יענע קרענק, וואָס מע וויל פֿון דעם נישט רעדן

The Illness No One Wants to Talk About

ד״ר מישעל פֿרידמאַן פֿירט אַ דיסקוסיע וועגן דער גרויסער אַחריות, וואָס עס נעמען אָן די נאָענטע קרובֿים און פֿרײַנד פֿונעם פּסיכיש קראַנקן מענטשן, צו פֿאַרזיכערן זײַן וווילזײַן, דעם 7טן מײַ, אינעם „דרישה־אינסטיטוט‟, מאַנהעטן.
ד״ר מישעל פֿרידמאַן פֿירט אַ דיסקוסיע וועגן דער גרויסער אַחריות, וואָס עס נעמען אָן די נאָענטע קרובֿים און פֿרײַנד פֿונעם פּסיכיש קראַנקן מענטשן, צו פֿאַרזיכערן זײַן וווילזײַן, דעם 7טן מײַ, אינעם „דרישה־אינסטיטוט‟, מאַנהעטן.

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published May 11, 2014, issue of June 06, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

כּדי צו מוטיקן די ייִדן צו רעדן עפֿנטלעך וועגן דעם אָנגעווייטיקטן ענין, האָט דער ניו־יאָרקער „דרישה־אינסטיטוט‟, אַן אָנגזעענער בית־מדרש פֿאַר פֿרויען, בשותּפֿות מיט דער שיל „בני ישורון‟, צונויפֿגעשטעלט אַ סעריע פֿון דרײַ וועכנטלעכע לעקציעס מיטן נאָמען Confronting Mental Illness [לאָמיר באַהאַנדלען דעם ענין, פּסיכישע קראַנקייט]. די לעקציעס, וואָס זענען געווען פֿרײַ פֿון אָפּצאָל, און אָנגעפֿירט דורך אַ ריי אָנגעזעענע ייִדישע פּסיכאָלאָגן און רבנים, האָבן צוגעצויגן אַ שיינעם עולם. נישט געקוקט אויפֿן שטאַרקן רעגן בעת דעם ערשטן אָוונט פֿון דער פּראָגראַם, דעם 30סטן אַפּריל, זענען געקומען בערך 100 מענטשן, און מיט אַ וואָך שפּעטער — מער ווי 120.

צווישן די באַטייליקטע זענען געווען די קרובֿים און פֿרײַנד פֿון פּסיכיש־קראַנקע לײַט; פּסיכאָ־טעראַפּעווטן, און מענטשן וואָס לײַדן אַליין פֿון אַ גײַסטיקער קראַנקייט. בעת דער הפֿסקה אין קאָרידאָר, האָט מען געקענט הערן לעבעדיקע דיסקוסיעס אויף די טעמעס, וואָס די לעקטאָרן האָבן אין זייערע שיעורים באַרירט.

הרבֿ נתנאל העלפֿגאָט, אַ מיטגליד פֿון דעם פֿאַקולטעט אינעם אָרטאָדאָקסישן רבנים־סעמינער „חובֿבֿי תּורה‟, וועלכער לײַדט אַליין פֿון דעפּרעסיע, האָט דערציילט וועגן די טיפֿע עמאָציעס, וואָס ווערן באַשריבן אין געוויסע תּהילים — סײַ פֿון ייִאוש און אַנגסטן, סײַ פֿון אויסהיילונג און מנוחה — און ווי אַזוי דאָס זאָגן תּהילים קאָן העלפֿן אַרויסציִען אַ מענטשן פֿון אַ טיפֿער מרה־שחורה.

ד״ר יצחק שעכטער, אַ פּסיכאָלאָג פֿון אַ גרויסער קליניק פֿאַר דער פֿרומער קהילה אין מאָנסי, נ״י, האָט דערציילט וועגן געוויסע רבנים אין דער גמרא, וואָס האָבן מסתּמא אַליין געליטן פֿון פּסיכישער קראַנקייט. ר׳ חוני המעגל (חוני דער רעדל־מאָלער), למשל, האָט בעת אַ טריקעניש אין לאַנד געצייכנט אַ קרײַז אַרום זײַנע פֿיס און אויף אַ קול געוואָרנט גאָט, אַז ער וועט פֿונעם קרײַז נישט אַרויסגיין ביז גאָט וועט נישט ברענגען קיין רעגן. ר׳ חוני איז טאַקע דאָרט פֿאַרבליבן, ביז גאָט האָט „געפֿאָלגט‟. ווען געוויסע רבנים האָבן געפֿאָדערט אַרײַנצולייגן ר׳ חוני אין חרם פֿאַר באַגיין אַזאַ חילול־השם, האָט ר׳ שמעון בן־שטח געענטפֿערט, אַז מע זאָל אים לאָזן צו־רו. „אַזוי איז חוני — ער האָט אַ ספּעציעלע באַציִונג מיטן אייבערשטן,‟ האָט ער געזאָגט. נעמענדיק אין באַטראַכט, אַז דאָס „שמועסן מיט גאָט‟ איז אַ פֿאַרשפּרייטער סימפּטאָם פֿון אַ שיזאָפֿרעניקער, קאָן מען אַרויסדרינגען, אַז נישט געקוקט אויף ר׳ חוניס לומדות, איז ער געווען פּסיכיש נישט מיט אַלעמען.

ד״ר מישעל פֿרידמאַן, אַ פּסיכיאַטאָרין בײַ „חובֿבֿי תּורה‟, האָט בעת אירע קלאַסן זיך געוואָנדן צו די „באַגלייטער‟ פֿון די פּסיכיש קראַנקע — די נאָענטע קרובֿים און פֿרײַנד, וואָס העלפֿן אויפֿפּאַסן אויף זיי. „די תּורה לערנט אונדז, אַז מיר דאַרפֿן היטן דעם קראַנקן, די אלמנה, דעם יתום און דעם גר,‟ האָט פֿרידמאַן געזאָגט. „אָבער וואָס איז די גרענעץ פֿון אַזאַ אַחריות?‟ איר פֿראַגע האָט אַרויסגערופֿן אַ לעבעדיקע דעבאַטע בײַ די באַטייליקטע אין קלאַס: איז מען, למשל, מחויבֿ צו שמועסן מיטן קראַנקן, ווען ער בעט עס, אַפֿילו אויב יענער קלינגט אָן צוויי אַ זייגער בײַ נאַכט? וויפֿל געלט מעג מען אויסגעבן אויפֿן קראַנקן, אויב דער אויפֿפּאַסער האָט אַליין באַגרענעצטע פֿאָנדן? און אויב דער פּאַציענט פֿאַרליבט זיך, איז דער אויפֿפּאַסער מחויבֿ צו לאָזן די געליבטע אָדער דעם געליבטן וויסן וועגן דעם דיאַגנאָז, און אויב יאָ — ווען?