די סאַמע ערשטע אַסטראָנאָטן

The Very First Astronauts

Max Gershman

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published August 10, 2014, issue of August 29, 2014.

עס רעדט זיך נישט דאָ וועגן די „וורײַט ברידער‟, וועלכע האָבן מיט קרובֿ הונדערט יאָר צוריק אַנטדעקט די סאַמע ערשטע פֿלי־מאַשין אין אַמעריקע, און עס האָט גענומען אַ שאָק מיט יאָרן צו דערגיין צו די הײַנטיקע „דזשעט‟־עראָפּלאַנען, העליקאָפּטערס און אָנפּילאָטניקעס, מיט וועלכע מיר באַנוצן זיך טעגלעך. עס רעדט זיך דאָ וועגן די ערשטע אַסטראָנאָטן, וואָס זײַנען אָנגעקומען אין הימל אָן עראָפּלאַנען, אָן „דזשעטן‟ און אָן פֿליִענדיקע טעלער; עס איז אָנגעקומען גאָרנישט אַזוי פּשוט ווי עס דאַכט זיך…

דאָ רעדט זיך וועגן דעם ערשטן, דעם סאַמע ערשטן פֿליִער, וואָס האָט געלעבט אין ביבלישע צײַטן, ווען אונדזער לאַנד איז געלעגן געפּענטעט אונטער דער פֿויסט פֿון מלך־אַחאָבֿס קעניגרײַך מיט זײַן ווײַבל, די מלכּה איזבל, וועלכע איז אַרײַן אין דער וועלט־ליטעראַטור ווי „דזשעזאַבעל‟, איינע פֿון די פֿאַרדאָרבנסטע פֿרויענצימער, וואָס די וועלט האָט ווען עס איז פֿאַרמאָגט.

די צרה איז געווען וואָס זי האָט געפֿירט דאָס רעדל. זי האָט ארײַנגעפֿירט אַ שפּאָגל נײַע עבֿודה־זרה אין צײַט פֿון ערשטן בית־המקדש, און דער נײַער אָפּגאָט האָט פֿיגורירט ווי „בעל‟; זי האָט געצוווּנגען ס’פֿאָלק צו דינען דער געטשקע.

זעט אויס, אַז דער קעניג אַחאָבֿ איז געווען אַ פּאַנטאָפֿל אונטער אירע פֿיס, און צוגעלאָזט צום גאַנצן עסק. דער איינציקער, וואָס האָט זיך אײַנגעשטעלט פֿאַרן פֿאָלק, איז געווען דער נבֿיא אליהו מיט זײַן געהילף אלישע.

אליהו הנבֿיא האָט אײַנגעלייגט וועלטן נישט צו דערלאָזן אַזאַ טמא אין לאַנד, און ס’איז אים דווקא געלונגען. ווען ער איז פֿאַרטיק געוואָרן מיט זײַן שליחות, איז ער געווען דער ערשטער און לעצטער פֿליִער, וועלכער איז אַרויף אין הימל אַרײַן אַזוי ווי ער גייט און שטייט, אויף זײַן פֿײַערדיקן פֿערד און וואָגן.

די סקעפּטיקער קענען ספּעקולירן, אָבער קיינער איז נאָך נישט דערגאַנגען דעם סוד פֿון אליהוס פֿײַערדיקן „קאָטש‟. אפֿשר איז עס געווען דער ערשטער אויפֿטו אין דער טעכנאָלאָגיע פֿון פֿליִען אין די הימלען.

אליהו הנבֿיא איז באַליבט בײַם פֿאָלק צוליב זײַן אינטערעס צו אָרעמעלײַט. די לעגענדע דערציילט, אַז ער דרייט זיך אַרום פֿאַרשטעלט פֿאַר אַ בעטלער און העלפֿט אַרויס, ווען עס קומט צו די ייִדישע יום־טובֿים. מיר עפֿענען פֿאַר אים די טיר יעדן פּסח בײַם סדר, און אליהוס כּוס ווײַן שטייט גרייט אים צו פֿאַרזיסן אונדזער יום־טובֿ. עס ווערט אויך דערציילט, אַז ער וועט זײַן דער שטאַפֿעט, דער ערשטער אָנזאָגער פֿון משיחס קומען, איידער מיר וועלן ווערן אויסגעלייזט.