איך גלייב, אַז אַ סך לייענער פֿון „פֿאָרווערטס‟ זײַנען באַקאַנט מיט שלום אַשס ראָמאַן „איסט ריווער‟, וואָס איז געווען זייער פּאָפּולער, אויף ייִדיש און ענגליש, בפֿרט סוף 1940ער יאָרן. מע האָט אַפֿילו פּלאַנירט צו מאַכן אַ פֿילם, באַזירט אויף דעם ראָמאַן, אָבער דער גורל האָט אַזוי אַ שפּיל געטאָן, אַז פֿון דעם דאָזיקן פּלאַן האָט מען זיך אָפּגעזאָגט. איך וועל דאָ ניט איבערחזרן די געשיכטע; מיט עטלעכע יאָר צוריק האָב איך שוין וועגן דעם געשריבן: yiddish2.forward.com/node/3950/print/.
אין דעם ראָמאַן „איסט ריווער‟ ווערט די קאַטוילישע פֿרוי מערי אַ שנור פֿון אַ פֿרומען ייִד, און אַרום דעם דאָזיקן זיווג דרייט זיך דער סיפּור־המעשׂה. אין עפּעס אַ מאָמענט וויל מערי צוגרייטן פֿאַר איר שווער אַ כּשרע וועטשערע און צוליב דעם גייט זי אין אַ יאַטקע צו קויפֿן אַ הון („טשיקען‟). בעת־מעשׂה פֿרעגט זי דעם קצבֿ („בוטשער‟): „ווי אַזוי קאָכט מען אַ ייִדישע טשיקן?‟. דערקלערט ער איר: „צוערשט, נעמט מען די טשיקן, מען לייגט זי אַרײַן אין אַ שיסל מיט קאַלט וואַסער און מען לאָזט זי ווייקן זיך אַ שעה צײַט, גענוי, אַ שעה צײַט. פֿאַרשטאַנען? גוט אײַנגעזאַלצט, אַז יעדער טראָפּן בלוט זאָל אויסרינען פֿון איר. מען לאָזט זי אַזוי אין זאַלץ אַ האַלבע שעה צײַט. דערנאָך וואַשט מען אָפּ דאָס זאַלץ און מען שטעלט צו די טשיקן צום קאָכן. דערנאָך, ווען עס האָט אַ טעם ווי מען קײַט שטרוי, איז עס אַ כּשר טשיקן…‟
אַ שוחטס אַן אייניקל, געדענק איך, ווי מײַן מאַמע האָט אַזוי געקאָכט אַ הון פֿאַר אירע עלטערן. אַנדערש וואָלטן זיי זיך צום עסן ניט צוגערירט. אפֿשר ניט אין גאַנץ אַזוי האָט זי עס געמאַכט אויך פֿאַר אונדז, דעם ניט־כּשרן טייל פֿון דער משפּחה, אָבער סײַ־ווי־סײַ פֿלעגט זי האַלטן אַ הון געווייקט אין אַ געזאַלצן וואַסער. בלוט האָבן מיר ניט געגעסן, דאָס איז געווען „גוייִש‟. איך האָב מיט שרעק און עקל געקוקט ווי קינדער אין דער שול האָבן געגעסן קאָלבעס, אָנגעפֿילט מיט חזיר־בלוט; אַזאַ דאָרפֿיש מאכל, באַקאַנט ווי „קראָוויאַנקאַ‟ אָדער „שוואַרצער פּודינג‟, איז גאַנץ פּאָפּולער אין אוקראַיִנע.
דאָ האָבן מיר אַ ווילדן פּאַראַדאָקס. אַ היפּש ביסל פֿון די בלוט־עסערס האָבן געגלייבט, און אייניקע גלייבן נאָך עד־היום, אַז דווקא ניט זיי, נאָר ייִדן זײַנען זשעדנע נאָך בלוט, בפֿרט פֿאַר מצה, ווײַל, לויט זייער שׂכל נאָך, איז מצה קיין מצה ניט, טאָמער עס האָט ניט אין זיך קיין טראָפּן קריסטלעך בלוט. פֿון דער דאָזיקער אײַנגערעדטער זאַך קען מען לאַכן, אָבער, ווי עס לערנט אונדז די געשיכטע, האָט זי געבראַכט ייִדן אַ סך צרות, אַפֿילו טראַגעדיעס, אין פֿאַרשיידענע צײַטן און ערטער.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.