מאַרטין בובערס רוף צו אַן אינטימער באַציִונג מיטן אייבערשטן

Martin Buber's Call For an Intimate Bond With God

מאַרטין בובער
Getty Images
מאַרטין בובער

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published July 16, 2017, issue of July 28, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

מיט אַ פֿופֿציק יאָר שפּעטער האָט זיך בובער אומגעקערט צום ענין פֿון חסידות אינעם עסײ „חסידות און דער הײַנטיקער מענטש”. אין חסידות האָט ער איצט דערזען אַן ענטפֿער אױף דעם גײַסטלעכן קריזיס, װאָס איז באַפֿאַלן די מערבֿדיקע מענטשהײט אין דער מאָדערנער תּקופֿה. דעם שורש פֿונעם קריזיס, האָט בובער געהאַלטן, ליגט אין דער צעשײדונג צװישן דעם הײליקן און דעם װאָכעדיקן. חסידות, לױט בובערס דעה, איז געװען אַ מוסטער פֿון אחדות צװישן אָט די בײדע ספֿערעס פֿון לעבן. כּדי צו דערגרײכן אַזאַ מין אחדות, מוז מען ניט פֿאַרלאָזן דעם עולם־הזה. דער יחיד דאַרף אױספֿירן זײַן מענטשלעכע שליחות דורכן „װערן אַ מענטש אין גאָטס אויגן”, דורך װענדן זיך צו גאָט דירעקט, „אױף דו”.

בובער האָט געפֿונען אין חסידות ענטפֿערס אױף אַ צאָל װיכטיקע פֿילאָסאָפֿישע פּראָבלעמען. דערבײַ האָט ער ניט געהאַלטן, אַז די חסידיסע צדיקים האָבן זיך ספּעציעל אָפּגעגעבן מיט אַבסטראַקטע פֿילאָסאָפֿישע ענינים. פֿאַר אים איז חסידות געװען אַ „טױער”, אין װעלכן דער מענטש שטייט און באַטראַכט די אַרומיקע װעלט. בובערס קריטיקער האָבן געטענהט, אַז ער האָט פֿאַלש אױסגעטײַטש די חסידישע תּורה אױפֿן סמך פֿון מעשׂיות און ניט גענומען אין באַטראַכט דרשות און אַנדערע װיכטיקע מקורים. אָבער בובער איז ניט געװען פֿאַרטאָן אין אַ קריטישער אָדער היסטאָרישער פֿאָרשונג פֿון חסידות. ער האָט געשעפּט דערפֿון מחשבֿות און געשטאַלטן פֿאַר זײַן אײגנאַרטיקן פֿילאָסאָפֿישן מעטאָד. זײַן כּװנה איז געװען אַנטקעגנצושטעלן זיך דעם קריטישן צוגאַנג צו רעליגיע, װאָס האָט געהערשט אינעם מערבֿדיקן געדאַנק זינט דער אױפֿקלערונג.

בובער האָט ניט געהאַלטן, אַז דער קריטישער צוגאַנג איז פֿאַלש. אין זײַנע אױגן איז דער דאָזיקער מעטאָד געװען אײנזײַטיק און דערפֿאַר ניט פּראָדוקטיװ. די קריטישע דענקער באַהאַנדלען גאָט װי אַן אָביעקט, װי אַן „עס”, אָבער מען מוז זיך סטאַרען צו באַציִען זיך צו אים װי צו אַ „דו”, אַרײַנצוטרעטן אין אַ דירעקטן דיאַלאָג. בובער איז אַװדאי געװען געװױר, אַז אין הײַנטיקע צײַטן װערט רעליגיע צומאָל באַנוצט װי אַ פּאָליטשער אינסטרומעט, און דאָס איז פֿאַר אים געװען אַ מוסטער פֿון באַהאַנדלען גאָט װי אַן אָביעקט. ער האָט פֿאַרסך־הכּלט זײַן ציל אַזױ: „מיר זײַנען ניט בכּוח צו רײניקן דאָס װאָרט ‘גאָט’ און מיר קאָנען ניט צוריק אױפֿשטעלן זײַן שלימות, אָבער מיר קאָנען עס אױפֿהײבן פֿונעם באָדן און אָפּגעבן אים כּבֿוד“.

בובערס אומדירעקטע קריטיק פֿון דער קריטישער מעטאָדאָלאָגיע, װאָס הערשט אין מאָדערנע הומאַניסטישע װיסנשאַפֿטן, בלײַבט אַקטועל עד־היום. זײַן אױסטײַטשונג פֿון חסידות מעג זײַן ניט װיסנשאַפֿטלעך לױט געװיסע אַקאַדעמישע מאָסן, אָבער זי לאָזט אָפּהיטן די לעבעדיקײט פֿונעם חסידישן געדאַנקען־גאַנג. בובער פֿירט אַן אָפֿענעם דיאַלאָג מיט זײַנע גײַסטלעכע פֿירגײער, אַנשטאָט צו באַטראַכטן זײ װי אַ טױטן חומר.