לייבו לעווין — אַ פֿלייט, אַ פֿידל, אַן אָרגל...

Leibu Levin – A Flute, A Violin and an Organ

לייבו לעווין
לייבו לעווין

פֿון משה לעמסטער

Published November 07, 2014, issue of November 21, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

ווען איך האָב צום ערשטן מאָל געהערט פֿון אַ ראַדיאָ־אוידיציע לייבו לעווינס זינגען, האָט זיך מיר אויסגעוויזן, אַז זײַן מאַניר איז ענלעך אויף דער מאַניר פֿון די באַוווּסטע רוסישע זינגער: אַלעקסאַנדר ווערטינסקי און פּיאָטר לעשטשענקאָ; ניט נאָר דערפֿאַר וואָס אַלע דרײַ האָבן אין פֿאַרשיידענע צײַטן געוווינט אין רומעניע, אַרויסגעטראָטן דאָ מיט זייערע קאָנצערטן. איך מיין, אַז יעדער תּקופֿה האָט זיך אויך איר מוזיק, און די מוזיק פֿון דער פֿאַרמלחמהדיקער תּקופֿה איז אַרײַנגעדרונגען אין די שאַפֿונגען פֿון די פּאָעטן און קאָמפּאָזיטאָרן. דערפֿאַר איז דאָ אַ געוויסע ענלעכקייט צווישן די זינגער פֿון יענער צײַט.

אין 1941 האָט זיך אָנגעהויבן אַן אַנדער תּקופֿה מיט אַן אַנדער מוזיק. לייבו לעווין איז געווען מאָביליזירט אין אַן אַרבעטער־באַטאַליאָן פֿון דער סאָוועטישער אַרמיי, און אין יאָר 1942 האָט מען אים אַרעסטירט און פֿאַרמישפּט צו 15 יאָר סטאַלין־לאַגערן, באַשולדיקנדיק אים אין שפּיאָנאַזש לטובֿת רומעניע. ער האָט זיך אָפּגעמאַטערט אין די סיבירער לאַגערן ניט אַ יאָר, ניט 5 יאָר, נאָר גאַנצע 14 יאָר! ווי ער האָט געשריבן אין זײַנעם אַ לאַגער־ליד: /דאָ האַקט מען דעם וואַלד/ און מיר זענען בלויז שפּענער…/

דאָך, האָט ער אַלץ אויסגעהאַלטן, און איז געבליבן לעבן! פֿון וואַנעט האָט לעווין געשעפּט כּוחות? עס האָט אים געראַטעוועט, מיין איך, די ייִדישע דיכטונג… ווען ס’איז אים געווען ביטער אויפֿן האַרצן פֿון דעם לאַגער־לעבן, פֿלעג ער ווערן אַ „פֿלייט‟ און אויסבלאָזן איציק מאַנגערס:

בלײַב איך טרויעריק שטיין
מיט שטילע פֿאַרבראָכענע הענט
און איידער כ’האָב צײַט צו וויינען,
איז שוין דאָס ליד צו ענד.

און עס האָבן זיך פֿאַרהיילט לייבו לעווינס וווּנדן אויף זײַן לײַב. צי אָט ווערט ער אַ „פֿידל‟ און זינגט אויס אַבֿרהם רייזענס:

ווען די גאַנצע וועלט וואָלט לײַדן,
מיר אַליין זאָל גוט זײַן בלויז,
וואָלט איך דאַן די וועלט די גאַנצע
אײַנגעלאַדן אין מײַן הויז…