דער הײַנטיקער פּרשה חזרט זיך ווידער די טעמע פֿונעם חודש ניסן, דינט זי ווי אַ הקדמה צום נײַעם חודש.

אינעם גאַנצן גאַנג פֿונעם לוח ווערט רעפּרעזענטירט דער פּאַראַדאָקסישער סינטעז פֿון דער איבערחזרונג און חידוש. יעדן פּסח זיצן מיר בײַם זעלבן סדר־טיש און חזרן איבער די זעלביקע הגדה. און פֿאָרט, ווען מיר זאָגן ווידער „מה נשתּנה‟, טראַכטן מיר, אַז דווקא די נאַכט איז אַן אוניקאַלע.

מיט אַ פּאָר וואָכן צוריק האָבן מיר באַטראַכט אין אַ פֿאָריקן פּרשה־אַרטיקל די פֿאַרבינדונג צווישן דעם קרבן־פּסח און קרבן־עולה. דער קרבן־פּסח איז געווען אַ טייל פֿון דער היימישער משפּחה־שׂימחה; אַלע ייִדן צוזאַמען פֿלעגן עסן אַ לעמעלע, דורך וועלכן אין אַ פּשוטן מאכל קאָן אַנטפּלעקט ווערן דאָס געטלעכע ליכט. להיפּוך, האָט מען דעם קרבן־עולה אינגאַנצן פֿאַרברענט, ווי אַ סימן פֿון אַן אַנדער דרך אין עבֿודת־השם, ווען מע מוז זיך אָפּזאָגן פֿון געוויסע זאַכן און זיי „פֿאַרברענען‟ אינעם האַרצן אַנשטאָט צו פּרוּוּון זיי צו פֿאַרוואַנדלען אין עפּעס הייליקס.

אין ספֿרי־חסידות ווערט דערקלערט, אַז נדבֿ און אַבֿיהוא האָבן גאַנץ קלאָר געוווּסט, אַז זיי וועלן פֿאַרברענט ווערן. על־פּי־הלכה האָבן זיי, אין פּרינציפּ, געמעגט ברענגען דעם קטורת. זיי האָבן אָבער בכּיוון דערגרייכט אַזאַ פֿײַערדיקע מדרגה אין עבֿודת־השם, אַז זייער התלהבֿות האָט אַרויסגערופֿן אַ פֿײַער פֿון הימל, כּדי אַרויפֿצוגיין גלײַך אין גן־עדן. הגם, לויט אַ באַקאַנטער דעה, זענען זיי אַרײַנגעקומען אינעם משכּן שיכּורערהייט, זענען די חסידישע ספֿרים מסביר, אַז זיי האָבן זיך געפֿילט „שיכּור‟ פֿון זייער גרויס התפּעלות.

די תּורה באַטאָנט אָבער, אַז זייער התהלבֿות איז געווען אַ „פֿרעמד פֿײַער‟, ווײַל מע מוז אָנהאַלטן אַ געזונטן באַלאַנס צווישן דעם הימלדיקן ברען און דעם טאָגטעגלעכן גשמיותדיקן לעבן. אַזוי צי אַזוי, זענען נדבֿ און אַבֿיהוא געווען גרויסע צדיקים, וועלכע האָבן איבערגעטריבן די מאָס אין זייער עבֿודה. משה רבינו האָט געמיינט, אַז אַהרן האָט יענעם טאָג געדאַרפֿט אויפֿעסן דעם קרבן־חטאת, ווי געוויינטלעך, כּדי צו ווײַזן, אַז אַזאַ „פֿײַערדיקער‟ דרך איז עבֿודת־השם איז געווען אַ טעות. אַהרן האָט אָבער פֿאַרוואַנדלט דעם קרבן־חטאת אין אַ מין עולה, כּדי צו ווײַזן, אַז הגם זײַנע זין האָבן געמאַכט אַ טעות און זענען צוליב דעם טראַגיש אויסגעריסן געוואָרן פֿון דער וועלט, האָבן זיי פֿאָרט געהאַט אַ הייליקע כּוונה לשם־שמים.

