די צוטיילונג פֿון „בראשית-פּרײַז‟ — אַ צעמישטקייט

Dissonance at the Genesis Prize Awards

דער געווינער מײַק בלומבערג באַקומט דעם פּרײַז פֿון בנימין נתניהו און נתן שטשעראַנסקי
דער געווינער מײַק בלומבערג באַקומט דעם פּרײַז פֿון בנימין נתניהו און נתן שטשעראַנסקי

פֿון עמיל קאַלין

Published June 02, 2014, issue of June 20, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

דער ערשטער, וואָס האָט גענומען דאָס וואָרט, איז געווען דער ישׂראלדיקער פּרעמיער, בנימין נתניהו; ער האָט געשטעלט דעם טראָפּ, דער עיקר, אויף מײַק בלומבערגס פּערזעלנעכקייט. ער האָט גערעדט וועגן דער וויכטיקייט פֿון דער פֿאַרבינדונג צווישן ישׂראל און די תּפֿוצות.

שפּעטער איז אויפֿגעטראָטן מיכאל פֿרידמאַן, אַן אָליגאַרך אָדער אַ מולטי-אָליגאַרך, דער איניציאַטאָר און מסתּמא געלט-געבער אויף אָט דעם פּרײַז, און אונטערנעמונג. ער האָט גערעדט ענגליש מיט אַ שווערן סלאַווישן אַקצענט; געלאָזט וויסן דעם עולם וועגן זײַן שטרעבונג צו באַזאָרגן די צוקונפֿט פֿון ייִדישן פֿאָלק, צו פֿאַרשטאַרקן די ייִדישע אידענטיטעט און, האָפֿנטלעך, אָפּשוואַכן די אַסימילאַציע. ער האָט גערעדט וועגן זײַן אייגענער אָפּפֿרעמדונג פֿון דער ייִדישער קולטור, ווי אַ ייִנגל אין רוסלאַנד, וואָס האָט בלויז געקענט „פּושקין און טאָלסטוי‟.

ער זוכט אַ ייִד, וואָס זאָל דינען ווי אַן אינספּיראַציע פֿאַר דעם נײַעם דור; עמעצן, וואָס מען וואָלט געקענט שטאָלצירן מיט זײַן אויפֿטו, און שטרעבן צו דערגרייכן זײַן „מדרגה‟, אַזוי צו זאָגן.

דערנאָך איז אַרויפֿגעקומען אויף דער בינע נתן שטשעראַנסקי. ער האָט פֿאָרגעלייענט אויף ענגליש (ווידער ענגליש!) אַ רירנדיקן בריוו פֿון דעם באַרימטן פּיאַניסט יעווגעני קיסין, וווּ ער האָט אויסגעדריקט זײַן עמאָציאָנעלע צוגעבונדקייט צו מדינת-ישׂראל און די ישׂראלים. זיך צוהערנדיק צו זײַנע ווערטער, איז מיר אײַנגעפֿאַלן, אַז זײַן בריוו חזרט איבער מײַן זיידעס בקשה אָדער אָנזאָג פֿאַר אונדז, זײַנע אייניקלעך — „זיך האַלטן אין איינעם‟.

דער לעצטער איז אויפֿגעטראָטן דער בעל-שׂימחה אַליין, מײַק בלומבערג. ער האָט געדאַנקט דעם זשורי פֿון דעם „בראשית-פּרײַז‟ און גערעדט וועגן זײַן ייִדישן „הינטערגרונט‟, זײַן משפּחה, די ייִדישע ווערטן, וואָס ער האָט געשעפּט פֿון דער היים: דאָס גלויבן אין אַ בעסערן מאָרגן, אָפּטימיזם, אַרבעטן שווער, צו דערגרייכן דעם געשטעלטן ציל אַדג”ל. דער אויסדרוק „תּיקון-עולם‟ איז דערמאָנט געוואָרן אָן אַ שיעור, ווי ס’איז די הײַנטיקע מאָדע בײַ פֿיל אַמעריקאַנער ייִדן; אָנטאָן די אַמעריקאַנער ווערטן אַ ייִדישן מלבוש און אַזוי אַרום פֿאַראייגענען די לײַ-באַגריפֿן. גיי, דערצייל מיסטער בלומבערגן, אַז „תּיקון־עולם‟ מיינט גאָר נישט צו „פֿאַרריכטן די וועלט‟, עס ווערט גענוצט אין דער משנה און קבלה מיט גאָר אַן אַנדער מיין.

