ימים־נוראימדיקע אוצרות אויף ייִדיש

High Holiday Treasures in Yiddish

Isidor Kaufmann

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published October 02, 2014, issue of October 24, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 4)

מיט יעדן איינעם פֿון אונדזערע ייִדישע יומים־טובֿים, זײַנען פֿאַרבונדן אַ שלל מיט איבערגלויבנס און מעשׂהלעך פֿון רבנים, צדיקים און רביים. דער עיקר, האָבן די ייִדן ליב געהאַט די מעשׂהלעך און משלים, וואָס האָבן באַרײַכערט אונדזער הנאה פֿון זײַן אַ קלוג פֿאָלק, אַ געראָטן פֿאָלק, אַ פֿאָלק, אַ יחיד־במינו.

פֿאַרמאָגן מיר טאַקע טויזנטער געראָטענע זאָגעכצער און מעשׂהלעך, משלים און נמשלים, וועלכע האָבן באַרײַכערט אונדזער ייִדישקייט. איך זאָג ייִדישקייט און נישט „דזשודאַיִזם‟, וואָס איז אויף אַ היפּשער שטרעקע גערוקט פֿון אונדזער ייִדישער פֿאָלקס־פֿאַנטאַזיע און קולטור. וועל איך פּרובירן אַ טאַפּ טאָן דעם דופֿק פֿון אונדזער ייִדישן קולטור־באַגאַזש.

ר’ לוי יצחק פֿון בערדיטשעוו האָט איין מאָל, אום ראָש־השנה, פֿאַר תּקיעת־שופֿר, געדרשנט פֿאַרן עולם:

„איך בין אַמאָל געווען אין אַן אכסניה בשעת אַ יריד. סוחרים, אײַלנדיק זיך צום יריד, האָבן אָפּגעזאָגט דאָס דאַווענען אויף גיך, אַז מ’האָט ממש גאָרנישט געקענט פֿאַרשטיין. אַלץ וואָס מען האָט געקענט הערן, זענען געווען אָפּגעריסענע הבֿרות, ווי ׳ע…בע… מע…׳ — בין איך געוואָרן אין כּעס און זיי אויסגעמוסרט, אַזוי צו זאָגן:

׳ייִדן! איר טוט מתפּלל זײַן צום מלך מלכי המלכים, ווי וועט ער אײַך פֿאַרשטיין?׳

רופֿט זיך אָפּ אַ ייִד, אַ פּשוטער ייִד דווקא, אָבער אַ פּקח (קלוג):

׳רבי לעבן, אַ קינד אין וויגעלע רעדט אויך נישט קיין קלאָרע דיבורים, עס בעקעט און מעקעט, אַפֿילו חכמים רבים־נבֿונים וועלן נישט פֿאַרשטיין. זײַן מאַמע אָבער, פֿאַרשטייט אַ יעדעס מעקעלע און בעקעלע פֿון איר קינדעלע.׳

„אַזוי זײַנען מיר אויך‟, זאָגט דער רבי, „מיר זײַנען אַלע רבונו־של־עולמס קינדער, און ער פֿאַרשטייט אַ יעדעס וואָרט, ס’מאַכט נישט אויס ווי מיר זאָגן עס. רבותי! נישט אין די ווערטער ליגט דער כּוח פֿון אַ תּפֿילה, נאָר אין דער הרגשה שבלבֿ.‟