רוחניות

דער גײַסטיקער כּוח פֿון מוזיק

The Spiritual Power Of Music

פֿון יואל מאַטוועיעוו

בײַם אָנהייב פֿון דער הײַנטיקער פּרשה ווערן איבערגעציילט די לוויים אין עלטער פֿון דרײַסיק ביז פֿופֿציק יאָר; עס ווערט דערקלערט, וואָס יעדער טייל פֿונעם שבֿט־לוי — בני־גרשוני, בני־מררי און בני־קהת — דאַרף טאָן, כּדי צו העלפֿן די כּהנים אויספֿירן זייער עבֿודה אינעם משכּן. בעת די ייִדישע וואַנדערונגען אינעם מידבר האָט יעדע משפּחה געטראָגן געוויסע טיילן פֿונעם משכּן, האָט מען געציילט בלויז די שטאַרקע, דערוואַקסענע מענער. דער פּסוק זאָגט אָן, אַז ווען דער משכּן איז געשטאַנען אויפֿן אָרט, און די כּהנים האָבן דאָרט געבראַכט קרבנות, האָבן די לוויים געטאָן אַן אַנדער עבֿודה — „עבֿודת־העבֿודה‟; די מפֿרשים זענען מסביר, אַז דער פּסוק מיינט דאָס זינגען ניגונים און שפּילן מוזיק.

ס׳איז אינטערעסאַנט, אַז די תּורה פֿאַרגלײַכט די דאָזיקע עבֿודה צו דער שווערער פֿיזישער אַרבעט פֿון טראָגן דעם משכּן, וואָס ווײַזט אָן אויף דעם שטאַרקן גײַסטיקן כּוח פֿון מוזיק. די נבֿיאים, ווי אויך אַ סך מקובלים און גרויסע חסידישע צדיקים, האָבן דערגרייכט רוח־הקודש דווקא דורך ניגונים, וואָס דערהייבן די נשמה פֿון עולם־הזהדיקע ענינים, און קענען זי אַרײַנברענגען אין אַ טיפֿן מעדיטאַציע־צושטאַנד.

בײַ די חסידים שפּילט די מוזיק גאָר אַ וויכטיקע ראָלע. יעדעס וואָרט אין דער תּורה האָט, אַחוץ די אותיות און נקודות, אויך אַ באַזונדערן טעם אָדער טראָפּ — די מעלאָדיע, וואָס פֿאַרפּינקטלעכט די סטרוקטור פֿונעם טעקסט, און גיט צו אַ געוויסן טעם צו די ווערטער. אין פֿאַרגלײַך מיט די ווערטער גופֿא, האָבן די דאָזיקע טעמים נישט קיין קלאָרן באַדײַט; אין די קבלה־ספֿרים שטייט אָבער, אַז דווקא די מעלאָדיע, די נגינה, געפֿינט זיך אויף אַ העכערער מדרגה, ווי דער טעקסט, ווײַל זי דערוועקט די טיפֿסטע געפֿילן פֿון דער נשמה, וואָס קענען נישט אויסגעדריקט ווערן מיט געוויינטלעכע אותיות און ווערטער.

רבי נחמן בראַצלעווער האָט געזאָגט, אַז יעדע זאַך אין דער וועלט, אַפֿילו דאָס קלענסטע גרעזעלע, האָט אַן אייגענעם ניגון — די עסטעטישע דימענסיע; אַלע דבֿרי־תּורה, תּפֿילות, מיצוות, און אַפֿילו די סאַמע פּראָסטע וועלטלעכע זאַכן, האָבן אַזאַ מעלאָדיע — די אינערלעכע ג־טלעכע שיינקייט. הגם דאָס האָט זיך אַנטפּלעקט באַזונדערס שטאַרק אינעם בית־המיקדש, דורך די זינגענדיקע לוויים, דאַרף יעדער מענטש אויך שטרעבן אויסצופֿירן זײַן אייגענע „עבֿודת־העבֿודה‟ — צו זוכן די באַהאַלטענע מעלאָדיע און פּאָעזיע אין אַלע זאַכן, כּדי זיך אַליין צו דערנעענטערן, און צו דערנעענטערן די גאַנצע וועלט צו דעם באַשעפֿער.

רבי נחמן האָט דערציילט, אַז ס׳איז פֿאַראַן אַזאַ ניגון, „דער ניגון פֿון אמונה‟, וואָס איז מסוגל צו ווײַזן יעדן מענטשן, אַז די גאַנצע וועלט איז פֿול מיט ג־טלעכקייט, און דערוועקט די אמונה אין דער גאַנצער וועלט. אַ סך צדיקים, וואָס האָבן געשאַפֿן די חסידישע ניגונים, האָבן געפּרוּווט צו אַנטפּלעקן קליינע פֿראַגמענטן פֿונעם דאָזיקן ניגון, אָבער בלויז משיח וועט אים אַנטפּלעקן אינגאַנצן. דער בראַצלעווער רבי פֿלעגט זאָגן, אַז משיח וועט „מנצח זײַן די גאָרע וועלט אָן קיין קוילן און פּולווער‟, און וועט נישט פֿירן קיין בוכשטעבלעכע מלחמות אָדער צווינגען עמעצן מיט גוואַלד. דורכן אַנטפּלעקן דאָס ג־טלעכע ליכט אין יעדער נשמה, ווי אויך אין יעדער זאַך, וועט די גאַנצע וועלט אויטאָמאַטיש אויסגעלייזט ווערן פֿון שלעכטס און חושך.