אין זײַן רעדע האָט זיך אַדורכגעוואָרפֿן נאָך אַן אַמעריקאַנער פֿאָדעם: ער האָט אונטערגעשטראָכן די נאָענטשאַפֿט פֿון ייִדישע ווערטן בײַ ייִדן, און ווייניקער, דאָס האָבן איין אָפּשטאַם אָדער געהערן צו איין פֿאָלק. ייִדישקייט אָדער ייִדנטום שטעלט מיט זיך פֿאָר, לויט בלומבערגן, אַ באַגאַזש פֿון געמיינזאַמע ווערטן, להיפּוך צו יעווגעני קיסינס שטעלונג.

איך בין אַרויס פֿון דעם זאַל צעמישט, פֿאַרלוירן; יעדער איינער פֿון די רעדנערס האָט פֿאָרגעלייגט אַן אַנדער לייזונג צו דער איצטיקער סיטואַציע פֿון דעם ייִדישן פֿאָלק: צו פֿאַרשטאַרקן די פֿאַרבינדונגען צווישן ישׂראל און די תּפֿוצות, צו זוכן אַ ייִדישן „סופּער-מאַן‟, זיך האַלטן אין איינעם, און שטעלן דעם טראָפּ אויף אַלגעמיינע אָדער בשותּפֿותדיקע ווערטן: שטרעבן צו „מאַכן די וועלט פֿאַר אַ בעסערן לעבנס־פּלאַץ‟. וווּהין זאָלן מיר טאַקע זיך ווענדן און קערן?

עס שײַנט, אַז אין דעם פֿאַרלוירנקייט-ים קען מען זיך אָנכאַפּן אין איין רעטונגס-שטרויעלע, כאָטש איין מסקנה האָט זיך פֿאַרפֿעסטיקט: דאָס ייִדישע פֿאָלק האָט אַן איין-און-איינציקע גאַנגבאַרע שפּראַך — ענגליש. אין דרויסן איז געווען שוין פֿינצטער. אַ קליינטשיקע, לעבעדיקע פֿרוי מיט אַ הויכער קופּע בלאָנד-געפֿאַרבטע האָר, וואָס איז אויך געווען אויף דער אונטערנעמונג, איז צוגעשטאַנען צו אונדז מיר זאָלן זי פֿאָטאָגראַפֿירן: איין מאָל דאָ און איין מאָל דאָרט, און אין אַזאַ פּאָזע, און אין יענער פּאָזע. זיך נישט אײַלנדיק צוריק אין האָטעל, האָבן מיר אויסגעפֿירט אַלץ, נאָכגעגעבן אירע קאַפּריזן, און לסוף, האָט זי אונדז געפֿרעגט אויף עבֿרית, פֿון וואַנען מיר שטאַמען. מײַן פֿרוי האָט געענטפֿערט, אַז זי קומט פֿון אַמעריקע און איך — רומעניע.

די קליינטשיקע פֿרוי האָט זיך שטאַרק דערפֿרייט און דערלאַנגט אונדז איר וויזיט-קאַרטל; זי איז, לאָזט זיך אויס, אויך פֿון רומעניע. איך האָב גערעדט צו איר רומעניש, אָבער זי האָט זיך אײַנגעעקשנט צו ענטפֿערן אויף עבֿרית — מעגלעך, די איינציקע אויף דער הײַנטיקער אונטערנעמונג, וואָס האָט עס געטאָן.