ליטעראַטור

אַ פּאָפּולערער שרײַבער פֿונעם פּראָלעטאַריאַט

A Bestselling Writer Out of the Proletariat

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

די רײַכע לעבנס־געשיכטע פֿונעם אַמעריקאַנער שרײַבער האָװאַרד פֿאַסט (1914־2003) האָט לעצטנס אױפֿגעװעקט אַ נײַעם אינטערעס צװישן די היסטאָריקער. די סאַמע אָנגעשפּאַנטע צײַטן אין זײַן לעבן זײַנען געװען די יאָרן צװישן 1943 און 1957, װען פֿאַסט איז געװען אַן אַקטיװער מיטגליד פֿון דער אַמעריקאַנער קאָמוניסטישער פּאַרטײ. אין סאָװעטן־פֿאַרבאַנד און מיזרח־דײַטשלאַנד איז ער געװען דער סאַמע פּאָפּולערער אַמעריקאַנער שרײַבער, און זײַנע ביכער זײַנען אַרױס אין מיליאָנען עקזעמפּלאַרן, הגם זײַנע באַציִונגען מיט די אידעאָלאָגישע משגיחים אין דער אַמעריקאַנער פּאַרטײ זײַנען װײַט ניט געװען קײן פּשוטע.

די ביאָגראַפֿישע שטודיע פֿון דזשעראַלד סאָרין באַהאַנדלט דעם דאָזיקן קאָמוניסטישן פּעריאָד מיט אַ ספּעציעלער התמדה. דערבײַ מערקט דער מחבר אָפּ, אַז קײן מערקװירדיק ליטעראַריש װערק האָט פֿאַסט אין יענער צײַט ניט אָנגעשריבן, אָבער ער איז געװאָרן אַן אַקטיװע פֿיגור אױף דער פּאָליטישער װעלטבינע פֿון דער „קאַלטער מלחמה‟. פֿאַסט האָט אָנגעהאַלטן נאָענטע באַציִונגען סײַ מיט דער אָפֿיציעלער סאָװעטישער ליטעראַרישער נאָמענקלאַטור, סײַ מיט די לינק־געשטימטע אײראָפּעיִשע און אַמעריקאַנער אינטעלעקטואַלן.

פֿאַסט איז אױפֿגעװאַקסן אין אַן אָרעמער געגנט אין ניו־יאָרק צווישן אַ געמישטער באַפֿעלקערונג און ניט באַקומען קײן אָנשטענדיקע בילדונג. פֿאַר דער קאָמוניסטישער אינטעליגענץ, װאָס לרובֿ האָט געשטאַמט פֿונעם מיטלשטאַנד, איז ער געװען אַ מציאה: אַן עכטער פּראָלעטאַריער, װאָס האָט זיך אַלײן דערשלאָגן צו אַ ליטעראַרישן דערפֿאָלג מיט זײַן מי און טאַלאַנט. אָבער ניט אַלץ אין פֿאַסטס װערק האָט געשטימט מיט דער פּאַרטײ־ליניע. צומאָל האָט דאָ געפֿעלט אַ פּאָזיטיװע געשטאַלט פֿון אַ קאָמוניסטישן אָנפֿירער, צומאָל זײַנען די פֿאַבריקאַנטן אַפֿילו אַרױס װי פּאָזיטיװע פֿיגורן; צומאָל האָט ער ניט ריכטיק אױסגעטײַטשט די דיאַלעקטיק פֿונעם פּאָליטישן קאַמף. די אױפֿפּאַסער אין דער אַמעריקאַנער קאָמוניסטישער פּאַרטײ האָבן כּסדר געגעבן פֿאַסטן אַ פּסק פֿאַר זײַנע װערק, הגם די גאַנצע קאָמוניסטישע באַװעגונג אין רוסלאַנד און אַמעריקע האָט זיך שטאַרק גענײטיקט אין אים. צו יענער צײַט האָבן שױן אַ היפּשע צאָל פּראָמינענטע קולטורעלע פּערזענלעכקײטן געהאַט פֿאַלאָזט די פּאַרטײ מיט אַ סקאַנדאַל.

װאָס זשע האָט צוגעצױגן פֿאַסט צו קאָמוניזם, און פֿאַר װאָס איז ער געװאָרן אַ פּאַרטײ־מיטגליד ערשט אין 1943, װען מ׳האָט שױן אױף זיכער געװוּסט װעגן סטאַלינס פֿאַרברעכערישן רעזשים? סאָרין האַלט, אַז אױף פֿאַסטס באַשלוס האָט משפּיע געװען, קודם־כּל, זײַן סבֿיבֿה. בעת דער מלחמה האָט פֿאַסט געאַרבעט פֿאַרן ראַדיאָ „קול פֿון אַמעריקע‟, װוּ אַ סך מיטאַרבעטער זײַנען געװען קאָמוניסטן. חוץ דעם, זײַנען זײ געװען שאַרפֿזיניקע, רײַכע און גלאַמורנע מענטשן.

דער רחבֿותדיקער לעבנס־שטײגער פֿון זײַנע נײַע פֿרײַנד האָט געמאַכט אַ שטאַרקן אײַנדרוק אױף פֿאַסטן, װאָס איז אױפֿגעװאַקסן אין דלות. זײ זײַנען געװען ענלעך אױף די העלדן פֿון זײַנע היסטאָרישע ראָמאַנען: שטאַרקע מענטשן, װאָס זײַנען בכּוח צו ענדערן דעם גאַנג פֿון דער געשיכטע. פֿאַסט האָט געפֿילט, אַז ער אַלײן שטײט אױף דער פֿראָנט־ליניע פֿונעם גרױסן היסטאָרישן קאַמף, און זײַן געװער איז זײַן װאָרט.

