פּרשת אמור, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Emor, 5777

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published May 11, 2017, issue of May 26, 2017.

אונדזער פּרשה הייבט זיך אָן מיט אַ ריי ספּעציפֿישע מיצוות, וואָס זענען חל בלויז אויף די כּהנים. אַ כּהן טאָר זיך נישט דערנענטערן צו אַ מת, סײַדן דער טויטער איז געווען זײַנער אַ נאָענטער קרובֿ. דעם פֿאַרגאַנגענעם פּסח האָב איך פֿאַרבראַכט מיט אַ משפּחה פֿון כּהנים, וועלכע האָבן נישט לאַנג צוריק, דעם דריטן טאָג פֿונעם חודש אייר, באַזוכט די שטאָט קערעסטיר אין אונגערן, וווּ עס האָט געוווינט דער באַרימטער צדיק רבי ישעיה קערעסטירער.

אין אַ סך חסידישע הײַזער הענגט מען זײַן פּאָרטרעט איבער דער טיר, כּדי צו באַהיטן די שטוב פֿון מײַז און אַנדערע אומאָנגענעמע זאַכן. ווען אַ כּהן פֿאָרט אַרום די היסטאָרישע מקומות־הקדושים אין מיזרח־אייראָפּע, טאָר ער נישט באַזוכן קיין בית־עולמס אָדער אַנדערע ערטער, וווּ עס קאָנען, מעגלעך, ליגן טויטע. עס באַקומט זיך, אַז הגם אַ כּהן האָט די פּריווילעגיע צו באַקומען די ערשטע עליה אין דער שיל, קומט די דאָזיקע פּריווילעגיע אויפֿן חשבון פֿון געוויסע באַגרענעצונגען.

ווײַטער שטייט אין אונדזער פּרשה געשריבן, אַז אַ כּהן טאָר נישט חתונה האָבן מיט אַ געגטער פֿרוי — און נישט מיט אַ גיורת, ווי עס דערקלערן די חז״ל. דאָס שאַפֿט גענוג אָפֿט ערנסטע פּראָבלעמען מיט שידוכים. ס׳איז כּדאַי צו באַמערקן, אַז די מעשׂה מיט די דאָזיקע איסורים איז נישט אַלעמאָל אַזוי פּשוט. אַ טייל באַקאַנטע פּוסקים האָבן יאָ געלאָזט די כּהנים חתונה האָבן מיט „פֿאַרבאָטענע‟ פֿרויען אין געוויסע סיטואַציעס; אין זעלטענע פֿאַלן, האָבן זיי געהייסן דעם חתן מער נישט צו דוכענען דעם עולם, נישט צו באַקומען די ערשטע עליה און בכלל נישט דערמאָנען זייער ייִחוס. למשל, אַמאָל האָט אַזוי געפּסקנט דער קעשענעווער רבֿ יהודה־לייב צירעלסאָן, אַ באַרימטער רומענישער פּוסק, ווען אַ כּהן האָט זיך שטאַרק פֿאַרליבט אין אַ גיורת און קיין אַנדער שידוך נישט געוואָלט.

אַן אַנדער ענין, וואָס ווערט דערמאָנט אין אונדזער סדרה, איז אַקטועל פֿאַר אַלע ייִדן: דהײַנו, די איצטיקע מיצווה פֿון ספֿירת־העומר, וואָס מיר טוען יעדן טאָג צווישן פּסח און שבֿועות; אין דער הײַנטיקער פּרשה גייט אויך אַ רייד וועגן די ייִדישע יום־טובֿים בכלל.

נאָכן ערשטן טאָג פֿון פּסח פֿלעגן ייִדן ברענגען אינעם בית־המיקדש אַ געוויסע מאָס גערשטן — דעם „עומר‟ – און געציילט די טעג ביזן שבֿועות, וואָס קומט 50 טעג נאָך פּסח — זיבן וואָכן מיט איין טאָג.

אויבערפֿלעכלעך, קאָן דער ייִדישער דרך פֿון עבֿודת־השם אויסזען, חלילה, ווי אַ נודנע איבערחזרונג פֿון די זעלביקע ווערטער און ריטואַלן. דרײַ מאָל אַ טאָג פּונקט די זעלבע שמונה־עשׂרה, צוויי מאָל קריאת־שמע… ווען ס׳איז מעגלעך, איז וויכטיק צו מאַכן, לכל־הפּחות, הונדערט ברכות יעדן טאָג.

