אין אָנדענק, נײַעס, ייִדיש־וועלט

צווישן די שטראַסבורגער קרבנות — אַ יונגער ליבהאָבער פֿון ייִדיש

Yiddish Enthusiast Among the Victims of Strasbourg Attack

פֿון „פֿאָרווערטס‟־רעדאַקציע

אינעם ברוטאַלן טעראָריסטישן אַטאַק אין שטראַסבורג, פֿראַנקרײַך, דעם 11טן דעצעמבער, וווּ עס זענען אומגעבראַכט געוואָרן פֿינף מענטשן, איז איינער פֿון זיי געווען אַ יונגער ליבהאָבער פֿון דער ייִדישער שפּראַך און מוזיק.

דער 36־יאָריקער באַרטאָ פּעדראָ אָרענט־ניעזשעלסקי, לכּתּחילה פֿון קאַטעוויץ, פּוילן, האָט זיך געלערנט ייִדיש מיט צוויי יאָר צוריק אין דער שטראַסבורגער זומער־פּראָגראַם, אָנגעפֿירט פֿון רפֿאל גאָלדוואַסער, און האָט געהאַט אַ סך פֿרײַנד צווישן די אייראָפּעיִשע ייִדישיסטן און קלעזמאָרים. באַרטעק, ווי עס רופֿן אים אָן זײַנע באַקאַנטע, האָט געאַרבעט פֿאַרן אייראָפּעיִשן פּאַרלאַמענט, וואָס זײַן הויפּטקוואַרטיר איז אין שטראַבסורג.

באַרטעקס חבֿרים, געוועזענע לערער און מיטסטודענטן, האָבן אויסגעדריקט זייער צער אויף „פֿייסבוק‟. עטלעכע האָבן באַמערקט, אַז ער איז געווען אַזאַ מענטש, וואָס וואָלט אַ פֿרעמדן אַוועקגעשאָנקען דאָס אייגענע העמד. בעת דעם אַטאַק האָט באַרטעק טאַקע בלאָקירט דעם טעראָריסט, טשעריף טשעקאַט, דעם וועג, כּדי ער זאָל נישט קענען אַרײַן אין אַ קאַפֿע, וווּ עס זענען געזעסן אַ סך מענטשן.

צוזאַמען מיט באַרטעק איז געפֿאַלן זײַן חבֿר, דער איטאַליענישער זשורנאַליסט אַנטאָניאָ מעגאַליזי, וואָס איז געווען 29 יאָר אַלט. מעגאַליזי איז גלײַך אומגעקומען אָבער באַרטעק איז אַרײַן אין אַ קאָמע; נאָך פֿינף טעג האָט ער אויסגעהויכט די נשמה. די פֿראַנצייזישע פּרעסע פֿאַררעכנט די צוויי חבֿרים פֿאַר העלדן, וואָס האָבן געראַטעוועט דאָס לעבן פֿון אַ סך אַנדערע.

אַחוץ באַרטעק און מעגאַליזי זענען אויך אומגעקומען אַ פֿאָטער פֿון דרײַ קינדער; אַ טײַלענדישער טוריסט, און אַ פֿרוי פֿון שטראַסבורג.

דער 29־יאָריקער טשעריף טשעקאַט, אַ פֿראַנצייזיש־געבוירענער יונגערמאַן פֿון אַלגערישן אָפּשטאַם, איז צוויי טעג נאָכן אַטאַק דערשאָסן געוואָרן אויף טויט בעת אַ פֿײַער־אויסטויש מיט דער פּאָליציי. אַ לעבנס־לאַנגער פֿאַרברעכער וואָס איז צום ערשטן מאָל אַרעסטירט געוואָרן צו 10 יאָר און זינט דעמאָלט באַשולדיקט געוואָרן אין מער ווי 27 פֿאַרברעכנס, איז ער אין די לעצטע צוויי יאָר געוואָרן אַן אָנהענגער פֿונעם איסלאַמישן עקסטרעמיזם און ”אײַסיס‟. נאָך זײַן טויט האָט די טעראָריסטישע אָרגאַניזאַציע אים באַצייכנט ווי זייערס אַ סאָלדאַט. ס׳איז אָבער ניט קלאָר, צי ער האָט באמת געהאַט פֿאַרבינדונגען מיט „אײַסיס“, צי זיך אַליין ראַדיקאַליזירט דורכן קוקן ווידעאָס אויף דער אינטערנעץ.

אין אַ בריוו צום פֿאָרווערטס האָט די פֿראַנצייזיש־ייִדישע זינגערין און עטנאָמוזיקאָלאָגין עלינאָר ביזונסקי, וועלכע אַרבעט די טעג בײַם קלאַנגאַרכיוו פֿונעם ניו־יאָרקער ייִוואָ, איבערגעגעבן, אַז זי האָט געשפּילט מיט באַרטעקן אין אַ ייִדיש־פֿראַנצייזישן נוסח פֿון איציק מאַנגערס „מגילה‟ אונטערן רעזשי פֿון רפֿאל גאָלדוואַסער.

זשאַן גאַבריעל דאַוויס, אַ ייִדיש־רעדנדיקער פֿראַנצייזישער זינגער און פֿילם־רעזשיסאָר, וואָס איז אָפֿט אויפֿגעטראָפֿן מיט באַרטעקן, האָט געזאָגט, אַז זײַן חבֿר איז געווען אַ פּאָליגלאָט, וואָס האָט געקענט זיבן שפּראַכן און האָט ליב געהאַט צו זינגען ייִדישע לידער.

באַרטעק האָט אַליין געהאַט איבערגעגעבן בעת אַ פֿראַנצייזישער טעלעוויזיע־פּראָגראַם אין 2016, אַז ער האָט באַשלאָסן זיך צו לערנען ייִדיש, כּדי בעסער צו פֿאַרשטיין די „אַלטע וואָרצלען‟ פֿון דער פֿאַרמלחמדיקער פּוילישער קולטור.

רפֿאל גאָלדוואַסער, וואָס האָט אים רעזשיסירט אין מאַנגערס „מגילה‟, האָט געזאָגט, אַז באַרטעק איז געווען אַ פּאַציפֿיסט, וואָס האָט געחלומט וועגן שאַפֿן אַ פֿילשפּראַכיקע אכסניא.

„ער איז געווען אַ מענטש און מײַנער אַ גוטער פֿרײַנד‟ האָט רפֿאל געזאָגט. „זאָל ער האָבן אַ ליכטיקן גן־עדן.‟