מענטשן און געשעענישן

דער נײַער נומער „װעקער“ איז אַרױס — אױף פּאַפּיר!

New Issue of "Veker" Published — in Print!

פֿון איציק בלימאַן

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

איציק: פֿאַר װאָס האָט מען באַשלאָסן דװקא צו דרוקן דעם נײַעם נומער אױף פּאַפּיר, װען מע האָט די פֿריִערדיקע אַרױסגעלאָזט בחינם אױף „קאַװע־שטיבל“?

אין אונדזערע שמועסן מיט צענדליקער לײענער האָבן מיר זיך איבערצײַגט, אַז כּדי ריכטיק צו נעמען די צײַט דורכצולײענען און צו זײַן דאַנקבאַר פֿאַר די הערלעכע װערק פֿונעם „װעקער“ מוז מען האָבן אַ פֿיזישע קאָפּיע. אַנדערש גיט מען אַ מיש דורך אױפֿן קאָמפּיוטער אָדער טעלעפֿאָן — מע האָט טאַקע אַ באַלדיקע הנאה, אָבער מע האָט נישט דעם שבת־נאָכמיטאָג, אָדער אַנדערע רויִקע מאָמענטן, ריכטיק מעײן צו זײַן [זיך אַרײַנצוקלערן] און קװעלן פֿון די אַרטיקלען. מע דאַרף פֿאַרשטײן אַז דער „װעקער“ פֿאַרמאָגט אַרטיקלען פֿון פֿאָרשונג און מחשבֿה, און איז נישט אַ צײַטונג װאָס מע קען שנעל מישן, אָדער „סקראָולן“ אױף אַ טעלעפֿאָן. הגם מיר װילן אַז װי מער מענטשן זאָלן קענען צוקומען צום „װעקער“ (און דערפֿאַר איז דער פּרײַז כּמעט בלױז צו דעקן די הוצאָות פֿונעם דרוקן), איז אונדז װיכטיקער אַז אונדזערע לײענער זאָלן ריכטיק קענען אָפּשאַצן די הערלעכע אַרטיקלען און זיך פֿאַרטיפֿן אין זײ. ענדערש [בעסער] איכותדיקע לײענער װי כּמותדיקע.

איציק: מיט װאָס איז דער „װעקער“ אַנדערש פֿון די שױן פֿאַראַנענע חסידישע צײַטשריפֿטן? װאָס פֿאַר אַ נײַע טעמעס אָדער פּערספּעקטיװן קען מען געפֿינען אין דעם זשורנאַל?

די הײמישע ייִדישע פּרעסע זוכט צו באַפֿרידיקן װי מער לײענער, און נעמט כּמעט נישט די ריזיקע צו דרוקן אינטעלעקטועלע אַרטיקלען פֿון פֿאָרשונג און היסטאָריע כּדי צו הײבן די אינטעליגענץ פֿון די לײענער. היות דער עיקר־ציל פֿון רעדאַקציעס איז אָנצופֿילן בלעטער, און געבן װי מער אַרטיקלען, האָבן זײ נישט קײן דרך־ארץ פֿאַר אַרטיקלען װעלכע פֿאַרמאָגן אַ געװאַלד מיט אַרבעט, און זײ שאַצן אַרטיקלען נאָר לױט װיפֿל „קערעקטערס“ זײ פֿאַרמאָגן. אַ לופֿטיקער אַרטיקל פֿון 25,000 אותיות, װאָס האָט גענומען אײן שעה צו שרײַבן, טראָגט מער געװיכט און חשיבֿות [לױט די רעדאַקציעס] װי אַ הערלעכע פֿאָרשאַרבעט פֿון 15,000 אותיות װאָס האָט געקאָסט אַרבעט און מחשבֿה פֿון טעג אָדער װאָכן.

דער שרײַבער װאָס קװעלט פֿון פֿאָרשן און שרײַבן דאַרף אַן אױסגאַבע װוּ שװערע אַרבעט װערט אָנגענומען מיט כּבֿוד און רעספּעקט, װוּ די לײענער דורשטן און טאַנצן אַרײַן מיט אײפֿער אָנצופֿילן דעם קאָפּ מיט חכמה און װיסנשאַפֿט. דער „װעקער“ איז אַ קװאַל פֿון חכמה און װיסנשאַפֿט; דער פּלאַץ װוּ דער חכם געפֿינט אַ הײם מיטצוטײלן מיט דער װעלט זײַן אַרבעט.

מיר װײסן אױך אַז די הײמישע פּרעסע דינט נישט באמת די אינטערעסן פֿונעם ציבור, און רובֿ אמתע פּראָבלעמען װעלכע דאַרפֿן דיסאינפֿעקטירט װערן דורך זונליכטיקײט קענען נישט אױסגעשמועסט װערן. דער „װעקער“ איז דאָס ערשטע מאָל װאָס מיר, מענטשן װאָס זענען נישט פֿון דעם „עסטעבלישמענט“, קענען זיך לאָזן הערן מיט אונדזערע דעות, און װוּ מיר קענען אױסשמועסן אונדזערע פֿראַגעס און קװענקלענישן איבער אַלץ װאָס ליגט אױפֿן סדר־היום אָדער אונדזער געװיסן. מיר קענען שרײַבן אױף יעדער נושׂא [טעמע] װאָס איז װיכטיק אַרױפֿצושטעלן אױף דער אַרענע.

אינעם „װעקער“ קענען מיר מעורר זײַן [װעקן דעם אױפֿמערק] אױף ענינים הצריכים חיזוק [ענינים װאָס מע דאַרף גוט באַטראַכטן], און מיר קענען לאָזן הערן מײנונגען װעלכע װערן אַקטיװ דערשטיקט. דער „װעקער“ איז אױך אַ שופֿר פֿאַר יעדער סאָרט מײנונג — לאַװ־דװקא חידושדיקע. נאָר דאָ דאַרפֿט איר נישט צײלן יעדעס װאָרט אַז עס זאָל שטימען מיט פֿאָרגעשריבענע אַגענדעס, און איר קענט אױסגיסן אײַער האַרץ און מוח אױפֿן פּאַפּיר, און לאָזן אָפּקלינגען אײַערע געדאַנקען.

מיר זענען דאָ צו לאָזן הערן װײטיק און צער, אָבער נאָך מער פֿון דעם: קאָנסטרוקטיװע מחשבֿה צו העלפֿן מאַכן דאָס לעבן בעסער און געזינטער ברוחניות ובגשמיות [סײַ גײַסטיק, סײַ מאַטעריעל].

אַזױ צום בײַשפּיל איז אונדזער הױפּט־אַרטיקל אין דער איצטיקער אױסגאַבע אַן אינטערװיו מיט דעם גרױסן פֿאָרשער פּראָפֿעסאָר מאַרק שאַפּיראָ. מיט שאַפּיראָן גײען מיר דורך פֿיל טעמעס אין דער ייִדישער געשיכטע און געזעלשאַפֿט, און מע רעדט אָפֿן און אָביעקטיװ. די אַנדערע אַרטיקלען זענען אױך געשריבן אױף טעמעס װעלכע עפֿענען דעם קאָפּ צו אַ נײַער פּערספּעקטיװ װאָס מע קען נישט זען אָדער הערן ערגעץ אַנדערש — נישט די זעלבע נושׂאים און נישט מיט אַזאַ קװאַליטעט פֿון שרײַבן.