פּובליציסטיק

אויסטערלישע קלייניקייטן

Extraordinary trifles

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

מײַן פֿרײַנדינע דזשודי, וועלכע קען זיך ווייניק וואָס אויס אין די רבנישע תּורות און מדרשים, איז געוואָרן אַזוי אַנטציקט פֿון דער מעשׂה, אַז זי שרײַבט איצט אַ לאַנגן ראָמאַן. זי האָט אויסגעפֿאָרשט די גריכישע גײַסטלעכע ליטעראַטור, די רוימישע, און דערגאַנגען, אַז אין מיטל־אַלטער האָט טאַקע אַזאַ מעשׂה פּאַסירט. זי איז דערגאַנגען, אַז די קריסטלעכע מויד איז נישט געווען אַליין אין אירע וואַנדערונגען פֿון דײַטשלאַנד קיין גריכנלאַנד ביז איטאַליע; זי האָט געהאַט אַ מיטוואַנדערער פֿון די טיוטאַנישע מקומות, די צרה איז געווען, אַז זי האָט בשום־אופֿן נישט געקענט פּטור ווערן פֿונעם פּאַרשוין, וואָס האָט זיך איר נאָכגעשלעפּט אין מײַן חבֿרטעס ראָמאַן. פֿרעגט זי מיך:

„וואָס זאָל איך טאָן מיט אים? איך מוז פֿון אים פּטור ווערן… זאָל ער אומקומען פֿון אַ מגפֿה? זאָל ער פּלוצעם קריגן אַ האַרץ־שלאַק? וואָס זאָגסטו?‟

זאָג איך איר:

„הער מיך אויס טײַערינקע, איך האָב אַ בעסערן אײַנפֿאַל. אַ סך פֿון די גײַסטלעכע אין יענע צײַטן זײַנען באמת געווען פֿאַרהוילענע ייִדן. זאָל ער דיר דערציילן בעסער פֿאַר זײַן גסיסה פֿון וואַנען ער שטאַמט, און איר ביידע זאָלט באַוויינען זײַן טרויעריקן גורל…‟

דזשודי איז אָבער נישט באַקאַנט מיט ייִדישקייט, גייט איר ראָמאַן אויף גוייִשע וועגן, און אַלץ וואָס ס’גייט איר אין לעבן, איז ווי אַזוי צו טייטן איר העלד.

דער ריזשינער האָט דערווײַל פֿאַרענדיקט די מעשׂה וועגן דער מויד, וואָס איז געוואָרן פּויפּסט פֿון רוים, און ווי עס מאַכט זיך, פֿלעגט די פּויפּסטיכע אַרומשלײַדערן זיך אין די נעכט איבער די גאַסן פֿון רוים, ווי די גוייִשע גײַסטלעכע פֿלעגן עס טאָן. איז די פּויפּסטין פֿאַרגאַנגען דערווײַל אין טראָגן, און בעת זי איז געשטאַנען אויפֿן באַלקאָן אין אירע גראַנדיעזע פֿאַלדן פֿונעם ברייטן פּויפּסטלעכן ראָק און דערלאַנגט איר פּויפּסטלעכע דרשה, האָט זי פּלוצעם אָנגעהויבן גיין צו קינד און האָט געבוירן אַ ייִנגעלע. ווען דער ריזשינער האָט פֿאַרענדיקט, אָט די אויסטערלישע מעשׂה, איז שוין דער באַזאָרגטער ייִד געוואָרן אַ טאַטע פֿון אַ ייִנגעלע און מ’האָט אים געוווּנטשן מזל־טובֿ!

פֿון דער אויסטערלישע מעשׂה, וואָס איך האָב זיך דערוווּסט פֿון דעם טשערנאָבילער רבין, האָב איך פֿאַרשטאַנען, אַז אַ סך פֿון אונדזערע רביים און רבנים זײַנען געווען בעסערע פּסיכיאַטאָרן ווי די הײַנטיקע חבֿרה טעראַפּיסטן…

עס ווערט דערציילט, אַז ר’ מאָטעלע טשערנאָבילער איז געווען אַן אמתער רופֿא־חולים. ער האָט נישט נאָר געגעבן ברכות, אויסגעטיילט קמיעות און סגולות, ער האָט אויך פֿאַרמאָגט גרויסע כּוחות ווי אַ בעל־מקובל, אַ בעל־מופֿת און אויך געוווּסט די חכמה פֿון קרײַטעכצער און פֿאַרשיידענע געמישן פֿון זאַלבן.

איז געקומען צו ר’ מאָטעלען אַ ייִד, וועלכע האָט זיך אָנפֿאַרטרויט פֿאַרן רבין, אַז ער לײַדט פֿון גלעזערנע פֿיס, ער האָט מורא צו זיצן, ווײַל ער וויל נישט צעברעכן די גלעזערנע פֿיס, דעריבער שטייט ער די גאַנצע צײַט און קען נישט זיצן אָדער ליגן. אַלע האָבן פּאַרשטאַנען, אַז אין דעם ייִד איז אַרײַן אַ דיבוק. זאָגט אים דער רבי:

„זיצט!‟

„איך קען נישט רבי לעבן!‟ — האָט זיך דער ייִד צעוויינט, — „מײַנע פֿיס זײַנען געמאַכט פֿון גלאָז, זיי וועלן פּלאַצן!‟