קונסט און קולטור

"עטל זינגט"

Ethel Sings

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אין דער דראַמע, האָט עטל אויסגעשפּילט די אַמאָליקע „דזשאָון אָוו אַרק‟, די יונגע פֿראַנצויזין וועלכע איז פֿאַרברענט געוואָרן אויפֿן שײַטער אינעם פֿופֿצנטן יאָרהונדערט.

די דראַמאַטורגין האָט אין איר פּיעסע געפּרעדיקט אַז אַלע זײַנען גלײַך — ייִדן, קריסטן, מוסולמענער, הינדוסן, נישטאָ קיין אונטערשייד צווישן פֿעלקער.

הלוואי, האָב איך זיך געטראַכט, וואָלט עס אמת געווען. די אידעאָלאָגיע קלינגט גוט אין לידער, נישט אין דער ווירקלעכקייט, און א חוץ דעם איז די פּיעסע אַ פֿאַרעלטערטע ווען עס קומט צום אידעאַליזירן אַן אַלטע, אויסגעשפּילטע ווערסיע פֿון קאָמוניזם. מיר איז שווער געווען אויסצוזיצן גאַנצע צוויי שעה, צוקוקנדיק אַ פּיעסע וואָס האָט אַ קנאַפּן שײַכות מיטן הײַנט.

פֿאַרשטייט זיך, אַז דער עלטערער, ייִדישער עולם איז באַשטאַנען פֿון די לינק־געשטימטע חבֿרה, וואָס פֿאַר זיי איז די געשיכטע נישט נאָר קיין נײַעס, נאָר אַן איבערלעבונג אויפֿדאָסנײַ זייער יוגנט.

אַ קליינע קופּקע האָט זיך פֿאַרזאַמלט בײַ די טרעפּ בײַם אַרויסגאַנג. דעמאָלט האָב איך זיך טאַקע אָפּגעשטעלט און געוואָלט הערן סײַ פֿון דער דראַמאַטורגין און סײַ פֿון די צוויי שוועסטער וועלכע האָבן זי אַרומגערינגלט.

פֿאַרשטייט זיך, אַז זיי האָבן זי באַשאָטן מיט קאָמפּלימענטן. איך ווידער האָב געוואָלט וויסן ווער די צוויי שוועסטער זײַנען; איינע פֿון זיי איז 67 און די אַנדערע — 71. איך פֿרעג די ייִנגערע, צי זי האָט געהערט אַז ס’גייט אַרויס אַ ייִדישע צײַטונג אין ניו־יאָרק וואָס הייסט דער „פֿאָרווערטס‟.

די ייִנגערע שוועסטער האָט זיך אָנגעצונדן ווי אַ האָלאָוועשקע. וואָסי? בין איך געווען נײַגעריק.

„איך האָב פֿײַנט דעם ייִדישן פֿאָרווערטס.‟
„וואָס איז די סיבה?‟ גייט מיר אין לעבן.

„ווען איך בין געווען אַ כּלה־מיידל פֿלעגט מײַן מאַמע אַרײַנשיקן מודעות, אַז זי זוכט אַ חתן פֿאַר מיר. דער ׳פֿאָרווערטס׳ האָט דעמאָלט פֿאַרמאָגט אַ שידוכים־ווינקל. האָבן זיך אַראָפּגעלאָזט אַ כאָפּטע מיאוסע זידל־בריוועלעך אויף מײַן חשבון. איך האָב געוויינט.‟

איך קוק זי אָן — אַ שיינע, הויכע פֿרוי… ווי קומט עס אַז מען האָט זי אַזוי באַהאַנדלט? אסור צי איך האָב פֿאַרשטאַנען. ערשט בײַם אַרויסגיין פֿון טעאַטער האָב איך באַמערקט אַז זי גייט קרימלעך, מסתּמא אַ קאַליקע פֿון קינדווײַז אָן.

זאַלבע פֿינף פֿון אונדז, זײַנען אַרײַן אין אַ רעסטאָראַן, צוזאַמען מיט דער מחברטע פֿון דער פּיעסע. איך גיב אַ קוק, די ייִנגערע שוועסטער און די עלטערע שוועסטער טרינקען וואָדקאַ אויף וואָס די וועלט שטייט. בלויז דער יאַפּאַנישער מאַן פֿון דער עלטערער שוועסטער איז געזעסן בשתּיקה.

ווען די עלטערע איז שוין געווען איבערבגילופֿן, האָט זי אָנגעהויבן צו דערציילן אַז זי איז אַ פּראָפֿעסאָרשע אין פּרינסטאָן־אוניווערסיטעט, און אַז געלט איז נישט קיין מניעה, זיי קענען זיך פֿאַרגינען פֿון אַלעם גוטן. טראַכט איך זיך, זעסט מירל, קאָמוניסטן אַהין, קאָמוניסטן אַהער, דער קאַפּיטאַל שטערט זיי נישט צום קאָמוניזם. וואָס האָבן זיי געמיינזאַמס מיט די ראָזנבערגס? אַ פֿײַג. דער עיקר — מ’איז מקנא יענעמס קרבנות, העלדישקייט, אידיעאָלאָגיע. גוט צו האָבן אַ מכּה אונטער יענעמס אָרעם.