שרעקט זיך! אָבער פֿאַר וואָס?

Be Afraid! But Why?

מע רעדט וועגן „עבאָלאַ‟ אויף CNN
מע רעדט וועגן „עבאָלאַ‟ אויף CNN

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published October 23, 2014, issue of November 07, 2014.

מיט אַ פּאָר וואָכן צוריק האָב איך זיך אַרײַנגעצויגן אין אַ נײַער דירה. ווי עס טרעפֿט זיך, האָט די דירה ניט קיין טעלעוויזאָר און צוליב דעם האָב איך שוין עטלעכע וואָכן גאַנץ ווייניק געקוקט די נײַעס. טאַקע דערפֿאַר, פֿיל איך זיך אַ סך מער רויִק. דאָס הייסט ניט, אַז איך באַקום בכלל ניט קיין ידיעות וועגן דעם, וואָס עס טוט זיך אויף דער וועלט. ס׳איז פּונקט פֿאַרקערט; איך לייען איצט מער און דערוויס זיך וועגן מער געשעענישן ווי פֿריִער, אַרײַנגערעכנט גאָר אַ סך שלעכטע פּאַסירונגען. וואָס יאָ, דער אופֿן, ווי אַזוי מע שטעלט צו די נײַעס אויף דער טעלעוויזיע איז גאַנץ אַנדערש פֿונעם אופֿן, אויף וועלכן מע דערוויסט זיך וועגן דער נײַעס דורך אַרטיקלען.

אויף איין פֿוס: אין אַ צײַטונג אָדער וועבזײַטל פּרובירט מען, געוויינטלעך, ניט איבערצושרעקן די לייענער, וועלכע קענען אַליין באַשליסן, וואָס זיי ווילן וויסן, און ווי גיך זיי ווילן די אינפֿאָרמאַציע אײַנזאַפּן. דאָס איז להיפּוך צו, למשל, CNN, אויף וועלכער יעדע איבעריקע סעקונדע איז אָנגעשטאָפּט מיט שרײַענדיקע קלאַנגען, לויפֿנדיקע טעקסטן, בלישטשענדיקע קאָלירן און מאָדנער מוזיק, וואָס האַלט כּסדר אין איין אַנאָנסירן, אַז עפּעס אַ נײַעס האַלט זיך אין „ברעכן‟, כאָטש ס׳איז, בדרך־כּלל, באמת בלויז איבעריקע רייד וועגן געשעענישן, וואָס זענען פֿאָרגעקומען מיט טעג און אַפֿילו וואָכן צוריק. הייסט עס, אַז ווען מע זעט „Breaking News‟, איז עס גיכער אַ ברעכעכץ פֿון ווערטער, איידער אַ וויכטיקע ידיעה, וואָס האָט נאָר וואָס פּאַסירט.

ס׳איז אַ דעליקאַטע און שווערע קונסט, וואָס עס מאַכן די דאָזיקע טעלעוויזיע־פּערזענלעכקייטן. מע וויל איבערשרעקן די צוקוקער, זיי זאָלן פֿילן, אַז מע טאָר ניט אויפֿהערן צו קוקן טעלעוויזיע, כּדי חלילה עפּעס ניט צו פֿאַרפֿעלן; אָבער אין דער זעלביקער צײַט, טאָר מען די צוקוקער ניט צו פֿיל אָנשרעקן, אַנדערש וועלן זיי פּשוט אין גאַנצן אויסלעשן דעם טעלעוויזאָר. צוליב דעם קען מען באַמערקן אַ מאָדנע זאַך: ווען ס׳איז ניטאָ באמת קיין נויטפֿאַל, רעדט מען זייער אָפֿט אויף אַן ענערגעטישן און אַפֿילו פֿרענעטישן אופֿן, אָבער אין די זעלטענע מאָמענטן, ווען עפּעס באמת שרעקלעכס אָדער געפֿערלעכס קומט פֿאָר, רעדט מען אין אַ פּאַמעלעכן, איידעלן טאָן מיט גאָר קלאָרע ווערטער.

דער „עבאָלאַ‟־ווירוס, דורך אַ מיקראָסקאָפּ.
דער „עבאָלאַ‟־ווירוס, דורך אַ מיקראָסקאָפּ.

נאָך מער אינטערעסאַנט איז דער אופֿן, פֿון אויסקלײַבן די ידיעות. צוליב דעם, וואָס מע וויל פֿאַרכאַפּן וואָס מער מענטשן, רעדט מען זייער אָפֿט פֿונעם טויט. פֿאַר וואָס דווקא פֿונעם טויט? ווײַל נאָך דעם וואָס אַלע זענען געבוירן געוואָרן און אַלע מוזן עסן און גיין צומאָל „דאָרטן וווּ דער קייסער גייט אַליין‟, איז כּמעט די איינציקע איבערלעבונג, וואָס יעדער איינער וועט אַדורכלעבן דאָס שטאַרבן. דערפֿאַר הערט מען תּמיד וועגן מענטשן, וואָס זענען נעכטן געשטאָרבן; פֿאַר וואָס זענען זיי געשטאָרבן און פֿאַר וואָס איר, די צוקוקער, זאָלן מיט אויפֿמערק צוהערן זיך צו דער פּראָגראַם, איר זאָלט וויסן, ווי אַזוי עס אויסצומײַדן, איר זאָלט חלילה, ניט שטאַרבן אויפֿן זעלביקן אופֿן. כּדי ניט צו מוטשען די צוקוקער, פּרובירט מען צו רעדן וועגן דעם אַ ביסל אַנדערש יעדעס יאָר. הייסט עס, אַז פֿאַראַיאָרן איז געווען די „חזירים־גריפּע‟ און „אַל קײַדאַ‟, איז הײַנט „עבאָלאַ‟ און „אײַסיס‟, און אין אַ יאָר אַרום וועט מען אפֿשר רעדן גאָר פֿון זאָמביס און „אויסערערדניקעס‟.

ס׳איז כּדאַי צו דערמאָנען, אַז כאָטש מע רעדט שטענדיק וועגן טויט, וועגן די מענטשן, וואָס ווערן אומגעבראַכט אויף כּלערליי שרעקלעכע, טראַגישע און צומאָל אַבסורדישע אופֿנים, הערט מען זייער זעלטן דווקא וועגן דעם, ווי אַזוי ס׳רובֿ מענטשן שטאַרבן. די סיבה דערפֿון איז, ווײַל די נײַעס אויף דער טעלעוויזיע איז דאָך אַן אָפּשפּיגלונג פֿון דעם, ווי אַזוי מע זעט די וועלט; און מענטשן זענען מער פֿאַרכאַפּט מיט מאָדנע און זעלטענע געשעענישן. הייסט עס, אַז מיר זענען ניט קיין ראַציאָנעלע באַשעפֿענישן, וואָס באַטראַכטן אַ געפֿאַר, לויטן שאַנס, אַז זי וועט אונדז אָנטרעפֿן, נאָר לויט דעם ווי אויסטערליש און שרעקלעך, די געפֿאַר קלינגט.