די גאַנצע תּורה ווערט צעטיילט איבער דעם דאָזיקן ענין אויף צוויי גלײַכע העלפֿטן, ווײַל אַן עובֿד־השם מוז געפֿינען אַ מיטל־וועג צווישן אַרײַנפֿאַלן אין די פּאַסטקעס פֿון גראָבן גשמיות און אויסמײַדן דעם סכּנותדיקן דרך פֿון נדבֿ און אַבֿיהוא.

אין דער הײַנטיקער וועלט זעען מיר, צום באַדויערן, אַ שאַרפֿן חילוק צווישן דעם מערבֿדיקן העדאָניזם און דעם זעלבסט־מערדערישן טעראָריזם. די טראַדיציאָנעלע מוסולמענער באַטאָנען, אַז טעראָריזם קומט אין סתּירה מיט דער נאָרמאַלער אמונת־השם; דאָס איז אַ פֿאַל, ווען אַ גוזמאדיקער ברען, כּלומרשט לשם־שמים, ווערט פֿאַרוואַנדלט אין דער ערגסטער עוולה. פֿון זייער זײַט, באַטאָנען, די מעסיקע אייראָפּעער, אַז די העדאָניסטישע תּאווה צו טאָן וואָס מע וויל איז אויך אַ דעסטרוקטיווער כּוח. למשל, דאָס מאַכן קאַריקאַטורן, וואָס קאָנען באַעוולען מיליאָנען מענטשן אַרום דער וועלט, איז נישט קיין שיינע זאַך, הגם די קאַריקאַטוריסטן האָבן זיכער נישט פֿאַרדינט, חלילה, אַ מיתה־משונה פֿאַר זייערע ווערק. אינעם דאָזיקן פֿאַל זעען מיר, ווי אַזוי די עקסטרעמע גראָטעקס־ווערסיעס פֿונעם גשמיותדיקן און פֿײַערדיקן לעבן ברענגען צומאָל צו אַ געפֿערלעך שאַרפֿן קאָנפֿליקט.

דער נאָמען פֿון אונדזער פּרשה, „שמינית‟, איז מרמז אויפֿן מיטעלן וועג, וואָס לייזט די דערמאָנטע חילוקי־דעות צווישן משה און אַהרן. די חז״ל זאָגן, אַז אין משיחס צײַטן וועט די מוזיקאַלישע אָקטאַווע באַשטיין פֿון אַכט באַזונדערע נאָטן, אַנשטאָט זיבן. די חסידישע צדיקים דערקלערן, אַז מיינען מיינט עס, אַז אין דער צוקונפֿט וועלן די מענטשן קאָנען אָפּשאַצן, מיטאַמאָל, אי דעם ציקלישן גאַנג, אי דעם שטענדיקן חידוש פֿונעם וועזן. די אַכטע סטרונע פֿון אַ העכערער אָקטאַווע מעג האָבן דעם זעלבן נאָמען, אָבער זי האָט אַן אַנדער טאָן. אויב מיר האָבן געמאַכט טעותים און געפּטרט גאַנצע טעג און יאָרן אויף נאַרישקייטן, מיינט עס נישט, אַז מיר דאַרפֿן פֿאַרברענען אונדזער עבֿר און זיך אָפּזאָגן פֿון אונדזער לעבן אינגאַנצן. אַדרבה, מיר זענען מסוגל צו פֿאַרוואַנדלען אַלע מאָמענטן פֿון אונדזער לעבן אין זכותים, אויב מיר נוצן אונדזער דערפֿאַרונג לשם־שמים.

פֿון דער צווייטער זײַט, ווערט די מענטשלעכער נשמה פֿאַרגליכן צו אַ ליכט אין דער תּורה: „נר השם נשמת אָדם‟. אונדזער נשמה מוז שטענדיק ברענען, שטרעבנדיק צו דערגרייכן דעם געטלעכן הימל, אָבער נישט פֿאַרברענט ווערן און, חלילה, נישט אָפּבריִען די אַרומיקע מענטשן. זאָל די „אַכטע סטרונע‟ שפּילן אין אונדזער נשמה און אונדז ווײַטער דערמאָנען, אַז אונדזער פֿריִערדיק לעבן קאָן זיך איבערחזרן אויף נײַע, העכערע און חידושדיקע אופֿנים, און דינען ווי אַ קוואַל פֿון אַ לעבעדיקן הייליקן ברען און חידוש.