זײַנע נײַע קאָמוניסטישע באַקאַנטע פֿון האָליװוּד, מערסטנס ייִדן, זײַנען געװען עכטע קעמפֿער קעגן פֿאַשיזם; אָבער װי אַ פּאַרטײ־מיטגליד האָט זיך פֿאַסט געהאַלטן געטרײַ בײַ דער סטאַליניסטישער ליניע. װען די פּאַרטײ־דיסציפּלין האָט געפֿאָדערט, האָט ער אַטאַקירט זײַנע אַמאָליקע חבֿרים פֿאַר זײערע אידעאָלאָגישע חטאים. ער האָט געזונגען שבֿחים דער סאָװעטישער סיסטעם, און זײַן אַנטױשונג מיט דער אַמעריקאַנער געזעלשאַפֿט האָט געהאַלטן אין אײן װאַקסן. אין הסכּם מיט דער קאָמוניסטישער תּורה, האָט ער געגלייבט, אַז בלױז אַ קאָמוניסטישע רעװאָלוציע, לױטן סאָװעטישן מוסטער, קאָן ראַטעװען די גאַנצע װעלט.

פֿאַסט איז געװען זײער אַ פּראָדוקטיװער שרײַבער און האָט זיך גענומען צו ביז גאָר פֿאַרשידענע טעמעס. ער האָט געשריבן װעגן דער אַמעריקאַנער געשיכטע און הײַנטצײַטיקער סאָציאַלער פּראָבלעמאַטיק, פֿאַרפֿאַסט ביאָגראַפֿיעס און קאָמערציעלע ליבע-ראָמאַנען. קײן ייִדישע בילדונג האָט ער ניט באַקומען, אָבער ער האָט יאָ אָנגעשריבן עטלעכע ביכער װעגן ייִדישער געשיכטע. דאָס סאַמע באַקאַנטע צװישן זײ איז דער ראָמאַן „מײַנע רומפֿולע ברידער‟ װעגן דעם אױפֿשטאַנד פֿון די מכּבייער. װי אַ קאָמוניסט, האָט פֿאַסט ניט געהאַלטן ייִדן פֿאַר אַן אַתּה־בחרתּנו־פֿאָלק. אַנטיסעמיטיזם איז פֿאַר אים געװען אַ פֿאָרעם פֿון דיסקרימינאַציע, װאָס איז געװען אַ פּועל־יוצא פֿון דער קאַפּיטאַליסטישער סיסטעם. אָבער אין זײַן היסטאָרישן ראָמאַן האָט ער געמאָלט די מכּבייער װי פֿרײַהײט־קעמפֿער קעגן די גריכן, אַ מין אוראַלטע „פֿאַשיסטן‟.

אין אַמעריקע האָט דער ראָמאַן באַקומען אַ װאַרעמע אױפֿנאַמע, ניט געקוקט אױפֿן מחברס שם װי אַ קאָמוניסט. דאָס בוך איז אַרױס אין אַ פּאַסיקן מאָמענט, װען אי דער סאָװעטן־פֿאַרבאַנד, אי די פֿאַראײניקטע שטאַטן האָבן געשטיצט די נײַ־געּבױרענע מדינת־ישׂראל. אָבער ניט געקוקט אױף דעם, איז דער ראָמאַן ניט אַרױסגעגעבן געװאָרן אין סאָװעטן־פֿאַרבאַנד, און די קאָמוניסטישע פֿירערשאַפֿט האָט פֿאַסטן חושד געװען אינעם חטא פֿון נאַציאָנאַליזם.

פֿאַסטס ליבע–אַפֿערע מיט קאָמוניזם האָט זיך געענדיקט נאָך דעם, װי די סאָװעטישע פֿירערשאַפֿט האָט אַנטפּלעקט דעם שרעקלעכן אמת װעגן סטאַלינס „פּערזענלעכקײט־קולט‟. אין די לעצטע יאָרן פֿון זײַן לעבן האָט פֿאַסט אָנגעשריבן אַן אױטאָביאָגראַפֿיע, װוּ ער האָט געפּרוּװט צו דערקלערן זײַן סימפּאַטיע צו קאָמוניזם. װי עס באַװײַזט סאָרין, איז דער דאָזיקער אַלײן–פּאָרטרעט ניט פֿאַרלאָזלעך. האָװאַרד פֿאַסט איז ניט געװען קײן אינטעלעקטואַל מיט שטאַרקע אַנאַליטישע קריטישע פֿעיִקײטן. אין תּוך איז ער פֿאַרבליבן אַ פּראָסטער ייִדישער אימיגראַנט פֿונעם צװײטן דור, װאָס איז פֿאַרכּישופֿט געװאָרן פֿון די אוטאָפּישע הבֿטחות פֿון קאָמוניזם און פֿון דעם גלאַנץ בײַ דער ראַדיקאַל־לינקער אינטעליגענץ, װאָס האָט װױל געלעבט אונטערן דאַך פֿון אַמעריקאַנער קאַפּיטאַליזם, און האָט געחלומט װעגן סאָװעטישן גן־עדן.