פּרשת ראה, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Re’eh, 5777

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published August 17, 2017, issue of August 25, 2017.

די פֿריִערדיקע פּרשה הייבט זיך אָן מיטן פּסוק „והיה עקבֿ תּשמעון‟ — אויב איר וועט זיך צוהערן צו די מיצוות, וועט דער אייבערשטער אָפּהיטן דעם ברית, וועלכן ער האָט געשלאָסן מיט ייִדן. דאָס אומגעוויינטלעכע וואָרט „עקבֿ‟ איז מרמז אויף דער הײַנטיקער תּקופֿה פֿון „עקבֿתא דמשיחא,‟ די לעצטע תּקופה ביז משיחס צײַטן. כאָטש די גאולה איז נאָך נישט געקומען, קען מען שוין הערן די טריט פֿון משיחס צײַטן. אַזוי צי אַזוי, שטעלט די פֿאָריקע סדרה דעם טראָפּ אויף דעם חוש־השמועה; דווקא די פֿאָריקע וואָך האָבן מיר געלייענט דעם אָנזאָג צו לייענען קריאת־שמע צוויי מאָל אַ טאָג. „שמע ישׂראל‟ — הערט זיך צו צו מיר, זאָגט דער רבונו־של־עולם.

להיפּוך, טראָגט די הײַנטיקע פּרשה דעם נאָמען „ראה‟ — קוקט און זעט. משה רבינו רופֿט דאָס ייִדישע פֿאָלק צו זען די ברכה, וואָס דער באַשעפֿער גיט פֿאַרן מקיים זײַן די מיצוות, און די קללה, וואָס קומט, חלילה, פֿאַר עבֿירות. „זעט, איך גיב אײַך הײַנט אַ ברכה און אַ קללה‟.

ס׳איז גרינג צו פֿאַרשטיין, ווי אַזוי מע קאָן זיך צוהערן צו די מיצוות און עיקרי־האמונה. אַפֿילו פֿונעם וועלטלעכן פּסיכאָלאָגישן קוקווינקל איז פֿאַרשטענדלעך, פֿאַרוואָס מע דאַרף לייענען קריאת־שמע גענוג הויך, כּדי צו דערהערן די ווערטער, און נישט בלויז באַטראַכטן דעם טעקסט במחשבֿה. די אַרויסגערעדטע ווערטער העלפֿן דעם מענטש בעסער צו באַגרײַפֿן דעם ענין.

אַ געראָטענער רעדנער קאָן איבערגעבן זײַנע געפֿילן און געדאַנקען בעסער, ווי אַ געשריבענער טעקטס. די מגידים און חסידישע צדיקים אין דער אַמאָליקער מיזרח־אייראָפּע האָבן געהאַט אַ ריזיקע השפּעה מיט זייערע האַרציקע ווערטער. אַפֿילו אין דער הײַנטיקער דיגיטאַלער וועלט, האָבן אַ סך מענטשן ליב דווקא צו הערן די רייד פֿון באַקאַנטע רביים און מגידי־שיעור. מע קאָן זיך אויסמאָלן, אַז דאָס אויסהערן קריאת־שמע פֿון משה רבינו אַליין האָט געמאַכט אַ שטאַרקן רושם אויף די בני ישׂראל.

ווי אַזוי קאָן מען אָבער זען די ברכה און די קללה, וואָס שטעקט אין די מיצוות און עבֿירות? טייל תּורה־ענינים האָבן טאַקע אַ פֿאַרשטענדלעכע סאָציאַלע ווערט — למשל, כּיבוד אָבֿ־ואם אָדער דער חיוב צו באַצוימען די דעכער און אַנדערע סכּנותדיקע קאָנסטרוקציעס, כּדי עמעצער זאָל פֿון דאָרטן נישט אַראָפּפֿאַלן. ווי זעט מען דעם ווערט אָבער אין מצוות בין אדם למקום? וואָס פֿאַר אַ ברכה זעט מען אינעם תּפֿילין, דעם שבתדיקן קידוש, דעם יום־כּיפּורדיקן פֿאַסטן? און ווי אַזוי קאָנען מיר דערזען די קללה, וואָס שטעקט אין די עבֿירות, אויב די תּורה הייסט אונדז זיי נישט צו טאָן? למשל, אַ ייִד, וועלכער האָט קיינמאָל נישט פֿאַרזוכט חזיר־פֿלייש, איז דאָך נישט מסוגל משׂיג צו זײַן דאָס גײַסטיקע שלעכטס פֿונעם דאָזיקן פּראָדוקט.

הײַנט זענען אין דער וועלט פֿאַרשפּרייט כּלערליי קירובֿ־אָרגאַניזאַציעס, וואָס שטרעבן איבערצוצײַגן די אַסימילירטע ייִדן, אַז ס׳איז כּדאַי צו ווערן אַ שומר־תּורה־ומיצוות. אָפֿטמאָל באַנוצן זיי זיך מיט היסטאָרישע און סאָציאַלע אַרגומענטן. די קירובֿ־טוער באַטאָנען, אַז דער פֿרומער שטייגער לעבן האָט במשך פֿון דורות אָפּגעהיט דאָס ייִדישע פֿאָלק, אַז צוליב דער טראַדיציע פֿון תּורה־לערנען זענען צווישן ייִדן פֿאַראַן אַזויפֿיל געבילדעטע און באַגאַבטע מענטשן, וכּדומה.

די ליובאַוויטשער און בראַצלעווער חסידים פֿאָקוסירן זיך מער אויף פּערזענלעכע רוחניותדיקע איבערלעבונגען. מיט דער הילף פֿון תּפֿילות, חסידישע ניגונים, מעדיטאַציעס — התבוננות און התבודדות — קאָן אַ דורכשניטלעכער מענטש דערזען כאָטש אַ ביסל דאָס געטלעכע ליכט. דאָס ליכט אַנטפּלעקט זיך אינעם לעבעדיקן חידוש, נישט אין טרוקענע שמועסן וועגן דעם קאַמף קעגן אַסימילאַציע.