פֿרומע און פֿרײַע לערנען תּנ״ך אין איינעם

Religious and Secular Learning Bible Together

די דרײַ אָרגאַניזירער פֿון דער „איניציאַטיוו 929‟, בײַם מעלדן די גרינדונג פֿונעם פּראָיעקט, דעם 17טן דעצעמבער. פֿון רעכטס: די פּראָפֿעסאָרן יאיר זאַקאָוויץ און אַבֿיגדור שינאן, און דער ישׂראל־פּרעזידענט ראובֿן ריבֿלין
די דרײַ אָרגאַניזירער פֿון דער „איניציאַטיוו 929‟, בײַם מעלדן די גרינדונג פֿונעם פּראָיעקט, דעם 17טן דעצעמבער. פֿון רעכטס: די פּראָפֿעסאָרן יאיר זאַקאָוויץ און אַבֿיגדור שינאן, און דער ישׂראל־פּרעזידענט ראובֿן ריבֿלין

פֿון עמיל קאַלין

Published December 26, 2014, issue of January 23, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

די איניציאַטיוו איז אַרויסגעקומען פֿונעם תּנ”ך-קרײַז, וואָס עקזיסטירט שוין במשך פֿון לאַנגע יאָרן, זינט דעם אויפֿקום פֿון דער מדינה; אין דער דירה פֿונעם איצטיקן ישׂראלדיקן פּרעזידנט, ראובֿן ריוולין. 

דער פּרעזידענט, צוזאַמען מיט דעם געוועזענעם אַשכּנזישן הויפּט-רבֿ, הרבֿ מאיר לאַו, האָבן באַשלאָסן צו מאַכן פֿון דעם קרײַז אַ פּראָיעקט, אויפֿצובויען אַ ייִדישן אידענטיטעט בײַ די בירגער. פּרעזידענט ריוולין האָט באַשריבן דעם תּנ”ך אין דער דערעעפֿענונג־צערעמאָניע פֿון דעם פּראָיעקט, ווי „אונדזער אַלטצײַטיקער אידענטיטעט-קאַרטל‟. דער פּראָיעקט צייכנט זיך אויס מיט אַ פּרעכטיקן וועבזײַטל — אי רײַך אי וויזועל, אי אינהאַלטלעך, וואָס איז פֿריש און צוציִעוודיק; ווײַט פֿון תּשובֿה־ריידעלעך, פּראָפּאַגאַנדע, פּאָליטיק און שטענדיקע קריגערײַען צווישן ייִדן.

אויף דעם זײַטל, וואָס באַהאַנדלט דעם ערשטן פּרק פֿון בראשית, האָב איך דערזען, אַז מע האָט נאָך נישט פֿאַרגעסן וועגן מאַמע-לשון. עס איז געווידמעט געוואָרן אַ קורצע נאָטיץ וועגן דעם תּנ”ך אויף ייִדיש. דער פּראָיעקט איז אַן אײַנלאַדונג אָפּצושיילן די שאָלעכץ פֿון דער טאָג-טעגלעכער, דרויסנדיקער אידענטיטעט און זיך אַרײַנלאָזן אין די סאַמע אוראַלטע קוואַלן פֿון אונדזער פֿאָלק.

די ענלעכקייט צו דף-יומי וואַרפֿט זיך אין די אויגן, און דאָס איז נישט קיין צופֿאַל: די מדינה ראַנגלט זיך צו געפֿינען איר אייגענעם וועג צווישן די אומות-העולם — אַרײַנטײַטשן די הײַנטיקע באַגריפֿן, פֿאַרענטפֿערן הײַנטיקע קשיות, צופּאַסן, אויסשעפּן פֿון ייִדישקייט דאָס, וואָס מען קען אָפּלערנען וועגן דעם הײַנט, ווי עס האָבן געטאָן די ייִדן אין משך פֿון דורות — צי זיי ווילן עס יאָ צי זיי ווילן נישט.

דאָס לערנען תּנ”ך איז אַ געלעגנהייט פֿאַרן יחיד, פֿאַרן גאַנצן עם-ישׂראל זיך צו פֿרעגן די אייביקע נישט-פֿאַרענטפֿערטע פֿראַגעס: פֿאַרוואָס בין איך דאָ? וואָס איז דער ציל פֿון דעם לעבן? וואָס איז גוט? וואָס איז שלעכט? מעגלעך, עס וועלן קומען מיט דער צײַט גאָר אַנדערע ענטפֿערס ווי די תּורה גיט עס; דאָך, איז דאָס לייענען און אַנטוויקלען אָדער אַנטפּלעקן דאָס אייגענע — אַ געבענטשטע דערשײַנונג. 

און אין דעם נאַציאָנאַלן הינזיכט: פּאָליטיש און קולטורעל שטייען די ישׂראלים שטענדיק אונטער אַ דרוק, אַן אַטאַק וועגן דער לעגיטימקייט פֿון זייער פּאָליטישער עקזיסטענץ, זייערע מאָראַלישע ווערטן. זייערע אוראַלטע כּתבֿים וועקן אויף ביז הײַנט ברויזנדיקע קעגן-געפֿילן. זייערע ווערטן, טראַדיציע, פּאָליטישע אַמביציעס ווערן געשטעלט כּסדר אונטער אַ פֿראַגע־צייכן. מעגלעך, אַז די איניציאַטיוו וועט דערמוטיקן אַ טייל פֿון דער אינטעלעקטועלער עליטע צו זוכן אַן אָנשפּאַר אין די כּתבֿים.

נאָך אַלעמען, זענען די ישׂראלים די איינציקע מענטשן אויף דעם ערדקײַלעך, וואָס קענען לייענען די הייליקע ספֿרים אין דעם אָריגינאַל.