דאָס ציילן די ספֿירה קאָן אויסזען, אויפֿן ערשטן בליק, גאַנץ נודנע. אין דער הײַנטיקער תּקופֿה, ווען מיר ברענגען נישט קיין גערשטן אינעם בית־המיקדש, באַשטייט דער פֿיזישער טייל פֿון דער מיצווה אינעם מעכאַנישן ציילן.

די דערמאָנטע איסורים פֿאַר די כּהנים, וואָס טאָרן נישט באַזוכן אַ בית־עולם אָדער חתונה האָבן מיט געוויסע פֿרויען, קאָנען צומאָל פֿאַרשאַפֿן אַ טירחה, אָבער זענען פֿאָרט סימנים פֿון אַ באַזונדער חשיבֿות, וואָס דערמאָנט אונדז זייער גרויסקייט פֿון דער עבֿודה אינעם בית־המיקדש.

דאָס ספֿירה־ציילן דערמאָנט אונדז אויך אין דער אַמאָליקער עבֿודת־הכּהנים. לויטן רמב״ם בלײַבט עס נאָך אַלץ אַ מיצווה מן־התּורה; להיפּוך, האַלטן דער ר״ן און אַנדערע ראשונים, אַז אין די הײַנטיקע צײַטן איז עס אַ מיצווה מדרבנן, וואָס די חז״ל האָבן אײַנגעפֿירט אין אָנדענק פֿונעם בית־המיקדש. אַזוי צי אַזוי, איז עס אַ גרינגע מיצווה, וואָס פֿאַרשאַפֿט נישט קיין גרויסע טירחה, אָבער האָט אַן אומגעוויינטלעך „מעכאַנישן‟ טעם.

אין קבלה און ספֿרי־חסידות ווערט פּרטימדיק דערקלערט, אַז אין דער אמתן שטעקט אין דער ספֿירת־העומר גאָר אַ טיפֿער רוחניותדיקער באַדײַט. יעדער טאָג צווישן פּסח און שבֿועות ווערט אַסאָציִיִרט מיט אַ געוויסער מידה, וואָס מיר דאַרפֿן שטרעבן מתּקן צו זײַן אין זיך און אין דער אַרומיקער וועלט, כּדי זיך צוצוגרייטן, ווי געהעריק, צו דער קומענדיקער מתּן־תּורה. יעדעס יאָר גיט אונדז דער אייבערשטער פֿון ס׳נײַ די הייליקע תּורה אויף אַ נײַער מדרגה. דאָס ספֿירה־ציילן איז דער אויסערלעכער אויסדרוק פֿון אונדזער בהדרגהדיקן וועג צום פּערזענלעכן באַרג סיני. אינעם חשבון שפּיגלט זיך אָפּ דער טעכנישער רעזולטאַט פֿון אונדזער אינערלעכער אַרבעט איבער זיך.

אַזוי צי אַזוי, איז די „מעכאַנישקייט‟ פֿונעם ציילן בלויז אַן אילוזיע. יעדן טאָג באַנוצן מיר זיך מיט די זעלבע ווערטער און אויסדרוקן. געוויסע ענינים, געוויינטלעך סענסיטיווע און עמאָציאָנעלע, ווערן כּסדר איבערגעחזרט אין אומצאָליקע לידער און ליטעראַרישע ווערק, נישט־קלינגענדיק נודנע און דערעסנדיק. אַ מאַטעמאַטיש געשטימטער מענטש ווייסט, אַז יעדע צאָל טראָגט אין זיך אַ געוויסן אוניקאַלן חן. למשל, ווי עס ווערט באַמערקט אין אַ ריי קבלה־ספֿרים, האָט דער באַשעפֿער געשאַפֿן די וועלט דווקא אין זעקס טעג, ווײַל אין דער צאָל זעקס שטעקט אַ באַזונדער שלימות; זעקס טיילט זיך אויף איינס, צוויי און דרײַ; בסך־הכּל באַקומט זיך ווידער זעקס (1+2+3=6). די צאָל זיבן איז אָבער אַ פּשוטע, וואָס לאָזט זיך דווקא נישט טיילן. אין דער דאָזיקער כאַראַקטעריסטיק שטעקט אויך אַן אַנדער מין שלימות, וואָס איז מרמז אויף דער מעלה פֿונעם הייליקן יום־השבת.

