די אַזוי־גערופֿענע פֿריידן פֿון ייִדיש

The So-Called Joys of Yiddish

מאַקס ווײַנרײַך און דאָס בוך „די פֿריידן פֿון ייִדיש‟ (The Joys of Yiddish) פֿון לעאָ ראָסטען
מאַקס ווײַנרײַך און דאָס בוך „די פֿריידן פֿון ייִדיש‟ (The Joys of Yiddish) פֿון לעאָ ראָסטען

פֿון לייזער בורקאָ

Published December 21, 2014, issue of January 23, 2015.

(די 3 טע זײַט פֿון 4)

„‘די וווּלגאַריטעט האָט זיך זײַן עקסיסטענץ־באַרעכטיקונג’, שרײַבט ח’ ראָסטען. […] ער דערקלערט ניט, וואָס פֿאַר אַן ‘עקסיסטענץ־באַרעכטיקונג׳ דאָס איז, אָבער כּדי זײַן אַרגומענט זאָל האָבן מער האַפֿט, גיט ער צו ניבול־פּה ממש. ‘איך האָב קיין מאָל ניט געהערט, ווי עמעצער פֿונעם עלטערן דור — זיכער ניט טאַטע־מאַמע — זאָל זאָגן “שמאָק”, מע האָט עס פֿאַררעכנט פֿאַר אַזוי פּראָסט, אַז ס׳איז געווען אָסור׳. אָבער דאָ האָט ח’ ראָסטען ניט קיין געוויסן־ביסן אַרויסצוגיין פֿון דער ענגער וועלט פֿון זײַנע עלטערן. ער דערלויבט זיך צו דערציילן מעשׂיות, וואָס זײַנען אַ מאָל אַפֿילו ניט קאָמיש, ווייניקסטנס ניט פֿאַר יעדן לייענער. דערצו נאָך שרײַבט ער אַן אַרטיקל וועגן sheeney [׳זשיד׳], וואָס דאָס איז אַ באַליידיקונג פֿאַר ייִדן, אָבער זיכער ניט קיין ייִדיש.

„מע וואָלט געקענט ווײַטער שיטן מיט ציטאַטן, וואָס באַווײַזן די תּוכיקע שוואַכקייטן. אָבער דאָס וועט סטײַען.

„ניט געקוקט אויף זײַנע אָפֿטע באַמערקונגען קעגן פֿילאָלאָגן און לינגוויסטן, באַמיט זיך ח’ ראָסטען צו ווײַזן, אַז זײַן ווערק איז אויך שייך פֿאַר דער וויסנשאַפֿט. דאָס איז ניט אמת. ס׳איז אַזוי ווײַט פֿון דער שפּראַך־וויסנשאַפֿט ווי אַ שטיק הייס פֿראַנצייזיש קנאָבלברויט איז ווײַט פֿון דער באָטאַניק. קען זײַן, אַז דאָס וועט זײַן אַ סורפּריז פֿאַר ח’ ראָסטענען, אָבער ער האָט זיכער געטאָן דער ייִדישער שפּראַך אַ גרויסע רעה מיט דעם, וואָס ער האָט זי אַרײַנגעשלעפּט אין דער בלאָטע אַרײַן. פֿאַר וואָס האָט ער זי באַלוינט אויף דעם אופֿן פֿאַר די „פֿריידן‟, וואָס ער האָט פֿון איר?

„צוריק גערעדט, איז בײַ מיר ניטאָ קיין ספֿק, אַז דאָס בוך וואָלט געקענט קומען צו נוץ ווי אַן אָביעקט פֿאַר דער פּסיכאָלאָגישער פֿאָרשונג. אין דעם פּרט שטעלט עס מיט זיך פֿאָר אפֿשר אַ גרעסערע צאָל מענטשן פֿון ייִדישן אָפּשטאַם אין דער קונסטוועלט אָדער אין די פּראָפֿעסיעס, וואָס דריקן ניט אונטער זייערע זכרונות פֿון די קינדער־יאָרן, נאָר זיי פּרוּוון צו האָבן עפּעס הנאה פֿון די רעשטלעך פֿון אַ פֿריִערדיקער קינדערהיים־קיך־אָפּטריט־סטאַדיע. ווען זיי וואָלטן זיך מער געלערנט וועגן דער ייִדישער ציוויליזאַציעניט בכלל, ניט נאָר וועגן דער אייגענער משפּחה, וואָלטן זיי דערגרייכט אַזוי פֿיל מער פֿאַר זיך און פֿאַר זייערע לייענער.

„איך פֿרעג זיך, ווי ווײַט איר זײַט פֿאַראינטערעסירט אין דעם דאָזיקן מין געדאַנקען־גאַנג, אָבער איך בין זיך מודה, אַז איך בין יאָ פֿאַראינטערעסירט‟.

ס’איז גאַנץ פֿאַרשטענדלעך, פֿאַר וואָס אַן אומוויסנשאַפֿטלעך ווערק ווי ראָסטענס איז ייִדישע לינגוויסטן ניט געפֿעלן געוואָרן. פֿון דעסטוועגן, איז דאָ אַ חשד, אַז אינעם אויסגיסן אויף אים די תּוכחה שטעקט אַ געפֿיל פֿון קינא און ניט־פֿאַרגינערישקייט לגבי ראָסטענס ריזיקער הצלחה בײַם עולם, וואָס אַזוינס האָט זיך ווײַנרײַכן, למשל, אַפֿילו ניט געחלומט. ווי עס שרײַבט רות ווײַס, האָט ווײַנרײַך אין דער זעלביקער צײַט זיך אויסגעדריקט, אַז זײַן גרויס ווערק, „די געשיכטע פֿון דער ייִדישער שפּראַך‟, וועט האָבן בלויז צען לייענער!