צווישן ישׂראל־פֿילם און האָליוווּד

Between Israeli cinema and Hollywood

אַסי דיין ז״ל
אַסי דיין ז״ל

פֿון עדי מהלאל

Published June 13, 2014, issue of July 04, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

דער פּלאַקאַט פֿון „הער באַום‟
דער פּלאַקאַט פֿון „הער באַום‟

אַסי דיין ז״ל (1945־2014), וואָס איז גאָר לעצטנס געשטאָרבן, איז במשך פֿון לאַנגע יאָרן געשטאַנען אין צענטער פֿון דער ישׂראלדיקער קולטור-וועלט, און בפֿרט אין צענטער פֿון דער קליינער ישׂראלדיקער פֿילם-אינדוסטריע. משה דיינס אַ זון, האָט אַסי אין די 1960ער־1970ער יאָרן געהאַט אָנגעהויבן צו שפּילן די עכטע סאַברע-קעמפֿער אין פֿילמען („הוא הלך בשׂדות‟, „מבֿצע יונתן‟), און רעזשיסירט און אָנגעשריבן די סצענאַרן פֿאַר די סאַמע קלאַסישע ישׂראלדיקע קאָמעדיעס („גבֿעת חלפֿון אינה עונה‟). פֿילמען האָט ער געשאַפֿן און געשפּילט אין זיי ביזן סוף פֿון זײַן לעבן. דערצו האָט ער פֿילמירט דאָקומענטאַרן, טעלעוויזיע-דראַמעס, און איז געווען אַ דיכטער. זײַן פּטירה איז זיכער אַ גרויסע אַבֿדה פֿאַר דער ישׂראלדיקער קולטור.

הײַיאָר, צופֿעליק גלײַכצײַטיק מיט דיינס פּטירה, איז אויך אַרויס די אַמעריקאַנער ווערסיע פֿון „הער באַום‟, וואָס הייסט, „דער אָנגעברוגזטסטער מענטש אין ברוקלין‟ (The Angriest Man in Brooklyn). אין דער אַמעריקאַנער ווערסיע שפּילן אַזעלכע באַקאַנטע אַקטיאָרן ווי ראָבין וויליאַמס אין דער הויפּט־ראָלע פֿון הענרי אַלטמאַן (הער באַום), אַ ניו-יאָרקער ייִדישער אַדוואָקאַט, און מילאַ קוניס אין דער ראָלע פֿון דער דאָקטאָרין, וואָס איז געוואָרן אַ סך מער צענטראַל אין דער ווערסיע.

דער פּלאַקאַט פֿון „דער אָנגעברוגזטסטער מענטש אין ברוקלין‟
דער פּלאַקאַט פֿון „דער אָנגעברוגזטסטער מענטש אין ברוקלין‟

„דער אָנגעברוגזטסטער מענטש אין ברוקלין‟ איז אָבער נישט בלויז אַן אַמעריקאַנער באַאַרבעטונג פֿון „הער באַום‟, עס רעדט זיך דאָ וועגן לחלוטין צוויי היפּוכדיקע פֿילמען. כּמעט יעדן אַספּעקט, וואָס „הער באַום‟ מאַכט חוזק דערפֿון און וויל עס צעשטערן, ווערט דער סאַמע מהות אַליין אינעם אַמעריקאַנער פֿילם, וואָס גייט בכלל אין דער פֿאַרקערטער ריכטונג פֿון פֿאַרבינדן און אויסגלײַכן. די מעטאַ-פֿילם דיסקוסיע, וווּ באַום ווערט אַ קינסטלערישער אָביעקט צום אַנאַליזירן, איז לגמרי פֿאַרשוווּנדן געוואָרן.

דער ציניזם און די איראָניע, וואָס דעפֿינירן דיינס קוקווינקל, ווערן דאָ פֿאַרביטן אויף אַ סך מעלאָדראַמע און קיטש. עס בלײַבן בלויז זעלטענע איראָנישע טראָפּנס. ראשית-כּל, איז דאָ גאָר אַנדערש די באַהאַנדלונג פֿון דעם משפּחה-לעבן: פֿון באַומס פֿאַנטאַזיעס וועגן סעקסועלע באַציִונגען מיט אַ יונגער קאַסירערין, וויל אַלטמאַן זיך לייגן אין בעט מיט זײַן פֿרוי צום לעצטן מאָל; אַנשטאָט באַומס אַ זון, אַ סאָלדאַט בעת מיליטערישע געניטונגען (אַ פּאַראָדיע אויף דיינס ערשטע ראָלעס), ווערט אין דער אַמעריקאַנער ווערסיע פֿאַרביטן אויף אַ באַנאַלישער דראַמאַטישער סיטואַציע פֿונעם כּסדר פֿאַרנומענעם טאַטן (דער כּעס דעפֿינירט דורכויס אַלטמאַנס געשטאַלט, עפּעס, וואָס זאָגט אַ סך וועגן דעם שוואַכן סצענאַר), וואָס טוט אַלץ, אַבי צו פֿאַרברענגען נאָך אַ ביסל צײַט מיט זײַן זון. פֿון דעם ישׂראלדיקן פֿילם „הער באַום‟, ווערט אין לעצטן סך-הכּל אַ לאַנגווײַליקער, באַנאַלער אַרומפֿאָר צוריק צו געפֿינען דעם טעם פֿון לעבן.

אַ קיצור, פּטרט נישט די צײַט אויף „דער אָנגעברוגזטסטער מענטש אין ברוקלין‟, און זעט בעסער אַסי דיינס „הער באַום‟.