פּרשת פּנחס, תּשע״ו

Weekly Torah Portion: Pinchas, 5776

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published July 28, 2016, issue of August 29, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אין דער הײַנטיקער סדרה ווערט ווײַטער אַנטוויקלט די טעמע פֿון אומגעריכטע חשבונות. עס טרעפֿן זיך צומאָל זעלטענע סיטואַציעס, ווען אַן אַגרעסיווער אַקט לשם־שמים ווערט פֿאַררעכנט פֿאַר אַ גרויסן חסד אין די אויגן פֿונעם באַשעפֿער.

יהושע בן נון איז אַן אַנדער פֿיגור, וואָס קאָן אַרויסרופֿן אַ סך קשיות בײַ אַ מאָדערנעם לייענער. אויב מע נעמט אָן דעם תּנ״כישן ספֿר־יהושע כּפּשוטו, שאַפֿט זיך אַ פֿינצטערער אײַנדרוק, אַז אונטער זײַן פֿירערשאַפֿט האָבן די ייִדן אויסגעהרגעט גאַנצע פֿעלקער אין ארץ־כּנען. געוויסע מאָדערן־אָרטאָדאָקסישע מפֿרשים טײַטשן אָפּ דעם ספֿר־יהושע שלא־כּשפּוטו. למשל, דער פֿרומער פּראָפֿעסאָר־היסטאָריקער לאָרענס שיפֿמאַן באַמערקט, אַז אין די שפּעטערדיקע תּנ״כישע ספֿרים פֿיגורירן גאַנץ אָפֿט די זעלבע פֿעלקער, וועלכע יהושע האָט, כּלומרשט, אומגעבראַכט. אַ צאָל אַנדערע היסטאָריקער באַטראַכטן יהושע ווי אַ מין רעוואָלוציאָנער, וואָס האָט געקעמפֿט בלויז קעגן געוויסע רישעותדיקע שיכטן, וועלכע האָבן באַזעצט די פֿעסטונג־שטעט אין ארץ־כּנען און האָבן עקספּלואַטירט די פּשוטע באַפֿעלקערונג.

די חז״ל לייזן די דאָזיקע עטישע פּראָבלעם אויף אַן אַנדער אופֿן. פֿאַר יעדער מיליטערישער אַקציע, האָט יהושע פֿאָרגעלייגט די כּנענים זיך אָפּצוזאָגן פֿון עבֿודה־זרה, שלום צו מאַכן מיט די ייִדן אָדער צו אַנטלויפֿן. בלויז די, וואָס האָבן זיך פּרינציפּיעל אָפּגעזאָגט פֿון אַלע אַנדערע אָפּציעס, האָט מען אויסגעהרגעט. דערצו, איז עס געווען דער איינציקער יוצא־מן־הכּלל, וואָס איז חל נאָר אויף די אוראַלטע כּנענישע פֿעלקער, וועלכע זענען שוין לאַנג נישט בנימצא אין דער וועלט.

לויט דער ייִדישער מסורה, האָט יהושע אַליין חתונה געהאַט מיט רחבֿ, אַ געוועזענע כּנענישע זונה, וועלכע האָט זיך מגייר געווען. לויט אַן אַנדער דעה, איז זי געווען בלויז אַ באַרימטע וווּנדער־שיינע בעל־הביתטע פֿון אַ האָטעל, צו וועלכער יעדער מאַן האָט געחלומט זיך אָנצורירן, אָבער למעשׂה האָט זי קיינעם נישט געלאָזט. עס באַקומט זיך אַן אינטערעסאַנטע אינווערסיע פֿון דער מעשׂה מיט זמרי און פּנחס, וואָס ווײַזט קלאָר, אַז נישט אַלע כּנענים האָט יהושע בן נון אויסגעהרגעט מיט אַ שווערד.

אַזוי צי אַזוי, טרעפֿן מיר זיך ווידער אין אונדזער פּרשה מיט אַ פּערסאָנאַזש, וועלכער איז באַקאַנט אין דער ייִדישער טראַדיציע ווי אַ גרויסער נבֿיא און צדיק, אָבער זײַנע מיליטערישע מעשׂים ווערן באַטראַכט ווי אַן אוניקאַלער אויסנאַם, וואָס מע טאָר נישט נאָכמאַכן. וואָס שייך פּנחסן, שטייט אין די פּראַקטישע הלכה־ספֿרים געשריבן, אַז „אין מורין כּן‟. זײַן קנאָות־מעשׂה געהערט צו דער קאַטעגאָריע פֿון ריין־טעאָרעטישע הלכות.

מע קאָן זאָגן, אַז מיט די דערמאָנטע צוויי פּערסאָנאַזשן שליסט זיך אַ גאַנצער ציקל פֿון אומגעוויינטלעכע פּערזענלעכע חשבונות אינעם חומש „במדבר‟. פֿריִער האָבן מיר געלייענט וועגן קרח, דעם משיחישן אויפֿשטענדלער; די מיצווה פֿון „פּרה אדומה‟, וואָס אַפֿילו שלמה המלך האָט זי נישט געקאָנט פֿאַרשטיין על־פּי שׂכל. מיט אַ וואָך צוריק האָט די פּרשה געטראָגן דעם נאָמען פֿון בלק, אַ רשע און שׂונא־ישׂראל, וועלכער האָט פֿאָרט געוויזן אַ מוסטער פֿון מסירת־נפֿש. פּנחס און יהושע בן נון רעפּרעזענטירן אַן אַנדער מין פּאַראַדאָקסאַלע מענטשן: צדיקים, וועלכע האָבן געדינט דעם אייבערשטן מיט אַ שווערד.

די תּורה ווײַזט אונדז אין דער הײַנטיקער פּרשה אַן אינטערעסאַנטן לעבנס־פּאַראַדאָקס. זמריס „פֿרײַע ליבע‟ האָט דערוועקט אין הימל די מידת־הדין, אָבער פּנחסן האָט זיך מיט גוואַלד־מיטלען אײַנגעגעבן צו דערוועקן די געטלעכע מידת־הרחמים. ביידע פּערסאָנאַזשן האָבן דעמאָנסטרירט דעם דאָזיקן פּאַראַדאָקס אויף היפּוכדיקע עקסטרעמע אופֿנים.