לידער געזונגען פּרעכטיק , און „אָן רעש‟

Songs Performed Beautifully, And "Without Noise"

פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published March 31, 2017, issue of April 27, 2017.

ווען איך האָב געאַרבעט אינעם ייִוואָ־אַרכיוו אין די 1980ער יאָרן און געזען וואָס פֿאַר אַ פֿאָלקלאָר־אוצרות ליגן דאָרטן, האָב איך זיך זייער דערפֿרייט און געטראַכט — ס’וועט אַזוי גוט זײַן ווען די אַלע מאַטעריאַלן וועלן פֿאַרענטפֿערט ווערן, און מוזיקער און סתּם ייִדיש־ליבהאָבערס וועלן געניסן. אַ נאַיִווער בין איך געווען און געמיינט, אַז אָט־אָט וועט דאָס געשען.

ערשט איצט, מער ווי 30 יאָר שפּעטער, האָט די טעכנאָלאָגיע אַ רוק פֿאָרויס געטאָן און טיילן פֿון די אוצרות ווערן דיגיטאַליזירט און אַרויסגעגעבן אויף דער אינטערנעץ פֿאַר דער גאַנצער וועלט. דאָס קאָמפּאַקטל „ירושה” פֿון עלעאָנאָר ביעזונסקי איז אַ רעזולטאַט פֿונעם נײַעם אינטערעס אין די אַלטע אוצרות.

ביעזונסקי איז געוואָרן אַן אָנפֿירנדיקער כּוח אין דער ייִדישער קלעזמער־ און פֿאָלקסליד־סבֿיבֿה סײַ אין איר היימשטאָט פּאַריז, סײַ אין איר נײַער היים ניו־יאָרק. אַ פֿאָלקישע פֿאָלקזינגערין מיט אַן אויסדריקלעך קול האָט זי איין פֿוס אין דער אַקאַדעמישער און פֿאָרשערישער וועלט, און איין פֿוס אין דער וועלט פֿון מוזיקאַלישער פֿאָרשטעלונג. הײַנט אַרבעט זי אין ייִוואָס קלאַנגאַרכיוו צוזאַמען מיטן הויפּט־קלאַנג־אַרכיוויסט לאָרין סקלאַמבערג. דאָרטן געפֿינט זי זיך בײַם סאַמע צענטער פֿון דער פֿאָרשונג פֿון ייִדישער מוזיק, און האָט צוטריט צו טויזנטער לידער און קלעזמער־ניגונים.

אין ניו־יאָרק און פֿראַנקרײַך באַטייליקט זיך עלעאָנאָר ביעזונסקי אין פֿאַרשיידענע פּראָיעקטן — די גרופּע „שפּילקס”, „די שטעטל סטאַמפּערס” — אָבער די נײַע רעקאָרדירונג וואָס איז אַרויס אין 2016 פֿונעם “Les Editions de l’IEMJ” איז מער פֿאָלקיש ווי די אַנדערע, כאָטש אַלע אירע קאָמפּאַקטלעך שטעלן מיט זיך פֿאָר פֿאָלקמוזיק און נישט קיין אַנדערע מינים מוזיק.

דער בראשות פֿון „ירושה” האָט זײַנע וואָרצלען אין אַ קלאַס אָפּגעגעבן די לידער אין רות רובינס זאַמלונג אין ייִוואָ, אָנגעפֿירט פֿון לאָרין סקלאַמבערג. מע קען אַפֿילו באַטראַכטן „ירושה” ווי אַ לויבגעזאַנג רות רובינען און איר זאַמל־אַרבעט. נאָך דעם ווי עלעאָנאָר ביעזונסקי האָט זיך פֿאַרטיפֿט אין די לידער אין רובינס אַרכיוו האָט זי צוזאַמענגענומען עטלעכע פֿײַנע מוזיקער אין פּאַריז און דאָרטן די לידער און ניגונים אַראַנזשירט און רעקאָרדירט. עס איז אַרויס איינע פֿון די בעסטע רעקאָרדירונגען פֿון ייִדישע פֿאָלקסלידער אין די לעצטע עטלעכע יאָרן.

מע קען הערן נישט בלויז פֿאָלקסלידער אויף „ירושה”, נאָר אויך קלעזמער־שטיקלעך, וואָס זי האָט זיך אויסגעלערנט פֿון אירע לערערס און חבֿרים — אַ וואָלעך, אַ סקאָטשנע, אַ רעדל און אַ שער. עס נעמען אָנטייל: פּיאָטר אָדרעכיווסקי אויפֿן אַקאָרדיאָן, סטעווען האַריסאָן אויפֿן באַס, מישעל שיק אויפֿן קלאַרנעט און פֿלייט און אויפֿן פֿידל און געזאַנג — עלעאָנאָר ביעזונסקי.