ייִדישע מוזיק פֿון בעלגיע, דײַטשלאַנד און פֿינלאַנד

Jewish Music from Belgium, Germany and Finland

פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published October 16, 2014, issue of November 07, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

טרויקע האָט זיך אויסגעלערנט גוט ייִדיש און האָט אויך רעקאָרדירט זעלטענע לידער בײַ די בערלינער ייִדן פֿון דער שארית־הפּליטה אָדער בײַ די רוסיש־ייִדישע אימיגראַנטן אין דײַטשלאַנד. אין די טאַנגאָס האָט טרויקע טאַקע געפֿונען אַ תּיקון פֿאַר זײַן כּמעט הייזעריק קול. אויף דעם קאָמפּאַקטל זינגט ער די לידער פֿון די פּאָפּולערע זינגערס בן־ציון וויטלער, מאַקס פּערלמאַן און אַנדערע, וואָס זייערע שטימען האָבן אויך געשטעלט דעם טראָפּ אויפֿן אויסטײַטש, און ווייניקער אויף דער שטאַרקייט פֿונעם קול. נישט נאָר הערט מען דאָ אַזוינע באַקאַנטע טאַנגאָס, ווי „איך האָב דיך צופֿיל ליב‟ און „גליק‟, נאָר ווייניקער באַקאַנטע, ווי מאַקס פּערלמאַנס חנעוודיק לידעלע „אהבֿה‟ מיט דער סטראָפֿע:

ווײַל אונדזערע אָבֿות אָבֿותינו שוין אַליין
זענען אויך אַמאָל גרויסע ראָמאַנטיקער געווען.
יעדער זאָגט „איך ליב דיך” און יעדער אין זײַן שפּראַך
בײַ אונדז זאָגן די בחורים: אני אוהבֿ אותּך. 
                                                      קיין שייקספּיר איז דאָס נישט, אָבער די לידער האָט אונדזער טעאַטער־עולם געשלונגען. נישט אַלע לידער, וואָס טרויקע זינגט זענען טאַנגאָס. „מזל‟, למשל, האָט אַ וואַלץ־ריטעם. פֿאַר טייל לידער שאַפֿט טרויקע אַ טאַנגאָ־ריטעם, ווי „שיין ווי די לבֿנה‟. עס קומט אים אויך אַ יישר־כּוח, וואָס ער נעמט אַרײַן די ייִדישע ווערטער מיט ייִדישע אותיות אין דעם ביכל, וואָס באַגלייט די רעקאָרדירונג.

פֿון העלסינקי, פֿינלאַנד, האָט מען באַקומען צוויי רעקאָרדירונגען. די ערשטע, אַ קאַפּעליע, וואָס הייסט „פֿריילעך מיט קניידלעך‟. די גרופּע איז געשאַפֿן געוואָרן אין 1998, אָבער זעט אויס, אַז ערשט מיט צען יאָר שפּעטער, אין 2008 איז אַרויס דאָס ערשטע קאָמפּאַקטל אירע. אַז די מוזיקער זענען קלאַסיש טרענירט, הערט מען באַלד, און אַז די אַראַנזשירונגען האָט מען, דער עיקר, געליגן בײַ אַנדערע קאַפּעליעס, הערט מען אויך, אָבער דאָס שטערט נישט, ווײַל מע שפּילט גוט צוזאַמען. אַ פֿאָלקישער קלעזמערקלאַנג איז געבליבן אַ דאַנק דעם באַס, וואָס איקאַ הענאָנען שפּילט מיט אַ סמיטשיק ווי אין די אַלטע, גוטע צײַטן. אַ צימבל שפּילט אויך אין געוויסע לידער. צוויי לידער זינגט מען, און „סאַפּאַזשקעלעך‟ זינגט גאָר שיין אַ גאַסטזינגערין נאַנאַ ראָזענגאַרד. צום באַדויערן, האָט מיכל גאָרדאָנס ליד „די משקה‟, געזונגען פֿון דניאל שאַול, צופֿיל שפּראַכיקע גרײַזן, הנאה צו האָבן פֿון דעם, נישט געקוקט אויף זײַן  באַגײַסטערטער פֿאָרשטעלונג.

דאָס צווייטע קאָמפּאַקטל פֿון העלסינקי שטאַמט פֿון 1983 — אַ קאָמפּאַקטל פֿון „הזמיר‟, דעם ייִדישן כאָר פֿון דער שטאָט. די כאָר־אַראַנזשירונגען זענען נישט קיין קאָמפּליצירטע, אָבער דערפֿאַר כאַפּט מען יעדעס וואָרט — דאָס נישט פֿאַרשטיין איז אַלע מאָל אַ סכּנה בײַ די גרויסע כאָרן. דער אויסקלײַב פֿונעם דיריגענט לעאָ סקורניק האָט אונדז הנאה געטאָן: צווישן זיי — פֿאָלקסלידער, וואָס מע הערט זעלטן הײַנט, ווי „כאַצקעלע‟ און „אויף מיזרח־זײַט‟. איך בין נישט מסכּים מיט אַלע אויסטײַטשונגען פֿון די לידער, אַמאָל צו טרויעריק, אַ מאָל צו פֿריילעך, אָבער בכלל קען דער פֿינישער ייִדישער כאָר „הזמיר‟ זיך פֿאַרמעסטן מיט די בעסטע ייִדישע כאָרן אויף דער וועלט.