אין דער הײַנטיקער פּרשה איז געגעבן געוואָרן די מיצווה פֿון דוכענען. די דרײַ קורצע ברכות, מיט וועלכע די כּהנים פֿלעגן בענטשן די ייִדן יעדן טאָג אינעם בית־המיקדש, און בענטשן הײַנט יעדן יום־טובֿ אין די שילן, האָבן אַ גאָר טיפֿן מיסטישן באַדײַט; די קבלה־ספֿרים זענען מסביר, אַז יעדעס וואָרט, און אַפֿילו יעדער אות פֿונעם דוכענען, איז מסוגל אַראָפּצוברענגען גאָר הויכע גײַסטיקע השפּעות. לויט דעם מינהג, זאָגן די ייִדן בעתן דוכענען אַ ספּעציעלע תּפֿילה, אין וועלכער מע בעט דעם אייבערשטן, אַז אַלע שלעכטע חלומות זאָלן אָפּגעטײַטשט ווערן צום גוטן. אָבער וואָס פֿאַר אַ שײַכות האָבן די חלומות צום דוכענען?

ווי עס שטייט אין גמרא, ווערט אָנהייב יעדעס יאָר, ראָש־השנה און יום־כּיפּור, באַשטימט פֿון הימל, ווי אַזוי יעדער מענטש וועט לעבן במשך פֿונעם יאָר, אַרײַנגערעכנט די קלענסטע פּרטים. פֿרעגט זיך, אָבער, אַ קשיא: ווי אַזוי קען יענעמס ברכה העלפֿן, אויב אַלע טובֿות, וואָס דער מענטש באַקומט אין דער וועלט, זענען שוין באַשערט פֿון ראָש־השנה? מע קען אויך פֿרעגן: פֿאַרוואָס דאַרף מען בכלל אַרבעטן און זיך פֿאַרנעמען מיט די געוויינטלעכע גשמיותדיקע זאַכן, אויב אַלע טובֿות, וואָס מע באַקומט, זענען שוין באַשערט פֿון אויבן?

די קבלה־ספֿרים דערקלערן, אַז די השפּעה, וואָס ווערט באַשטימט יעדן ראָש־השנה, געפֿינט זיך בײַם אָנהייב אין די גײַסטיקע וועלטן, בלויז ווי אַ פּאָטענציאַל; כּדי זי צו דערגרייכן, מוז מען זי אַנטפּלעקן דורך דער טאָג־טעגלעכער עבֿודת־השם, ווי אויך דורך די מאַטעריעלע מיטלען, אַזעלכע ווי אַרבעט. נישט יעדער איז זוכה צו באַקומען אַלע טובֿות, ווײַל מע מוז זיי „אַראָפּברענגען‟ בהדרגה, דורך אַ גאַנצער ריי רוחניותדיקע מדרגות.

די כּהנים האָבן, אָבער, אַ מיסטישן כּוח צו פֿאַרגיכערן דעם דאָזיקן פּראָצעס, און אַראָפּברענגען די השפּעה מער דירעקט, איבערהיפּנדיק אַ סך מדרגות. ווען עמעצער זעט אַ קאָשמאַר, ווערט מען אויפֿגעוועקט נערוועז און פֿאַרזאָרגט. שפּעטער, ווען מע אינטערפּרעטירט דעם קאָשמאַר אויף אַ פּאָזיטיוון אופֿן, ווי עפּעס אַ גוטער סימן, ווערט מען, אַדרבה, צופֿרידן און פֿריילעך. דאָס גאַנצע לעבן איז, אין אַ געוויסן זין, אויך אַ מין „גרויסער חלום‟: אונדזער אויפֿנעם פֿון די זאַכן און געשעענישן ווענדט זיך אינעם סוביעקטיוון אָפּטײַטש. צוויי מענטשן קענען זיך פֿילן אינעם זעלבן מצבֿ אינגאַנצן אַנדערש: למשל, דער זעלבער פֿאַרמעגן קען מאַכן אַן אָרעמאַן זייער גליקלעך, און אַ געוועזענעם עושר — שרעקלעך פֿאַרביטערט. ווען מע טראַכט זיך אַרײַן אינעם גוטן גײַסטיקן פּאָטענציאַל פֿון פֿאַרשיידענע זאַכן, קען מען אים פֿאַרווירקלעכן, טוישנדיק צומאָל דאָס גאַנצע לעבן אויף אַ וווּנדערלעכן אופֿן, ממש בדרך־נס. אין די קבלה־ספֿרים שטייט, אַז די אותיות פֿונעם נאָמען „אַהרן‟ — דער אורזיידע פֿון אַלע כּהנים — קענען איבערגעשטעלט ווערן ווי דאָס וואָרט „נראה‟ — „דאָס, וואָס מע קען זען‟; דער גרויסער גײַסטיקער כּוח פֿונעם דוכענען העלפֿט אָפּצוטײַטשן סײַ די חלומות, סײַ אונדזער אויפֿנעמען דאָס לעבן אויף אַ געבענטשטן אופֿן, אַנטפּלעקנדיק דעם באַהאַלטענעם ברכה־פּאָטענציאַל פֿונעם לעבן.

[אַן איבערדרוק פֿונעם פּרשה־אַרטיקל, פֿון 25סטן מײַ 2007]