ייִדיש־וועלט

אַ רײַזע אין ייִדישלאַנד

A Trip to Yiddishland

פֿון דזשאָרדין קוציק

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

נאָך איינע פֿון די יונגע ייִדישיסטקעס, סאָניע גאַלאַנץ, אַ גראַדויִר־סטודענטקע בײַם פּענסילוואַניער אוניווערסיטעט, פֿירט דאָ אָן מיט די טענץ־קלאַסן. אירע אײַנדרוקן פֿון דער פּראָגראַם האָט זי אויך איבערגעגעבן אויף ייִדיש: „ס׳איז אַ מחיה צו לערנען טענץ מיט מענטשן, וואָס האָבן געקענט די בעסטע טענץ־מײַסטער פֿון אַמאָל. איך האָב ניט בלויז די געלעגנהייט איבערצוגעבן אַנדערע דאָס וואָס איך קען, נאָר אויך זיך צו לערנען דאָס, וואָס אַנדערע קענען און געדענקען וועגן טענץ. ס׳איז אויך שיין, וואָס איך האָב די געלעגנהייט צו שמועסן וועגן ייִדישע טענץ אויף ייִדיש.‟

וואָס שײך אירע געפֿילן וועגן איר „רײַזע אין ייִדישלאַנד‟ האָט סאָניע דערקלערט, אַז „ס׳פֿילט זיך אַ ביסל, ווי איך קום אַהיים, ווײַל די באָבע האָט זיך געלערנט ייִדיש אין דעטרויט, כּדי צו שרײַבן בריוו צו איר אייגענער באָבען. זי האָט ניט פֿליסיק געקענט ייִדיש, אָבער זי האָט זיך יאָ געלערנט ייִדיש בײַם ׳אַרבעטער־רינג׳. זי איז געווען זייער צופֿרידן צו הערן, אַז איך פֿאָר אין ׳ייִדישלאַנד׳. אפֿשר קען איך זי איבערעדן, זי זאָל קומען דאָס קומענדיקע יאָר‟.

גלײַך פֿאַר דעם, וואָס די באַטייליקטע האָבן געגעסן וועטשערע, האָבן סאָניע און אַדריאַן רעפּעטירט אַ טאַנץ צוזאַמען, וואָס זיי האָבן אַליין כאָרעאָגראַפֿירט. רעדנדיק אויף ייִדיש צווישן זיך, האָבן זיי אויספּרובירט אַ פּאָר פֿאַרשידענע וואַריאַציעס פֿון זייער רעפּערטואַר, און געזוכט מוזיקאַלישע אויסצוגן צוצופּאַסן צו אים. זיי טאַנצן צוזאַמען אַ טאַנגאָ, ביז אַדריאַן הייבט בײַ סאָניען בכּיוון אויף אַ טייל פֿונעם קליידל, און זי (אויך בכּיוון) גיט אים אַ פּאַטש איבער דער האַנט. נאָך דער אינטריגע ווערט דער טאַנגאָ פֿאַרוואַנדלט אין אַן אַלטן ייִדישן „ברוגז־טאַנץ‟, אין וועלכן די טענצער מאַכן דעם אָנשטעל, אַז זיי זענען צעקריגט איינער מיטן אַנדערן. אַזוי, דורך הומאָר, ווערן צונויפֿגעפֿירט אין איין טאַנץ צוויי היפּוכדיקע קולטור־פֿאַרעמס.

צוליב דעם, וואָס „די רײַזע אין ייִדישלאַנד‟ ציט צו אַ קינסטלערישן עולם, זענען סאָניע און אַדריאַן ווײַט ניט געווען די איינציקע, וואָס האָבן אַ סך רעפּעטירט פֿאַרן אָפֿענעם קאָנצערט, געווידמעט דעם אָנדענק פֿון חנה קופּער און פּסח פֿישמאַן. אויף שריט און טריט האָט מען געהערט די פֿאַרשידענע לידער, סקיצן און ליטעראַרטישע פֿאָרלייענונגען, וואָס מע האָט בדעה געהאַט פֿאָרצושטעלן אויפֿן קאָנצערט.

צו אַן אַנדער מין אָוונט האָט זיך צוגעגרייט מיכל באַראָן, דער לאַנג־יאָריקער מיטאַרבעטער פֿון „אַרבעטער־רינג‟; ער האָט רעפּיטירט אַ ליד אינעם פּאַוויליאָן גלײַך פֿאַר דער אָזערע. אין צווישן זײַנע טרעפֿונגען מיט די קעמפּ־קינדער פֿון „קינדער־רינג‟, מיט וועלכע ער לערנט ביבלישע מעשׂיות, האָט ער געזונגען סטראָפֿעס פֿון מרדכי געבירטיגס „עס ברענט‟, כּדי זיך צוצוגרייטן צום אָוונט, געווידמעט דעם אויפֿשטאַנד אין וואַרשעווער געטאָ. באַראָן דינט די קעמפּערס סײַ ווי אַ לערער און סײַ ווי אַ מין זיידע, אַ לעבעדיקער עדות פֿונעם פֿאַרמלחמדיקן ייִדישן לעבן. בעת אַ שמועס מיט אַ גרופּע אַכט־ און נײַן־יאָריקע ייִנגלעך, האָט באַראָן באַטאָנט די וויכטיקייט פֿון געדענקען דעם חורבן און די ראָלע, וואָס ייִדישע קינדער שפּילן אינעם קולטורעלן המשך פֿונעם ייִדישן פֿאָלק.

צוליב דעם וואָס די „ייִדישלאַנדניקעס‟ האָבן זיך אויך באַטייליקט אינעם הכּזרה־אָוונט — אַ שלוס־אָוונט פֿון דער גאַנצער פּראָגראַם, האָט די אונטערנעמונג געטראָגן אַ צווישן־דורותדיקן כאַראַקטער, מיטן אָנטייל פֿון קליינע קינדער, יונגטלעכע און עלטערע לײַט, ווי אויך ייִדן פֿון דער שארית־הפּליטה. אַזוי אַרום זענען די „ייִדישלאַנדניקעס‟ געוואָרן אַ טייל פֿון דער ברייטערער קהילה אינעם לאַגער און אויך, צוזאַמען מיט די קעמפּערס, אַ סימבאָל פֿון אַ קולטורעלן המשך.