קונסט און קולטור

ייִדיש „אײַדאָל‟־געווינער אין מעקסיקע

"Yiddish Idol" Winners in Mexico

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

ביידע מחברים האָבן געוווּנען $1,000. מע האָט אויך אויסגעטיילט אַ ריי פּריזן פֿון $500 און $250.

די אָרגאַניזירער פֿונעם פֿאַרמעסט האָבן פֿאַרשטאַנען, אַז ס׳רובֿ יונגע ייִדן קענען הײַנט צו ווייניק ייִדיש זיי זאָלן קענען אָנשרײַבן אַ ליד; האָט מען דערפֿאַר דערלויבט די באַטייליקטע אָנצושרײַבן דעם טעקסט אויף שפּאַניש און עס איבערגעבן אַ ייִדיש־רעדער איבערצוזעצן. קאַפּוענאַס ליד האָט איבערגעזעצט די לאַנג־יאָריקע ייִדיש־לערערין סילוויאַ ביאַליק, און ניקינס מאַמע האָט אָנגעשריבן דעם טעקסט פֿון זײַן ליד. אַזוי אַרום האָט דער פֿאַרמעסט געמוטיקט די פֿאַרשידענע דורות צו אַרבעטן אין איינעם.

בעת אַן אינטערוויו מיטן „פֿאָרווערטס‟ האָט קאַפּוענאָ דערציילט, אַז ער שטאַמט פֿון אַ „געמישטער חתונה‟: דער טאַטע איז אַ ספֿרדישער, און די מאַמע — אַן אַשכּנזישע. הגם ער אַליין קען נישט קיין ייִדיש (קינדווײַז האָט ער זיך געלערנט אין „תּרבות‟, אַ העברעיִשע ציוניסטישע טאָגשול), קענען זײַן מאַמע און פֿרוי יאָ די שפּראַך, ווײַל זיי זענען ביידע גראַדואַנקטעס פֿון דער ייִדישער טאָגשול. „זיי האָבן מיר געהאָלפֿן ריכטיק אַרויסריידן די ווערטער,‟ האָט ער געזאָגט.

טאַמאַראַ גליסאָן, אַ 23־יאָריקע סטודענטקע פֿון געשיכטע און אַ ליבהאָבער פֿון דער ייִדישער שפּראַך און קולטור, האָט געזאָגט דעם „פֿאָרווערטס‟, אַז קאָפּואַנאָס ליד האָט אַ וויכטיקן סימבאָלישן אָנזאָג. „די ספֿרדישע און סירישע ייִשובֿים אין מעקסיקע זענען זייער גרויס, און אַ סך מענטשן זאָגן, אַז ייִדיש צעטיילט מענטשן,‟ האָט גליסאָן באַמערקט. מיט אַנדערע ווערטער — ווען אַ ספֿרדישער ייִד, אָדער אַ האַלב־ספֿרדישער, באַטייליקט זיך אין אַ ייִדיש־פֿאַרמעסט, ווײַזט עס, אַז ייִדיש איז אַ טייל פֿון דער קולטור־ירושה פֿון אַלע ייִדן, נישט בלויז פֿון די אַשכּנזים.

דער לידער־פֿאַרמעסט האָט אויך געהאַט אַ צווייטן פּאָזיטיוון רעזולטאַט: ס׳האָט געמוטיקט די יונגע ייִדן, וועלכע קענען יאָ ייִדיש, צו שאַפֿן נײַע ווערק אויף דער שפּראַך. טליה מאַרגאָליס, למשל, אַ יונגע פֿרוי, וואָס אָרגאַניזירט און קאַטאַלאָגירט אַן אָרטיקע ייִדישע ביבליאָטעק, האָט נישט געדאַרפֿט קיין איבערזעצער. הגם איר ליד האָט נישט געוווּנען קיין פּריז, צייכנט עס זיך אויס מיט זײַן חנעוודיקער פּשטות און אָפֿן־האַרציקייט:

בײַ טאָג
ביסטו אַ מחבר,
אָבער בײַ נאַכט, 
ווערסטו אַן עראָטישער פּאָעט
וואָס דערציילט מעשׂיות 
פֿון כּישוף, טרויער און האָפֿענונג. איך בין צוגעוווינט 
צו דײַנע ווערק 
און אַזוי ווי די בײַטנדיקע טעג, 
ווייס איך שוין נישט 
וווּהין צו גיין.

פֿרוי ביאַליק איז געווען ספּעציעל גליקלעך, וואָס עס האָבן זיך אויך באַטייליקט עטלעכע אויסלענדער. „מיר האָבן באַקומען אַ ליד פֿון ישׂראל — ׳בלומען׳, אָנגעשריבן פֿון לייבל באָטוויניק מיט זײַנע קינדער — און מאָטל גאָכמאַן האָט עס געזונגען אויף דער בינע,‟ האָט זי געזאָגט. „אַ פּרעכטיק ליד!‟

„מיר האָפֿן, אַז דורך ׳דער ייִדישער אײַדאָל׳ וועלן מיר קענען ביסלעכווײַז נאָך אַ מאָל דערנענטערן ייִדיש צו אונדזערע יונגע לײַט,‟ האָט זי צוגעגעבן. דער עיקר — אַז די באַטייליקטע אינעם פֿאַרמעסט זאָלן אויך קומען צו אַנדערע אָרטיקע אַקטיוויטעטן לטובֿת ייִדיש, ווי, למשל, אַ קומענדיקע מאַריאָנעטן־שפּיל פֿאַר קינדער, וואָס וועט פֿאָרקומען אויף שפּאַניש, אָבער אַרײַנוועבן ייִדישע ווערטער און אויסדרוקן.

ניקין איז אָבער מער פּעסימיסטיש־געשטימט וועגן דעם ענין, ייִדיש: „דער קאָנצערט איז געווען זייער פּראָפֿעסיאָנעל דורכגעפֿירט, אָבער ס׳רובֿ פֿונעם עולם זענען געווען עלטערע לײַט, וועלכע קענען גוט ייִדיש. די שטימונג איז דערפֿאַר געווען אַ ביסל מעלאַנכאָליש.‟

אויף דער פֿראַגע, צי זעט ער אַ צוקונפֿט פֿאַר ייִדיש אין מעקסיקע, האָט ניקין געענטפֿערט: „אויב מע וויל בײַטן דעם גורל פֿון ייִדיש, וועלן די פֿירער מוזן אַרײַנלייגן אַ סך געלט, צײַט און מי. אויב נישט, וועלן אַלץ מער מענטשן גיין אויף ענגליש־ און העברעיִש־לעקציעס, און ייִדיש וועט מען שטעלן אויפֿן צווייטן אָרט.‟

טאַקע דערפֿאַר נעמט טשאַקראָ אָן דעם ענין זייער ערנסט. ער האָט שוין אָנגעהויבן פּלאַנירן דעם צווייטן „אײַדאָל‟־פֿאַרמעסט, און זאָגט, אַז דאָס מאָל וועט מען אָרגאַניזירן אַן אינטערנאַציאָנאַלן קאָנקורס מיט, צום ווייניקסטן, צען קאָנקורענטן פֿון איבער דער וועלט, און צען אַנדערע פֿון מעקסיקע.

„במשך פֿון די יאָרן האָף איך צו געפֿינען אַלץ מער אָנטיילנעמער און פֿינאַנציעלע שטיצער פֿון איבער דער וועלט,‟ האָט טשאַקראָ געזאָגט. „מיר דאַכט זיך, דאָס איז אַ פּערפֿעקטער פֿאָרום צו שאַפֿן אַ נײַע קולטור אויף ייִדיש.‟