(די 2 טע זײַט פֿון 2)
לאָמיר דאָ ברענגען נאָר אַ קליינע סטאַטיסטיק: איבער פֿופֿציק פּראָצענט פֿון דעם אַמעריקאַנער [רעפֿאָרמיסטישן און וועלטלעכן] ייִדנטום האָבן חתונה מיט נישט-ייִדן. אין ארץ-ישׂראל ווידער זענען שוין הײַנט דאָ אַ פּאָר הונדערט טויזנט בעלי־תשובה (!), אַ צייכן, אַז דאָס לאַנד דערפֿירט צוריק צו ייִדישקייט, צוליב איר עצם־מציאות. ס’איז אוממעגלעך צו פֿאַרגלײַכן די אויסגעטריקנטע ייִדישקייט פֿון „לי עוועניו‟ און „ראַדני‟, וואָס דאָס איז שוין די חרדישע ייִדישקייט אין אַמעריקע, צו דער אויפֿגעלעבטער ייִדישקייט, וואָס שפּראָצט אַרויס, ווען מ’דערזעט זיך מיט אַ תּנ”כיש מציאות אויף דער הייליקער ערד, סמוך־ונראה פֿון די טײַערסטע ייִדישע פּלעצער.
אָפּגעזען אינגאַנצן, ווי אַזוי מיר ווילן דאָס דערקלערן על-פּי דעם ויואל משה, איז עס אָבער למעשׂה אַ מציאות, פֿון וועלכן מיר קענען נישט אַנטלויפֿן. פֿון די פֿרײַע ייִדן אין ארץ-ישׂראל גיסט זיך דער נאָמען פֿונעם באַשעפֿער אויף די ליפּן מער ווי אויף די גאַסן פֿון מאַנראָ און וויליאַמסבורג, וווּ דער קאָפּ שטייט נאָר אויף געפּאַסטע קליידער און ווערעמדיקע „סטראָבעריס‟־טרוסקאַווקעס.
איידער די סאָלדאַטן זענען אַרויס אויפֿן פֿראָנט אינעם איצטיקן קריג, האָבן זיי זיך אַרויסגעלאָזט אין פֿײַערלעכע טענץ, זינגענדיק וועגן אמונה אינעם באַשעפֿער. זעענדיק דאָס אויף אַ „קליפּ‟, וואָס איז אַרומגעלאָפֿן אויף דער אינטערנעץ, זענען מיר די אויגן פֿײַכט געוואָרן. איך בין מודה, אַז מיר האָט מען אין חדר נישט אַרײַנגעבלאָזן אַ צענטל פֿון אָט דער טיפֿער אָנערקענונג אין געטלעכער השגחה, און איך האָב געקוקט מיט טיפֿער קינאה אויף די ייִדישע סאָלדאַטן. איך האָב צוגערופֿן מײַנע קינדער, אַז זיי זאָלן דאָס זען, איך האָב זיי אַפֿילו געמוטיקט מיטצוטאַנצן פֿונדערווײַטנס; און נאָר געהאָפֿט, אַז אין זיי זאָל זיך איבערפֿלאַנצן דירעקט די ייִדישע התלהבֿות, וואָס שטראַלט פֿון די הערצער פֿון אונדזערע סאָלדאַטן אין ארץ-ישׂראל. איך ציטער נאָר, אַז די צעטלעך פֿון די מוסדות קעגן טעכנאָלאָגיע, קליידער, צניעות, ווערעם, און אַוודאי קעגן ציוניסטן, אַגודיסטן, א.א.וו. — זאָלן נאָר נישט אויסרײַסן בײַ זיי די געפֿילן צום ייִדישן פֿאָלק, חלילה.