נישט צופֿעליק איז דער ל״ג־בעומר דווקא דער 33סטער טאָג פֿון דער ספֿירה, וואָס פֿאַלט אויס דעם 18טן טאָג פֿונעם חודש אייר שטימט מיט דער מידה „הוד־שבהוד‟, אַסאָציִיִרט מיט ענווה און ביטול — „צעשווענקטקייט‟ אינעם געטלעכן ליכט. ל״ג־בעומר ווערט אַסאָציִיִרט מיטן יאָרצײַט פֿון רבי שמעון בר יוחאי און, ממילא, מיט זײַן פּערזענלעכקייט. רבי שמעון האָט געזאָגט וועגן זיך: „אנא סימנא בעלמא‟, אַז ער איז „בלויז אַ סימן אין דער וועלט‟. זײַענדיק אינגאַנצן „צעלאָזט‟ אין געטלעכקייט, האָט ער זיך נישט געפֿילט ווי אַ באַזונדערער מענטש.

די מאַטעמאַטישע סימעטריע פֿון דער פּאָזיציע, וואָס ל״ג־בעומר פֿאַרנעמט צווישן די ספֿירה־טעג, איז מרמז אויף רבי שמעון בר יוחאיס הויכער רוחניותדיקער מדרגה. מע קאָן זאָגן, אַז אין פֿאַרגלײַך מיט די אַנדערע ייִדישע יום־טובֿים, וואָס טראָגט באַקאַנטע אייגענע נעמען, איז ל״ג־בעומר טאַקע אַ „סימנא בעלמא‟: בלויז אַ געוויסער נומער אינעם חשבון פֿון ספֿירתּ־העומר. הײַנט ווערט דער דאָזיקער טאָג אָפֿט געפּראַוועט אין שײַכות מיט רבי שמעון און קבלה. אין אַ ריי אַלטע ספֿרים ווערט אָבער ל״גּ־בעומר אַסאָציִיִרט מיט פֿאַרשיידענע אַסטראָנאָמישע און מיסטיש־מאַטעמאַטישע ענינים – בלויז ווי אַ ספּעציפֿישער נומער אינעם לוח.

אונדזער פּרשה הייסט „אמור‟ — „זאָג‟ — און הייבט זיך אָן מיט די פֿאָלגנדיקע ווערטער: „ויאמר ה׳ אל משה, אמור אל הכּהנים בני אַהרן; ואמרת אליהם לנפֿש לא יטמא בעמיו‟; עטלעכע מאָל ווערט דאָ אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים דערמאָנט דאָס וואָרט „זאָגן‟. דער אייבערשטער האָט געזאָגט משה רבינו, ער זאָל אָנזאָגן די כּהנים, זאָגנדיק זיי, אַז זיי טאָרן נישט אָנרירן אַ טויטן. די תּורה איז אונדז מרמז, אַז דער כּוח פֿונעם וואָרט איז זייער מעכטיק. אַזוי ווי אַ קאָנטאַקט מיט אַ מת אָדער, פֿאַרקערט, די באַזונדערע קדושה פֿון אַ כּהן, קאָן אַ פּשוט וואָרט אויפֿלעבן אַ מענטש אָדער, חלילה, גורם זײַן אַ גאַנצן חורבן.

יעדער טאָג אין לעבן איז אַן אוניקאַלער, אויב אַפֿילו ער קליגנט בלויז ווי אַ נײַע דאַטע אינעם קאַלענדאַר. אַזוי ווי אַ כּהן, וואָס פֿירט אויס אַ ספּעציפֿישע ראָלע אין דער וועלט, קאָנען מיר יעדן טאָג אַנטדעקן און אויספֿירן אַ נײַע גײַסטיקע אויפֿגאַבע. הגם די ספֿירת־העומר מעג אויסזען ווי אַ מעכאַנישע רוטין, דערמאָנט אונדז די דאָזיקע מיצווה, אַז דאָס רעכענען יעדן טאָג אַ נײַעם שטאַפּל אויפֿן וועג פֿון יציאת־מצרים צו דער מתּן־תּורה, און אַז אונדזער לעבן חזרט זיך, אין דער אמתן, קיינמאָל נישט איבער; אַדרבה, אַנטוויקלט זיך יעדער מאָמענט אויף נײַע אופֿנים, ברענגענדיק נײַע חידושים און חשבונות.