מײַן ערשטע באַגעגעניש מיט „ייִדישפּיל‟

My First Encounter With Yiddishpiel


פֿון סערגאָ בענגעלסדאָרף

Published May 18, 2014, issue of June 06, 2014.

נהריה — די שיינע שטאָט בײַם ים, וווּ איך וווין — געפֿינט זיך גענוג ווײַט פֿון תּל־אָבֿיבֿ. דערפֿאַר איז פֿאַר מיר שווער צו פֿאָרן אַהין אויף אַן אָוונטיקן ספּעקטאַקל. נישט לאַנג צוריק אָבער האָט אונדזער אָרטיקע פּרעסע איבערגעגעבן, אַז דער טעאַטער „ייִדישפּיל‟ וועט אויפֿטרעטן אין מעלות מיט דער פּיעסע „סאָלאָמאָן גריפּ‟ פֿונעם באַקאַנטן ישׂראלדיקן דראַמאַטורג חנוך לוין (לעווין) (1943—1999), וואָס אַבֿישי פֿיש האָט איבערגעזעצט אויף ייִדיש.

אין דער רעקלאַמע האָט מען דערקלערט, אַז די פּיעסע איז „אַ קאָמעדיע מיט קופּלעטן און אַן עפֿעקטפֿולן פֿינאַל‟, און אַז זי וועט באַגלייט ווערן מיטן טעקסט אויף העברעיִש און רוסיש, כּדי יעדער זאָל קענען פֿאַרשטיין.

דאָס שטעטל מעלות געפֿינט זיך נישט ווײַט פֿון נהריה. פֿאַרשטייט זיך, אַז כ׳האָב זיך דערפֿרייט פֿון דער געלעגנהייט צו זען אַ ספּעקטאַקל אויף ייִדיש, דערצו אַ קאָמעדיע. האָב איך אַהין אָנגעקלונגען, כּדי צו באַשטעלן דאָרטן אַ בילעט; מע האָט מיר געענטפֿערט, אַז איך קען עס קויפֿן בײַ זיך אין נהריה און אָנקומען קיין מעלות מיט אַ ספּעציעלן אויטאָבוס.

דער וועג פֿון נהריה קיין מעלות האָט פֿאַרנומען אַ האַלבע שעה. דער אויטאָבוס פֿאַר 50 פּאַסאַזשירן איז געווען פֿול געפּאַקט. ווען מיר זענען צוגעפֿאָרן צו דעם קולטור־פּאַלאַץ — „היכל התּרבות‟ — האָב איך באַמערקט, צו מײַן חידוש, אַז אַ סך אויטאָבוסן מיט די ליבהאָבער פֿונעם ייִדישן טעאַטער זענען אָנגעקומען פֿון אַ ריי אַנדערע שטעט. דער זאַל, באַשטימט פֿאַר 800 צוקוקער, איז געווען אינגאַנצן פֿול.

אַ טייל פֿונעם פֿאַרזאַמלטן עולם זענען שוין געווען צוגעוווינט צו דעם קלאַסישן ייִדישן טעאַטער, מיט זײַן שטעטלדיקן פֿאָלקס־הומאָר. אַזעלכע מענטשן וואָלט די פּיעסע, מעגלעך, געקאָנט אַנטוישן. „סאָלאָמאָן גריפּ‟, חנוך לוינס ערשטע פּיעסע, אָנגעשריבן אינעם יאָר 1969, האָט שאָקירט די קריטיקער. די טראַגישע מעשׂיות, בנוסח פֿון אַזעלכע פּערסאָנאַזשן, ווי דער אוראַלטער קיניג עדיפּ אָדער האַמלעטס פֿאָטער, ווערן פֿאַרוואַנדלט אין אַ פּאַראָדיע, צי אַפֿילו אַ פֿאַרס, וועגן דעם, ווי די מענער ווערן דערהרגעט דורך אומטרײַע פֿרויען מיט זייערע געליבטע.

דער טעאַטער־קענער יצחק ליור האָט באַמערקט אין זײַן אַנאָטאַציע צו חנוך לוינס ערשטער פּיעסע, אַז אין איר ווערט אָפּגעשפּיגלט די הויפּט־מעטאַפֿאָר, וועלכע איז געוואָרן דער לייטמאָטיוו פֿון אַלע זײַנע שפּעטערדיקע ווערק: די מענער ווערן געשילדערט ווי קליינע קינדער, און די פֿרויען — ווי דעספּאָטישע און צווינגענדיקע מוטערס, דערציִער און לערער.

איך מיין, אַז דער רעזשיסאָר יורם פֿאַלק האָט גוט דערשפּירט דעם זשאַנער פֿון לוינס פּיעסע, און אַרײַנגעמישט אין זײַן ווערסיע עלעמענטן פֿון קאַבאַרעט און דעם „טעאַטער אינמיטן טעאַטער‟. אויף דער בינע שטייט אַ פּיאַנע, און דער פּיאַניסט, מישאַ בלעכעראָוויטש — אַ באַגאַבטער מוזיקער, אַ גראַדואַנט פֿון דער ווילנער קאָנסערוואַטאָריע — באַטייליקט זיך כּסדר אין די סצענעס, אָנפֿירנדיק דערבײַ מיטן מוזיקאַלישן טייל פֿונעם ספּעקטאַקל. ווען ער שפּילט נישט אויף דער פּיאַנע, העלפֿט ער די אַקטיאָרן צו טוישן דעם רעקוויזיט.