„נטרונא‟ טײַערע, לאַכן לאַכט, ווער עס לאַכט צום לעצט. ס’קען טאַקע זײַן, אַז „נטרונא‟ ברענגט אַ פֿיזישע סכּנה אויפֿן ייִדישן פֿאָלק, אָבער כּלל־ישׂראל האָט שוין דורכגעמאַכט אַ סך פֿיזישע יסורים אין זײַן געשיכטע, און טאַקע זייער אָפֿט האָבן ייִדן געגעבן אַ האַנט פֿאַר די שׂונאי־ישׂראל, צו אונדזער גרויסן ווייטיק. מיר וועלן אָבער די אַלע פֿיזישע יסורים דורכקומען, און איבערבלײַבן וועט דער שטאַרקער ייִדישער גײַסט, וואָס קיין מענטש אין דער וועלט קען אים נישט פֿאַרלעשן. ס’קען טאַקע זײַן, אַז „לי עוועניו‟ וועט גיין אַ גאַנג צוזאַמען מיט „נטרונא‟. לאָמיר אַפֿילו זאָגן, אַז די אַנטיסעמיטן וועלן שאַנעווען „לי עוועניו‟, און נאָר דאָרט וועלן קיין פֿענצטער נישט אויסגעזעצט ווערן, אָבער דער ייִדישער גײַסט וועט בלײַבן גאַנץ נישט דאָרט, נאָר אין די גרענעצן פֿון ארץ-ישׂראל. אָט דאָס וועט „נטרונא‟ נישט קענען צונעמען בײַ אונדז.
„נטרונא‟ קען אויסרופֿן ביז איבערמאָרגן, אַז מדינת־ישׂראל פֿאַרטרעט נישט דאָס ייִדישע פֿאָלק; און זי קען זיך אַוועקשטעלן ווי אַ ציל „אויסצוליידיקן דעם ייִדישן אינהאַלט‟ פֿון דער מדינה. למעשׂה אָבער איז עס אַ געלעכטער צו קוקן, ווער ס’וויל אויסליידיקן וועמען פֿונעם ייִדישן אינהאַלט. דאָס ייִדישע פֿאָלק האָט זיך אומגעקערט צו איר אור-אַלטער ערד, מיט בלוט און מיט טרערן, און נאָר דאָרט האָט די ייִדישע נשמה געקענט אויפֿלעבן ווי קיינמאָל פֿריִער. די פֿאַראייניקונג פֿונעם ייִד מיט זײַן ערד האָט ווירקלעך אויפֿגעטון וווּנדער, און האָט איבערגעוויזן, אַז די ציוניסטישע וויזיאָנערן זענען גערעכט געווען מיט זייער אָפּשאַצונג, אַז „דאָס ייִדישע פֿאָלק וועט דערגרייכן אַ נאָרמאַליזאַציע נאָר דעמאָלט, ווען זי וועט זיך צוריק באַזעצן אויף איר אייגענער ערד‟.
איינע פֿון די גרויסע באַשולדיקונגען קעגן דעם ייִדישן פֿאָלק איז געווען דער עקסטרעמער אינדיווידואַליזם, וואָס האָט געהערשט צווישן ייִדן אינעם גלות. אַחד-העם האָט אויסגעדרוקט זאָרג, אַז אָט דער כאַראַקטער וועט נישט דערלויבן די ייִדן אָנצוהאַלטן אַ מדינה, ווײַל דאָס אויפֿהאַלטן אַ לאַנד פֿאָדערט, אַז יחידים זאָלן זיך מקריבֿ זײַן פֿאַרן כּלל.
הײַנט אָבער, אַז מיר געבן אַ קוק ווי די סאָלדאַטן שטייען און זינגען איידער זיי לאָזן זיך אין אַ מיסיע, וואָס שטעלט זייער לעבן אין געפֿאַר, כּדי צו באַשיצן דאָס ייִדישע פֿאָלק, און מ’דערמאָנט זיך דערנאָך אין די עגאָיִסטישע פֿאָדערונגען פֿון „נטרונא‟, וועלכע האָפֿט בסך־הכּל, אַז די אַנטיסעמיטן זאָלן אויסמײַדן די פּאָר חרדישע געסעלעך, — דערזעט מען ווירקלעך אַן אונטערשייד פֿון ליכט־יאָרן. דאָס איז דער אונטערשייד פֿונעם קליינשטעטלדיקן קליין-געוווּקסיקן ייִד, קעגן דעם גרויסן ייִד, וואָס זעט זיך אינעם שפּיגל פֿון זײַן פֿאָלק…
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.